Starożytny delfin gigant został odkryty w Amazonii

Zdjęcie: Jaime Bran

Około 16 milionów lat temu, olbrzymi delfin przemierzał głębiny swojego wodnego królestwa. Jednak w przeciwieństwie do większości współczesnych delfinów, jego domem nie był ocean; żył w słodkowodnym jeziorze w peruwiańskiej Amazonii. I choć dzisiaj istnieją amazońskie gatunki delfinów słodkowodnych, nie są one blisko spokrewnione z tym starożytnym ssakiem morskim. Jego najbliżsi żyjący krewni to delfiny rzeczne mieszkające ponad 6 000 mil (10 000 kilometrów) dalej, w Azji Południowej, zgodnie z badaczami, którzy niedawno opisali ten nieznany wcześniej wymarły gatunek. Analiza czaszki nowo zidentyfikowanego starożytnego delfina pozwoliła paleontologom stwierdzić, że jego ciało miało co najmniej 3,5 metra długości, co czyni go o 20% do 25% większym niż współczesne delfiny rzeczne i największym znanym delfinem słodkowodnym. Jednak czaszka, która miała około 70 centymetrów długości, była niekompletna, więc starożytny delfin mógł być jeszcze większy, jak donieśli naukowcy 20 marca w czasopiśmie Science Advances, opublikowanym przez Amerykańskie Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Nauki. To, co czyni to odkrycie jeszcze bardziej wyjątkowym, to wgląd w ewolucyjną historię delfinów słodkowodnych, ponieważ te stworzenia są niezwykle rzadkie w zapisie kopalnym, napisali autorzy badania. Wynika to z faktu, że w ekosystemach słodkowodnych zazwyczaj występuje mniej osobników delfinów, a silne prądy wodne zazwyczaj uniemożliwiają dobre zachowanie skamieniałości. Nowy gatunek nazwano Pebanista yacuruna; rodzaj odnosi się do formacji Pebas w Peru, gdzie znaleziono skamieniałość, a „yacuruna” to określenie na mityczne wodne istoty z lokalnych legend, w języku rdzennych mieszkańców Kichua. „Uważam, że to wyjątkowe odkrycie, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że w Ameryce Południowej żyje jeden gatunek delfina rzecznego, który należy do zupełnie innej grupy waleni zębowych (odontoceti),” powiedział Jorge Velez-Juarbe, kurator morski w Muzeum Historii Naturalnej Hrabstwa Los Angeles, w e-mailu. „Zastanawia mnie również, ile innych zapisów dotyczących wymarłych delfinów rzecznych czeka na odkrycie,” powiedział Velez-Juarbe, który nie brał udziału w badaniach, w rozmowie z CNN. 

„Wszyscy wpadli w panikę”: cechy skamieniałości ujawniają rzadkie znalezisko 

Współczesne delfiny słodkowodne są znane ze swoich bardzo wydłużonych nosów w porównaniu z krótszymi pyskami delfinów morskich. Istnieją delfiny rzeczne z Azji Południowej (rodzaj Platanista) i delfiny rzeczne z Amazonii (rodzaj Inia), znane również jako różowe delfiny rzeczne, a obie grupy obejmują kilka gatunków i podgatunków. Delfin rzeczny z rzeki Jangcy w Chinach (Lipotes vexillifer) reprezentuje trzeci rodzaj, ale gatunek ten nie był widziany na wolności od 40 lat i może być wymarły, według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). W rzeczywistości wszystkie istniejące gatunki delfinów rzecznych są zagrożone lub krytycznie zagrożone, jak podaje IUCN. Badacze odkryli skamieniałość delfina amazońskiego w 2018 roku, w pobliżu rzeki Napo w Loreto, Peru. Główny autor badania, Aldo Benites-Palomino, doktorant w Katedrze Paleontologii na Uniwersytecie w Zurychu, zatrzymał się, aby zbadać dziwnie wyglądające fragmenty skalne na ziemi, powiedział CNN. W tym samym czasie współautor badania, John J. Flynn, kurator ssaków kopalnych w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku, zauważył coś, co wyglądało na czaszkę wystającą z nasypu. „Powiedziałem: Hej, John, czy to łączy się z tym kawałkiem, który trzymam w ręce?”- wspomina Benites-Palomino. Okazało się, że to, co trzymał, to rostrum - zaokrąglony koniec nosa - pochodzący z osadzonej w skale czaszki. Gdy oczyścili go na tyle, by zobaczyć kształty zębodołów, Benites-Palomino zdał sobie sprawę, że mają do czynienia z czymś niezwykłym. „Zaczęliśmy krzyczeć: To delfin! To delfin!” - powiedział Benites-Palomino. Początkowo sądzili, że to może być starożytny krewny współczesnych delfinów rzecznych z Amazonii. Jednak dalsze czyszczenie ujawniło, że wielkość i kształt oczodołu przypominały te u delfinów rzecznych z Azji Południowej, które mają znacznie mniejsze oczy niż ich południowoamerykańscy kuzyni. „To był moment, w którym wszyscy wpadli w panikę, ponieważ to nie był amazoński delfin rzeczny,” powiedział Benites-Palomino. To powiedziało naukowcom, że dwa rodzaje delfinów niezależnie i w różnych okresach czasu przeniosły się w głąb regionu. 

Odkrywanie różnorodności delfinów 

Platanistoidea - grupa, która obejmuje P. yacuruna i współczesne delfiny rzeczne z Azji Południowej - była szeroko rozpowszechniona około 20 milionów lat temu. Przodkowie współczesnych amazońskich delfinów rzecznych byli powszechni w oceanach około 10 do 6 milionów lat temu, powiedział Benites-Palomino. Ponieważ obie grupy waleni były tak różnorodne, niektóre gatunki prawdopodobnie zapuszczały się do ekosystemów rzecznych i jeziornych, szukając mniejszej konkurencji o pokarm. Środowisko słodkowodne Amazonii było bogate w składniki odżywcze i pełne życia, zamieszkiwane przez krokodyle, żółwie i ryby, a także ssaki takie jak leniwce, gryzonie, kopytne i naczelne. „Ogólnie rzecz biorąc, w tych ekosystemach delfiny rzeczne mogą być uznawane za drapieżniki szczytowe,” powiedział Velez-Juarbe. P. yacuruna należał do pierwszej fali delfinów, które próbowały swoich sił w wodach rzek i jezior Amazonii; brak drapieżników w nowym środowisku może wyjaśniać, jak ten gatunek ewoluował do tak dużych rozmiarów, zgodnie z badaniem. Jednak zmiany środowiskowe, takie jak susza, mogły później skazać P. yacuruna na wyginięcie, otwierając siedlisko słodkowodne dla przodków współczesnych różowych delfinów rzecznych. „Teraz wiemy, że ten gatunek żył tam w przeszłości, ale Amazonia jest również ważna dla naszego współczesnego Inia geoffrensis,” powiedział Benites-Palomino. „[Odkrycie] podkreśla, że jest to niezwykle ważne środowisko dla ewolucji słodkowodnych waleni.” Zniknięcie P. yacuruna jest ponurym przypomnieniem, że to ważne środowisko jest zbyt łatwo zaburzone. Współczesne amazońskie delfiny rzeczne stoją dziś przed niepewną przyszłością, głównie z powodu zanieczyszczenia rtęcią z wydobycia złota, które wnika do łańcucha pokarmowego, zgodnie z informacjami Światowego Funduszu na rzecz Przyrody. Nowo odkryta skamieniałość wskazuje na kruchość ekosystemów słodkowodnych i podatność ich mieszkańców — zarówno dawnych, jak i obecnych — na zmiany środowiskowe, niezależnie od tego, czy są one naturalne, czy spowodowane przez człowieka, dodał Velez-Juarbe. „Pebanista dodaje kolejną warstwę do złożonej ewolucyjnej historii waleni, a szczególnie ‘delfinów rzecznych.’ Niewiele gatunków, które przetrwały do dziś, to tylko ostatnie pozostałości grup, które niegdyś były bardziej zróżnicowane”. 

Mindy Weisberger jest pisarką naukową i producentką mediów, której prace pojawiały się w Live Science, Scientific American i magazynie How It Works.