Rafa Amazońska zagrożona przez odwierty naftowe

Oceanx | Rafa ta to głównie algi czerwone dostarczające atrakcyjne miejsce do życia dla stworzeń morskich takich jak ta murena.

Naukowcy zauważyli, że wyjątkowe umiejscowienie rafy w pobliżu ujścia rzeki Amazonki może być zagrożone przez planowane odwierty w poszukiwaniu ropy naftowej. Rafa została odkryta w 2016 roku, a badacze twierdzą, że kryć się w niej może wiele nieznanych gatunków o wartości medycznej lub naukowej.

Rafa Amazońska jest niezwykła poprzez położenie w głębokiej wodzie i często też przykrycie mulistymi wodami spływającymi z największej rzeki świata prosto do morza. Jej głębokość wynosząca nawet do 220 metrów i silne prądy w tym rejonie są znakiem, że odkąd została odkryta, niewiele udało się jej zbadać.

„Jest to bardzo szeroki obszar, w którym znajdują się rzeczy o których jeszcze nie wiemy” - twierdzi César Cordeiro, profesor w Centrum Nauk Biologicznych i Biotechnologii na Uniwersytecie Północnego Rio de Janeiro. „Znajdują się tam gatunki, których nie spotkamy w innym miejscu na świecie”. Jednym z takich okazów jest gąbka badana na Uniwersytecie w São Paulo, u której wykryto oznaki posiadania właściwości antynowotworowych.

„Badanie i ochrona tych systemów to wielki potencjał dla korzyści ekonomicznych,” wspomina Rodrigo Leão de Moura, profesor w Instytucie Biologii na Uniwersytecie w Rio de Janeiro oraz jeden z głównych naukowców uczestniczących w odkryciu rafy.

„Bez wątpienia natychmiastowo potrzebujemy taniej energii, ale jak bardzo wpływa to na przyszłość opartą na biotechnologii?”

Naukowcy obawiają się, że plany brazylijskiego koncernu naftowego Petrobas, dotyczące odwiertów w poszukiwaniu ropy naftowej niedaleko rafy, mogą spowodować wyciek ropy, który zniszczyłby tamtejszy ekosystem. W tym miesiącu Petrobas planuje przeprowadzenie badania, aby dowiedzieć się więcej o możliwym rozprzestrzenieniu się ropy w przypadku wycieku. Jeśli to zadowoli brazylijską agencję ochrony środowiska Ibama, odwierty mogłyby nastąpić później, 160 kilometrów od brzegu, ale znacznie bliżej rafy.

Brazylijski minister środowiska Joaquim Leite, członek ustępującego rządu powołanego przez prezydenta Jair Bolsonaro, oznajmił, że możliwym jest poszukiwanie tam ropy i jednoczesna ochrona środowiska, jednak profesor Moura ma co do tego wątpliwości. „Obszar ten posiada jedne z najsilniejszych prądów na całej planecie, a zakres przypływów i odpływów może być większy niż 10 metrów. Te warunki są wyzwaniem dla jakichkolwiek prac inżynierskich, czyniąc je bardzo niebezpiecznymi” oznajmia.

Wiele raf występuję w płytkich wodach, gdzie słońce dostarcza koralowcom dużo energii potrzebnej do ich wzrostu. W przypadku tej rafy jest inaczej. Jest głębsza, ciemniejsza i w jej skład wchodzą głównie czerwone algi zdolne do przeprowadzenia fotosyntezy – procesu, w którym rośliny zamieniają światło słoneczne, wodę i dwutlenek węgla w węglowodany i tlen – w warunkach słabego oświetlenia.

„Czerwone algi, wykorzystujące światło w bardziej przefiltrowany sposób, używają niebieskiego spektrum światła,” dodaje profesor Moura.

Algi są twarde, ponieważ zawierają w swoich ścianach komórkowych substancję przypominającą kredę, która pozwala dużym, stałym elementom rosnąć w czasie.

Sądzi się, że rafa pokrywa obszar 56 tysięcy kilometrów kwadratowych i jest domem dla wielu rodzajów gąbek, koralowców oraz przynajmniej 70 gatunków ryb, krewetek i homarów. Te z kolei stanowią źródło pożywienia i dochodów dla tysięcy rodzin mieszkających na brazylijskim wybrzeżu, które są również zaniepokojone planami firmy Petrobras.

Rybaczka Darcirene Garcia przejmuje się, że zamieszanie wywołane przez statki firmy ropy naftowej spowoduje odpływ ryb: „Będą wypływać co raz dalej, a w naszych małych łódkach nie będziemy mogli ich dogonić.”

„W 2019 roku, wyciek ropy na północnym wybrzeżu Brazylii przyniósł wiele negatywnych konsekwencji. Tony gęstej, czarnej ropy zaczęły pojawiać się w tysiącach lokalizacji i doprowadziły do wstrzymania turystyki w tych rejonach. Nagle największy rynek z lokalnie łowionymi rybami zniknął. Inni klienci przestali także kupować z obawy na skażenie, dlatego sprzedaż spadła o 80 lub nawet 90%,” zaznacza Carlos Pinto, ze związku zawodowego marynarzy Confrem.

Darcirene Garcia brała udział w spotkaniu z Petrobas, które miało miejsce 8 listopada. Odbywało się ono wraz z innymi członkami społeczności rybackiej, w najbardziej wysuniętym na północ mieście w Brazylii, Oiapoque.

„Wydawało się, że są to przygotowane odpowiedzi na nasze pytania,” mówi. „O cokolwiek pytaliśmy, ich odpowiedź zawsze brzmiała ‘To jest za daleko od wybrzeża.’ Na koniec spotkania rybacy krzyczeli razem, deklarując swój sprzeciw przeciwko odwiertom, lecz spotkali się tylko z milczeniem władz.”

Petrobas uważa, że tworzy spotkania ze społecznościami, które mogą być dotknięte efektami projektu, w celu „wyjaśnienia wszelkich wątpliwości i oczekiwań”.

Odkrycia ropy wzdłuż wybrzeży krajów na północnym wschodzie – Surinamu i Gujany – zwiększyły oczekiwania co do ważnych rezerw ropy na wybrzeżu Brazylii.

1 grudnia Petrobas zasygnalizował, że północne wybrzeże Brazylii będzie priorytetem w przeciągu następnych pięciu lat, wydane na nie będzie połowa budżetu firmy, wynosząca 6 mld dolarów, przeznaczona na poszukiwania w tym okresie. Jednak nie wiadomo, czy następny rząd prezydenta Luiza Inácio Luli da Silvy zgodzi się na plan odwiertów w pobliżu rafy. Rzecznik jego partii, zajmujący się środowiskiem, wyraził swój sprzeciw, lecz ostatnim razem, gdy Lula był w rządzie, polegał na dochodach z wydobycia ropy w basenie Santos, na południe od Rio de Janeiro, by móc sfinansować programy społeczne.

Profesorowie Rodrigo Moura i César Cordeiro widzą bioróżnorodność rafy jako jedną z jej głównych zalet, ale zwracają uwagę także na inne pozytywy.

Jednym z nich jest fakt, że rafa zapewnia bardziej zrównoważone źródło dochodów niż inne miejscowe biznesy. „Jeśli ludzie nie mogą łowić ryb, będą musieli znaleźć inne źródło dochodu, ale jakie inne źródło pozostaje im w Amazonii?” pyta profesor Moura. „Polowanie, wycinanie drzew, otwieranie pastwisk, przenoszenie się na obszary leśne?” Kolejnym jest to, że rafa działa jako pochłaniacz węgla. „Twarde ściany komórkowe alg zawierają węglan wapnia,” zaznacza profesor Cordeiro, „dlatego pomagają one w usuwaniu węgla z atmosfery na czas nieokreślony".