Pierwsza na świecie szczepionka na raka jajnika opracowywana w Wielkiej Brytanii

Zdjęcie: Getty Images

Pierwsza na świecie szczepionka zapobiegająca rakowi jajnika jest w trakcie rozwoju w Wielkiej Brytanii i może uratować tysiące istnień, ostatecznie eliminując chorobę, twierdzą naukowcy. Naukowcy Uniwersytetu w Oksfordzie pracują nad OvarianVax, szczepionką, która uczy układ immunologiczny rozpoznać i zaatakować najwcześniejsze stadium raka jajnika. Jest nadzieja, że szczepionka mogłaby być podawana kobietom profilaktycznie w ramach NHS (brytyjska służba zdrowia) w celu wyeliminowania choroby, która zabija około 4100 kobiet w Wielkiej Brytanii co roku. Organizacje charytatywne zajmujące się rakiem ogłosiły, że badania mają potencjał, by uratować tysiące istnień i by uratować kobiety z mutacją genu BRCA przed koniecznością usuwania jajników. Ta wiadomość pojawia się po wcześniejszych ogłoszeniach z tego roku, że naukowcy na Uniwersytecie Oksfordzkim zagwarantowali środki finansowe, by opracować szczepionkę, która mogłaby zapobiec rakowi płuc. Eksperci porównali potencjalny wpływ OvarianVax do szczepionki przeciwko HPV, która jest na dobrej drodze do wyeliminowania raka szyjki macicy. Profesor Ahmed Ahmed, dyrektor Laboratorium Komórek Raka Jajnika w Instytucie Medycyny Molekularnej MRC Weatherall na Uniwersytecie Oksfordzkim, powiedział, że ma nadzieję, iż pacjentki biorące udział w badaniach klinicznych będą mogły czerpać korzyści w przeciągu czterech do pięciu lat, jednak dodał, że wejście szczepionki w powszechny użytek zajmie „wiele lat”. Profesor Ahmed powiedział, że „podczas gdy w pełni rozwinięta oś czasu” do zatwierdzenia szczepionki „może być wiele lat później”, „wpływ, jaki mogłaby ona mieć, jeśli okaże się efektywna, mógłby być znacznie wcześniej”. 

Profesor Ahmed Ahmed na Uniwersytecie Oksfordzkim prowadzi badania nad OvarianVax. Zdjęcie: Cancer Research/PA Wire

Prof. Ahmed powiedział, że nosicielki mutacji BRCA mogłyby odnieść znaczne korzyści z nowej szczepionki, ponieważ nie musiałyby wtedy usuwać jajników”. Powiedział, że poprzez badania kliniczne, ma nadzieję zacząć dostrzegać wpływ szczepionki „za cztery lub pięć lat na zdrowej populacji”. Jest około 7 500 przypadków raka szyjki macicy każdego roku w Wielkiej Brytanii, z czego mutacje BRCA liczą od 5 do 15% tych przypadków. Wiadomo, że kobiety z mutacją BRCA, jak np. aktorka Angelina Jolie, są narażone na wysokie ryzyko, i jest obecnie zalecane, żeby kobiety z tym genem przeszły zabieg usunięcia jajników. Profesor Ahmed powiedział, że osoby noszące mutację BRCA mogłyby odnosić znaczne korzyści z nowej szczepionki, ponieważ „nie musiałyby mieć wtedy usuwanych jajników”. Cancer Research UK finansuje badania, zapewniając do 600 000 funtów w ciągu najbliższych 3 lat. Dr Claire Bromley, kierowniczka ds. informacji o badaniach w Cancer Research UK, powiedziała „The Independent”, że choć zajmie to „wiele lat”, by szczepionka z łatwością stała się dostępna dla ogółu społeczeństwa, badania zasygnalizowały postęp, by zapobiec nowotworowi. Dr Bromley stwierdziła: „Kilka dekad temu pomysł szczepionki na raka był z science fiction. Widzielibyście szczepionki lecznicze, które zaczynają przychodzić do kliniki, teraz zaczynamy widzieć więcej zapobiegawczych szczepionek przeciwnowotworowych. Opracowywana również jest jeszcze jedna na raka płuc”. „Wiele z tych szczepionek opiera się na technologii stworzonej podczas pandemii  Covid-19, co przyspieszyło tę pracę”. „Wkraczamy w obszar, gdzie nowotwór jako choroba mógłby stać się dużo bardziej możliwy do zapobiegania… to staje się coraz bardziej rzeczywistością”. Marie-Claire Platt, dyrektorka ds. badań w organizacji charytatywnej Ovarian Cancer Action, powiedziała: „Ponad 1000 kobiet każdego roku otrzymuje diagnozę raka jajnika, której można byłoby zapobiec”. Od czasu odkrycia wadliwego genu BRCA, dowiedzieliśmy, że niektóre kobiety są bardziej narażone na rozwój raka jajnika. 

Te badania dałyby szansę tym kobietom, by zmniejszyć ryzyko bez konieczności poddawania się operacji zmieniającej życie”. „Przez ponad ostatnią dekadę, Ovarian Cancer Action finansowało badania, prowadzone przez profesora Ahmeda, by zrozumieć gdzie i jak rak jajnika się rozpoczyna. Ten projekt przekształci te odkrycia w szczepionkę, która mogłaby uratować tysiące istnień”. Profesor Ahmed i jego zespół rozpoznają cele komórkowe dla szczepionki. Ustalą, które białka na powierzchni komórek wczesnego stadium raka jajnika są najsilniej rozpoznawalne przez układ odpornościowy, i jak skutecznie szczepionka zabija miniaturowe modele raka jajnika w laboratorium”. Następnie przejdą do badań klinicznych na ludziach, w których wezmą udział osoby z mutacjami genu BRCA – który znacznie zwiększają ryzyko raka jajnika – oraz zdrowe kobiety z ogólnej populacji, by zobaczyć czy można zapobiec chorobie. Profesor Ahmed powiedział, że jeśli szczepionka okaże się sukcesem, oczekiwałby zobaczyć jej wpływ w przeciągu najbliższych pięciu lat. Zapytany czy rak jajnika mógłby zostać wyeliminowany nową szczepionką, odpowiedział: „Zdecydowanie – taki byłby cel. Wciąż mamy jeszcze dużo do zrobienia, ale jest to bardzo ekscytujący czas. Sam jestem bardzo optymistycznie nastawiony”. Naukowcy mają nadzieję, że szczepionka, którą tworzą wytrenuje układ odpornościowy do rozpoznawania ponad 100 białek na powierzchni komórek raka jajnika, znanych jako antygeny związane z guzem. Kiedy szczepionka zostanie stworzona w laboratorium, następnie przejdą do testowania jej na chorych pacjentach. Następnym krokiem będzie włączenie do badań kobiet z mutacjami BRCA, wraz z kobietami z szerszej populacji, u których nie zdiagnozowano choroby, w celu sprawdzenia, czy szczepionka byłaby odpowiednia dla obu grup, by zapobiec rakowi jajnika.