Pożary w Kanadzie: Czy zmienią sposób, w jaki ludzie myślą o zmianach klimatu?

W 1500 roku artysta Pieter Bruegel Starszy stworzył obraz o ludzkiej obojętności na odległe cierpienie. Kopia oryginału zatytułowana Krajobraz z upadkiem Ikara, która jest obecnie wystawiana w Brukseli, przedstawia na pierwszym planie rolnika orzącego swoje pole. Dopiero po dokładnym przyjrzeniu się można dostrzec Ikara tonącego w morzu w oddali, otoczonego stopionymi piórami, z nogami machającymi w powietrzu.

Ponad dziesięć lat temu psychologowie Nira Liberman i Yaacov Trope wykorzystali obraz Bruegla do przedstawienia w czasopiśmie Science idei, która opisuje, w jaki sposób czas i odległość kształtują postawy ludzi - a konkretnie ich empatię wobec innych. Nazwali to „teorią poziomu konstruowania”. Rolnik jest obojętny na los Ikara, argumentowali, ponieważ jest daleko. Wraz z odległością geograficzną pojawia się dystans psychologiczny.

Pomysł ten ma szczególne znaczenie w tym tygodniu, gdy wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej doświadcza niskiej jakości powietrza i dystopijnego pomarańczowego nieba z powodu pożarów w Kanadzie. Niektórzy w mediach społecznościowych - zwłaszcza kilku Kalifornijczyków, którzy już doświadczyli takich skutków - spekulowali, że zanieczyszczenie może wyostrzyć realia zmian klimatycznych na wielu wschodnich wybrzeżach. Zastanawiają się, czy może to zmienić serca i umysły, ponieważ skutki są tak blisko domu? Inni wskazywali na symbolikę budynku ONZ w Nowym Jorku, spowitego smogiem.

Ile w tym prawdy? Czy wpływ klimatu, który jest „bliski” w czasie i przestrzeni, zmienia nastawienie ludzi do łagodzenia skutków i adaptacji?

Zgodnie z teorią poziomu konstruowania, świadomość ludzi i ich gotowość do działania w związku ze zmianami klimatu powinny zasadniczo zależeć od tego, jak blisko psychologicznie postrzegają ich skutki. Jeśli wcześniej uważali, że zmiany klimatu dotyczą głównie topnienia czap lodowych, suszy w krajach rozwijających się lub zanikających narodów wyspiarskich - a wszystkie te zjawiska są odległe w czasie i przestrzeni - wówczas ich obawy powinny być mniejsze. W 2011 roku jeden z psychologów określił dystans psychologiczny jako jeden ze „smoków bezczynności” w zapobieganiu zmianom klimatu.

Według psychologów niekoniecznie jest to bezduszne zachowanie. Na obrazie Bruegla rolnik ma bardziej bezpośrednie potrzeby i priorytety - być może zamierza karmić własną rodzinę - więc trudniej jest zauważyć i rozszerzyć empatię na cierpienie Ikara w odległym oceanie. Krąg zainteresowań ludzi jest często blisko nich, co oznacza, że będą bardziej troszczyć się o kogoś blisko domu, a nie po przeciwnej stronie świata.

Jednak po przejrzeniu literatury do 2020 r. psycholog Roberta Maiella z Uniwersytetu G. d'Annunzio w Chieti-Pescara we Włoszech i współpracownicy odkryli, że rzeczywistość jest bardziej złożona i zniuansowana, niż się wydaje.

Rzeczywiście istnieją dowody na to, że bliskość wpływu klimatu wpływa na poglądy ludzi. Na przykład w 2011 roku Alexa Spence z University of Nottingham i współpracownicy przeprowadzili ankietę wśród mieszkańców Wielkiej Brytanii narażonych na powodzie przybrzeżne i odkryli, że postrzegali oni większą niepewność co do klimatu i większą gotowość do ograniczenia zużycia energii. Z kolei inne badanie przeprowadzone na uczestnikach z 24 krajów wykazało, że osoby, które osobiście doświadczyły zmian klimatycznych, były bardziej skłonne do takich działań, jak korzystanie z klimatyzacji w lecie.

Jednak nie wszystkie badania potwierdziły tak silną korelację, a metodologie badania efektu różnią się. W jednym z badań, w którym uczestnikom z USA przedstawiono wpływ zmian klimatu na Malediwach, naukowcy wykorzystali wskazówki, które miały na celu zmniejszenie psychologicznego dystansu ludzi i przybliżenie odległego kraju wyspiarskiego. Obejmowało to poproszenie ich o prześledzenie odległości z Ithaca w Nowym Jorku do odległego kraju wyspiarskiego na mapie i obejrzenie filmu o tym, jak wzrost poziomu morza wpływa na mieszkańców Malediwów. Osoby, które otrzymały te wskazówki, oceniły Malediwy jako bliższe przestrzennie, ale co najważniejsze, nie przełożyło się to na zwiększone poparcie dla polityki łagodzenia zmian klimatu.

Znaczenie może mieć również wcześniejsza przynależność polityczna ludzi. Jedno z badań przeprowadzonych w 2020 r. na temat reakcji Kalifornijczyków na pobliskie pożary sugerowało, że bliskie narażenie na szkody sprzyjało poparciu dla polityki proekologicznej na obszarach demokratycznych, ale nie republikańskich.

Czy więc okropne powietrze i zaciemnione niebo w Nowym Jorku i innych miastach wschodniego wybrzeża wpłynie na postawy ludzi? Być może dla niektórych - ale wyraźnie istnieją inne efekty, które wpływają na przekonania.

Wydaje się, że istnieją sposoby na zmniejszenie psychologicznego dystansu do zmian klimatu poprzez skuteczną komunikację. Na przykład istnieje dobrze znana sztuczka, z której często korzystają organizacje charytatywne, zwana „efektem identyfikowanej ofiary”. Kiedy ludziom przedstawia się pojedynczego człowieka zmagającego się ze skutkami zmian klimatycznych, może to sprzyjać większej empatii. W jednym z badań przeprowadzonych przez psychologów Sabine Pahl z Uniwersytetu w Plymouth i Judith Bauer z Uniwersytetu w Erlangen w Niemczech, ludziom opowiedziano szczegółową historię o kobiecie żyjącej w przyszłości i zmagającej się ze skutkami zmian klimatycznych. Para opowiedziała ludziom, jak spaliła skórę na słońcu lub dostała wysypki po kąpieli w zanieczyszczonym morzu. W porównaniu z osobami, które otrzymały bardziej „skoncentrowane na faktach” informacje na temat przyszłego ocieplenia, osoby, które usłyszały historię kobiety, były bardziej skłonne do spędzania czasu na czytaniu o zmianach klimatu.

Podsumowując, dystans psychologiczny jest kształtowany nie tylko przez geografię. Dowody sugerują jednak, że gdy zmiany klimatu pojawiają się w sąsiedztwie ludzi, może to wpłynąć na to, jak wielu je postrzega.