Skamieniałości gigantycznej jaszczurki morskiej z zębami przypominającymi sztylety pokazują, jak fundamentalnie zmieniły się nasze oceany od ery dinozaurów

Zdjęcie: GettyImages

Paleontolodzy odkryli nowy gatunek jaszczurki morskiej z zębami przypominającymi sztylety, która żyła pod koniec ery dinozaurów. Ich odkrycia, opublikowane w Cretaceous Research, pokazują zupełnie inny ekosystem oceaniczny niż ten, który widzimy dzisiaj, z licznymi gigantycznymi drapieżnikami zjadającymi duże ofiary, w przeciwieństwie do współczesnych ekosystemów, w których dominuje kilka drapieżników na czele – takich jak żarłacze ludojady, orki i lamparty morskie.

Khinjaria acuta był członkiem rodziny Mosasauridae, czyli mozazaurów. Mozazaury nie były dinozaurami, ale gigantycznymi jaszczurkami morskimi, krewnymi dzisiejszych smoków z Komodo oraz anakond, które rządziły oceanami 66 mln lat temu, w erze tyranozaurów i triceratopsów. Miał potężne szczęki oraz długie, przypominające sztylety zęby do chwytania ofiary, co nadawało mu koszmarny wygląd. Był częścią niezwykle zróżnicowanej fauny drapieżników, które zamieszkiwały Ocean Atlantycki u wybrzeży Maroka, tuż przed wyginięciem dinozaurów.

Badanie opiera się na czaszce, a także częściach szkieletu zebranych z kopalni fosforanów na południowy wschód od Casablanki. W badaniu wzięli udział naukowcy z University of Bath w Wielkiej Brytanii, Marrakech Museum of Natural History, Museum National d' Histoire Naturelle (NMNH) w Paryżu (Francja), Southern Methodist University w Teksasie (USA) i University of the Basque Country (Bilbao).

„To, co jest tutaj niezwykłe, to sama różnorodność największych drapieżników” powiedział dr Nick Longrich z Wydziału Nauk Przyrodniczych i Milner Centre for Evolution na Uniwersytecie w Bath, który kierował badaniem. „Mamy wiele gatunków, które osiągają rozmiary większe niż żarłacz ludojad oraz są największymi drapieżnikami, ale wszystkie mają różne zęby, co sugeruje, że polują na różne sposoby. Niektóre mozazaury miały zęby do przebijania ofiary, inne do cięcia, rozrywania lub miażdżenia. Teraz mamy Khinjaria, z krótką twarzą pełną ogromnych zębów w kształcie sztyletu. Jest to jedna z najbardziej zróżnicowanych faun morskich widzianych gdziekolwiek i kiedykolwiek w historii, a istniała tuż przed wyginięciem gadów morskich oraz dinozaurów”.

Różnorodne gady morskie Maroka żyły tuż przed uderzeniem asteroidy w półwysep Jukatan w Meksyku. Pył i drobne cząsteczki wystrzelone w wysoką atmosferę zablokowały słońce na wiele miesięcy, powodując ciemność oraz ochłodzenie, co doprowadziło do wyginięcia większości gatunków na naszej planecie. Dinozaury zostały zniszczone na lądzie, a garstka ocalałych gatunków ssaków, ptaków, a także jaszczurek zróżnicowała się, aby zająć ich miejsce. Tymczasem to samo stało się w oceanach. Mozazaury, plezjozaury i gigantyczne żółwie morskie zniknęły wraz z całymi rodzinami ryb. Otworzyło to drogę wielorybom i fokom, oraz pojawieniu się ryb takich jak miecznik i tuńczyk. Jednakże, ekosystem, który ewoluował po uderzeniu, był inny.

„Wydaje się, że w ciągu ostatnich 66 mln lat nastąpiła ogromna zmiana w strukturze ekosystemu” powiedział Longrich. „Ta niesamowita różnorodność największych drapieżników w późnej kredzie jest niezwykła i nie widzimy jej we współczesnych społecznościach morskich”. Współczesne morskie łańcuchy pokarmowe mają tylko kilka dużych drapieżników na czele – orki, żarłacze ludojady oraz lamparty morskie. W kredzie występował cały szereg największych drapieżników.

Dr Longrich powiedział: „Nie chodzi tylko o to, że pozbywamy się starych aktorów i wcielamy nowych w te same role. Historia zmieniła się dramatycznie. Współczesne ekosystemy mają drapieżniki, takie jak fiszbinowce czy delfiny, które zjadają małe ofiary, a niewiele z nich zjada duże ofiary. W kredzie występowała ogromna liczba gatunków gadów morskich, które zjadają duże ofiary. Nie wiemy, czy jest coś w gadach morskich, co spowodowało, że ekosystem był inny, czy była to ofiara, a może środowisko. Ale był to niezwykle niebezpieczny czas dla ryb, żółwi morskich, a nawet gadów morskich”.

Profesor Nathalie Bardet z NMNH powiedziała: „Fosforany z Maroka osadzają się w płytkim i ciepłym morzu epikontynentalnym, w ramach systemu upwelling; strefy te są powodowane przez prądy głębokich, zimnych, bogatych w składniki odżywcze wód wznoszących się ku powierzchni, zapewniając pożywienie dla dużej liczby stworzeń morskich, w rezultacie wspierając wiele drapieżników. Prawdopodobnie jest to jedno z wyjaśnień niezwykłej paleobioróżnorodności obserwowanej w Maroku pod koniec kredy”.

„Fosforany z Maroka pozwalają nam się zagłębić w morzach górnej kredy w ostatnich czasach geologicznych ery dinozaurów. Żadne złoże nie dostarczyło tak wielu skamieniałości i gatunków z tego okresu” powiedział prof. Jalil z NMNH. „Po „tytanie mórz” Thalassotitan, „piłozębnym” mozazaurze Xenodens, „gwiaździstozębnym” mozazaurze Stelladens i wielu innych, teraz jest Khinjaria, nowy mozazaur z zębami przypominającymi sztylety. Wydłużenie tylnej części czaszki, która pomieściła mięśnie szczęki, sugeruje straszliwą siłę gryzienia”.