Starszy badacz: To co dzieje się w Arktyce nie pozostaje w Arktyce

‘’Niebezpieczeństwo polega na tym, że nie jesteśmy w stanie rozpoznać, czy przekroczyliśmy punkt krytyczny" - pisze starszy badacz Martin Stendel. Zdjęcie: Heiko Junge / NTB

Średnia globalna temperatura wzrosła o 1,2 stopnia w porównaniu ze średnią przedindustrialną w okresie 1850-1900. Jednak ocieplenie to nie jest równomiernie rozłożone na całym świecie; w rzeczywistości Arktyka ociepla się znacznie szybciej niż średnia globalna.

To tak zwane "arktyczne wzmocnienie" przyspiesza z czasem, a ostatnie badania sugerują, że zmiany zachodzą cztery lub więcej razy szybciej niż średnia globalna, szczególnie w regionach, w których lód morski znika na naszych oczach.

To przyspieszające ocieplenie zmienia środowisko lądowe i oceaniczne, a jego konsekwencje wykraczają daleko poza region polarny.

Topnienie lodu morskiego, lodowców i czap lodowych jest widoczną oznaką zmian klimatycznych w Arktyce. Na przykład w ciągu ostatnich 20 lat poziom mórz wzrósł o prawie 1,5 centymetra z powodu utraty masy pokrywy lodowej Grenlandii. Mniej widoczny jest fakt, że wiek lodu morskiego - który wskazuje, ile lat lód "przetrwał" - dramatycznie spadł, co ma poważny wpływ na stabilność wybrzeża.

Redukcja lodu pozwala na wytyczenie nowych szlaków żeglugowych przez Ocean Arktyczny i otwiera nowe możliwości gospodarcze dzięki zwiększonej dostępności zasobów, takich jak ropa naftowa, gaz i minerały.

Cena zysku ekonomicznego jest jednak wysoka, ponieważ stwarza wyzwania dla dzikiej przyrody i lokalnych społeczności, które zależą od stabilności lodu, a także zagraża unikalnemu środowisku i dziedzictwu kulturowemu.

Wieczna zmarzlina, zarówno na lądzie, jak i pod powierzchnią morza, również odgrywa ważną rolę w Arktyce.

Ilość węgla w postaci dwutlenku węgla i metanu uwięzionego pod lodem jest obecnie około trzy razy większa niż zawartość węgla w całej atmosferze. Wraz ze wzrostem temperatury wieczna zmarzlina topnieje, potencjalnie uwalniając duże ilości gazów cieplarnianych i nasilając globalne ocieplenie.

Chłodniejsza Europa.

Zmiany klimatu w Arktyce mają wpływ na dużą część globu. Pokrywy lodowe w regionach polarnych kurczą się, co oznacza, że zwiększone ilości topniejącej wody przyczyniają się do wzrostu poziomu mórz.

W ciągu ostatnich 120 lat globalny poziom mórz wzrósł o około 20 centymetrów. Jednak w ostatnich latach wzrost ten przyspieszył z 1,4 centymetra na dekadę przez większą część XX wieku do 3,6 centymetra w latach 2006-2015.

Woda topniejąca z pokrywy lodowej jest wodą słodką. Dlatego możliwą konsekwencją dodania dużych ilości słodkiej wody może być osłabienie cyrkulacji termohalinowej (np. Prądu Zatokowego, przyp. red.).

Paradoksalnie, jeśli cyrkulacja zatrzyma się lub znacznie osłabnie, może to doprowadzić do znacznie niższych temperatur w Europie z powodu globalnego ocieplenia. Modele nie są jednak zgodne co do prawdopodobieństwa takiego ekstremalnego scenariusza.

Wzrost poziomu morza.

Oceany bardzo powoli reagują na antropogeniczne zmiany klimatu. Jest zatem pewne, że poziom mórz będzie nadal wzrastał, nie tylko w nadchodzących latach, ale także przez setki lat.

Spowoduje to nieunikniony wzrost poziomu morza nawet o jeden metr w porównaniu z poziomem morza w 1900 roku.

Jednak w scenariuszach o niskim prawdopodobieństwie i wysokim wpływie, nie jest całkowicie wykluczone, że poziom mórz może wzrosnąć do dwóch metrów do 2100 roku i od pięciu do siedmiu metrów do 2300 roku. Według badań może to mieć bezpośredni wpływ na pięć do dziesięciu procent światowej populacji.

Wzrośnie nie tylko średni poziom mórz, ale także częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk. Można oczekiwać, że zdarzenie 100-letnie - czyli fala sztormowa, której statystycznie można się spodziewać raz na 100 lat - będzie występować raz w roku już po 2100 r.

Zmiany we wzorcach cyrkulacji.

Kolejną istotną konsekwencją ocieplenia w Arktyce są zmiany w cyrkulacji atmosferycznej. Ze względu na amplifikację Arktyki, różnica temperatur między Arktyką a strefami bliżej równika zmniejsza się. Może to prowadzić do wolniejszego i bardziej falistego strumienia odrzutowego.

‘’Jeśli cała pokrywa lodowa Grenlandii stopnieje, doprowadzi to do wzrostu poziomu morza o sześć do siedmiu metrów.’’

Te zmiany cyrkulacji mają znaczące konsekwencje dla pogody i klimatu w dużych regionach i mogą skutkować bardziej "zablokowanymi" wzorcami pogodowymi: ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak długotrwałe fale upałów i ulewne deszcze, mogą występować częściej lub trwać dłużej.

Podkreśla to znaczenie zrozumienia złożonych relacji między Arktyką a resztą globu w systemie klimatycznym.

"Punkty krytyczne".

Kluczowym pojęciem w nauce o klimacie są "punkty krytyczne". Punkt krytyczny zostaje osiągnięty, gdy proces przekroczy próg, po przekroczeniu którego nie można go już zatrzymać ani odwrócić. W ten sposób niewielka zmiana może mieć duży i nieodwracalny skutek.

W dniu 6 grudnia 2023 r. podczas konferencji klimatycznej COP28 w Dubaju opublikowano raport "The Global Tipping Point Report". Raport ten omawia między innymi polarne punkty krytyczne - a mianowicie lądolód Grenlandii i lądolód Antarktydy Zachodniej.

Istnieje wiele możliwości przekroczenia takich punktów krytycznych. W szczególności w przypadku Grenlandii należy zauważyć, że nawet jeśli topnienie lodu jest obecnie niewielkie w stosunku do ilości lodu w całej pokrywie lodowej, sprzężenie zwrotne między topnieniem a efektem albedo i wysokością może wywołać efekt samowzmacniający, który może stać się nieodwracalny.

Niebezpieczeństwo polega na tym, że nie jesteśmy w stanie rozpoznać, że przekroczyliśmy punkt krytyczny, ponieważ pokrywy lodowe reagują bardzo powoli i potrzeba tysięcy lat, aby zniknęła znaczna część pokrywy lodowej. Jeśli cała pokrywa lodowa Grenlandii stopnieje, doprowadzi to do wzrostu poziomu morza o sześć do siedmiu metrów.