Potęga owoców jagodowych

Źródło zdjęcia: Pexels

Funkcja antyoksydantów

Flawonoidy wykazują działanie antyoksydacyjne przez różnorodne mechanizmy:

• Wyłapywanie/neutralizację wolnych rodników oraz ich form reaktywnych (RFT – reaktywne formy tlenu) – co jest kluczowe w procesie zapalnym.
• Hamowanie produkcji RFT w komórkach poprzez blokadę enzymów (oksydazy ksantanowej, oksydazy błonowej i mieloperoksydazy biorących udział w powstawaniu RFT.
• Chelatowanie jonów metali, tj. miedzi i żelaza, a tym samym hamowanie powstawania reaktywnych rodników hydroksylowych.
• Ochrona niektórych antyoksydantów przed utlenianiem, np. askorbinianu (witaminy C) w cytozolu i α-tokoferolu (składowej witaminy E) w błonach 
• Hamowanie reakcji wolnorodnikowych w nieenzymatycznej i enzymatycznej peroksydacji lipidów poprzez zmniejszenie aktywności enzymów, np. fosfolipazy i lipooksygenazy.

Funkcja przeciwzapalna

Flawonoidy, w tym m.in. kwercetyna, wychwytują aktywność enzymów takich jak lipoksygenaza (LOX) oraz cyklooksygenaza (COX), które biorą udzał w syntezie prozapalnych prostaglandyn i leukotrienów z kwasu arachidonowego. W konsekwencji napływ leukocytów zostaje zahamowany, poprawia się napięcie ścian naczyń krwionośnych i zmniejsza się reakcja zapalna.

Funkcja antyalergiczna

Flawonoidy, zwłaszcza kwercetyna znajdująca się m.in. w borówkach, hamują proliferację limfocytów, a także syntezę przeciwciał IgE, IgG, IgM, i IgA, oraz uwalnianie histaminy z mastocytów.

Jagody są źródłem rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego błonnika pokarmowego.

Błonnik to pozostałości komórek roślinnych, które nie zostały strawione w ludzkim przewodzie trawiennym jednak są one hydrolizowane przez bakterie jelitowe.

Przy jakich chorobach korzystne jest spożywanie bogatych we flawonoidy jagód?

Nowotwory

• Flawonoidy, szczególnie antocyjany, wywołują kontrolowaną śmierć komórek rakowych jamy ustnej (testowane w metodzie in vitro).
• Hamują wzrost komórek nowotworowych raka szyjki macicy.

Choroby układu krążenia

• Zwiększają zdolność antyoksydacyjną osocza.
• Powodują spadek poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji LDL
• Stanowią źródło nienasyconych kwasow tłuszczowych NNKT – np. z oleju z pestek czarnej porzeczki
• Flawonoidy (zwłaszcza rutyna) i witamina C uelastyczniają i wzmacniają naczynia krwionośne poprzez hamowanie aktywności hialuronidazy (enzymu rozkładającego was hialuronowy). Dzięki temu naczynia są mniej przepuszczalne i kruche.

Cukrzyca

• Flawonoidy stymulują syntezę insuliny w komórkach beta trzustki oraz hamują syntezę glukozy w hepatocytach. W rezultacie poziom cukru we krwi spada.
• Flawonoidy mogą spowalniać wchłanianie glukozy w jelitach.
• Flawonody odpowiadają za wyłapywanie enzymu (reduktazy aldozowej), który katalizuje syntezę sorbitolu odkładającego się w gałce ocznej. Dzięki temu chronią osoby chore na cukrzycę przed zaćmą.

Miażdżyca

• Flawonoidy redukują stan zapalny naczyń krwionośnych i wychwytują napływ leukocytów do obszaru zapalnego.
• Zmniejszają liczbę reaktywnych form tlenu, które utleniają frakcję LDL cholesterolu, przez co zapobiegają formowaniu się blaszek miażdżycowych.

Zakrzepica 

• Flawonoidy utrudniają płytką krwi sklejanie się ze sobą 
• Hamują aktywność COX i fosfodiesterazy

Potęga jagód i prewencja przeciwzmarszczkowa

W przebiegu prawidłowego procesu starzenia starzejące się komórki skupiają się w naskórku i skórze właściwej. Proces ten jest wzmacniany przez różne choroby komórkowe, takie jak uszkodzenie DNA czy dysfunkcje w obrębie mitochondriów. Starzenie się skóry właściwej i naskórka może również zostać przyspieszone przez czynniki zewnętrzne, takie jak prześwietlenia RTG, promieniowanie UV czy palenie papierosów. „Starzejące się komórki” wydzielają specyficzne cytokiny prozapalne, hemokiny i czynniki wzrostu. Zjawisko to jest znane jako wydzielniczy fenotyp starzenia się (SASP), który może prowadzić do przewlekłego miejscowego lub uogólnionego stanu zapalnego oraz zmian w strukturze i fukcjonowaniu tkanek.

Promieniowanie UVA i UVB aktywuje geny SASP, takie jak IL-1, IL-6 oraz MMP, oraz zmniejsza wydzielanie czynnika wzrostu TGF-β, tym samym zmniejszając syntezę kolagenu typu I co prowadzi do ścieńczenia skóry i powstawania zmarszczek.

Proces starzenia wiąże się również ze zmianami w układzie odpornościowym skóry – zmniejsza się liczba komórek Langerhansa wraz z antygenową odpornością swoistą a wzrasta liczba limfocytów regulatorowych T (dawniej: supresorowych). Te zmiany skutkują zmniejszoną odpornością i zwiększoną podatnością na nowotwory i infekcje.

Działanie flawonoidów w procesie prewencji przeciwstarzeniowej

Apingenina

Apingenina potrafi ograniczyć szlak sygnałowy mTOR, główny mechanizm, który hamuje rozwój i progresję raka skóry. Posiada również właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne oraz potrafi przywrócić normalne funkcje skóry (przykładowo naprawić DNA czy zwiększyć żywotność keranocytów i fibroblastów skóry) po uszkodzeniu słonecznym. Apigenina zmniejsza wydzielanie kilku czynników SASP (np. IL-6 i IL-8) w fibroblastach. Hamuje również produkcję białka IP10 wydzielanego przez starzejące się fibroblasty. Białko IP10 i inne hemokiny wzmacniają reakcję komórek Th1 na uszkodzenia komórkowe. Apigenina hamuje aktywność melanoproteinazy MMP-1, czym chroni skórę przed degradacją macierzy kolagenowej wywołaną promieniowaniem UVA i UVB. Ponadto w metodzie in vitro zaobserwowano, że również stymuluje de novo syntezę kolagenu typu I i III w fibroblastach.

Fizetyna

Fizetyna posiada silne właściwości senolityczne (usuwające starzejące się komórki) zarówno w żywym organizmie jak i poza nim. Fizetyna hamuje proces zapalny wywołany przez czynnik martwicy nowotworu TNF-α i uszkodzenia keranocytów spowodowane nadtlenkiem wodoru. Może również zmniejszać uszkodzenia UVB poprzez hamowanie produkcji reaktywnych form tlenu (ROS) i szlaku sygnałowego MAPK/AP-1/MMP. Fizetyna zapobiega degradacji kolagenu i reakcji zapalnej w fibroblastach skóry.

Kwercetyna

Kwercetyna blokuje wywołaną promieniowaniem UV ekspresją COX-2 cyklooksygenazy oraz MMP-1 metalloproteinaz, czym zapobiega rozkładowi kolagen w skórze i jej fibroblastach. Ten flawonoidy zmniejsza liczbę komórek starzejących się w wyniku stresu i hamuje związane ze starzeniem się wydzielanie mediatorów stanu zapalnego IL-8 i interferonu-β. Ponadto posiada właściwości senolityczne – eliminuje starzejące się fibroblasty w badaniach in vitro.

Jedno z najnowszych badań in vitro wykazało, że antocyjany wyekstrahowane z czarnej porzeczki zwiększają poziom składników macierzy pozakomórkowej ECM, takich jak kolagen i elastyna, w fibroblastach skóry ludzkiej.

Co z chorobami skóry?

Ze względu na swoje bogactwo w błonnik, a także właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne, flawonoidy są również pomocne w leczeniu pewnych schorzeń skóry wynikających z chorób metabolicznych, takich jak trądzik młodzieńczy czy różowaty.

Wpływ jagód na przydatki skóry, zwłaszcza włosy

Istnieje kilka potwierdzonych badaniami mechanizmów, dzięki którym jagody mogą wywierać działanie zapobiegające wypadaniu włosów:

• Stymulują porost włosów przez pobudzanie komórek mieszków włosowych nawet o 20% oraz promują syntezę kolagenu typu 17, a zwiększenie jego poziomu może odwrócić skutki wypadania włosów. Wypadanie włosów może być związane z obniżonym poziomem kolagenu typu 17 - stąd zwiększenie jego poziomu może odwrócić skutki wypadania włosów. Dodatkowo jagody hamują wypadanie włosów poprzez blokowanie enzymu 5α – reduktazy. Enzym ten przekształca testosteron w dihydrotestosteron, który działa niszcząco na mieszki włosowe, prowadząc do łysienia.
• Związek aromatyczny zawarty w malinach – keton malinowy – ma budowę zbliżoną do kapsaicyny, która to aktywuje neurony czuciowe, prowadząc do uwolnienia peptydu związanego z genem kalcytoniny, a w dalszej kolejności IGF – 1. Insulinopodobny czynnik wzrostu bierze udział w rozwoju i dojrzewaniu mieszków włosowych. Badanie pokazuje poprawę wzrostu włosów u osób miejscowo stosujących keton malinowy.
• Jagody stymulują wzrost włosów poprzez wpływ na mechanizm szlaku sygnałowego: JAK – STAT – Kinazy janusowe – Transduktor sygnału i Aktywator Transkrypcji. Niektóre formy łysienia są związane z niezdolnością komórek mieszków włosowych do przejścia z fazy telogenu do fazy anagenu. Badania wykazują, że hamowanie szlaku JAK-STAT za pomocą inhibitora ułatwia przejście komórek mieszkowych z fazy telogenu do fazy anagenu. Jagody, jeżyny i truskawki są bogate w związki bioaktywne – elagotaniny, które działają jako inhibitor JAK, stymulując tym samym porost włosów.

Czy warto jeść owoce jagodowe? Odpowiedź jest prosta – warto!

Z przeprowadzonych do tej pory badań wynika, że zarówno miejscowo, jak i ogólnoustrojowo flawonoidy mają wiele zalet. Jednak żadne przekonujące badania kliniczne nie potwierdzają skuteczności i bezpieczeństwa flawonoidów w leczeniu zmian skórnych i chorób skóry wynikających z procesu starzenia.

Niemniej jednak dieta oparta na jagodach oraz innych warzywach i owocach jest zalecana ze względu na bogate źródło różnych flawonoidów, które mogą działać kompleksowo i wspomagająco. Spożywanie różnorodnych flawonoidów pozytywnie wpływa zarówno na nasz mikrobiom jelitowy, jak i na kondycję skóry.