Viagra i pigułka poronna mogą leczyć wiele chorób. Ale jak?

Ilustracja: Christine Rösch

W 1989 roku Albert Wood i Peter Dunn sądzili, że odkryli kluczowy chemiczny mechanizm leczenia nadciśnienia i nawracających bólów w klatce piersiowej. Ci dwaj brytyjscy naukowcy z firmy Pfizer rzekomo stworzyli nowy lek, nazwany sildenafil, który oddziałuje z określonym białkiem w komórkach mięśniowych, umożliwiając zwiększony przepływ krwi do serca.

Jednak kilka lat później badania kliniczne na ludziach ujawniły, że lek był skuteczny tylko w przypadku podawania go wielokrotnie w ciągu dnia i miał niekorzystne interakcje z innymi istniejącymi lekami na serce. Co więcej, przypływ krwi kierował się do nieoczekiwanych miejsc w ciele, oprócz serca. W jednym z badań pielęgniarka zauważyła, że większość ochotników mężczyzn leżała na brzuchach z zakłopotaniem. Dlaczego? Erekcje. Wood i Dunn niechcący natrafili na lekarstwo, które stało się Viagrą. Mała niebieska tabletka leczy miliony ludzi każdego roku z zaburzeniami erekcji, a dalsze badania sugerują, że może być pomocna w leczeniu problemów nieseksualnych, takich jak nadciśnienie płucne i choroba wysokościowa.

Sildenafil jest jednym z wielu leków przepisywanych w leczeniu wielu niepowiązanych ze sobą chorób. To, jak lek staje się leczniczym narzędziem wielofunkcyjnym, zależy od jego składu chemicznego. Każda dawka zawiera związki, które łączą się z określonymi receptorami, ale mogą również mieć zdolność do wywoływania lub tłumienia innych reakcji w organizmie.

„Kiedy ktoś przyjmuje lekarstwo, niekoniecznie trafia ono bezpośrednio do organu, który ma być celem leczenia” - mówi Evelyn Huang, lekarz rezydent medycyny ratunkowej w Northwestern Memorial Hospital. „Lek krąży przez całe ciało, więc jeśli w różnych częściach znajdują się określone receptory, może to również wpłynąć na dany organ”. W przypadku sidenafilu lek rozszerza naczynia krwionośne ogólnie, a jednocześnie przygotowuje penisa do działania.

Inną tabletką, która ma potencjał w leczeniu wielu schorzeń, jest mifepryston. Lek ten został zatwierdzony przez Agencję Żywności i Leków (FDA) w USA do medycznie indukowanych aborcji do 70 dni po rozpoczęciu ostatniego cyklu menstruacyjnego. Działa poprzez blokowanie działania progesteronu, który jest niezbędny do przygotowania i utrzymania ciąży. (Aktualnie toczy się proces sądowy w sądzie okręgowym w Teksasie w USA, który może ograniczyć dostępność leku w aptekach, gabinetach lekarskich i innych miejscach). Całkowite tłumienie tego hormonu może również pomóc w zapobieganiu raku trzustki i czerniakom, jak sugerują niektóre wczesne badania. Dodatkowo, w wysokich dawkach, mifepryston wspomaga leczenie zespołu Cushinga - charakteryzującego się bardzo wysokim poziomem kortyzolu - poprzez blokowanie receptora, który stymuluje produkcję hormonów płciowych i stresu.

Również dawkowanie ma znaczenie w wywoływaniu różnych reakcji na leki. Na przykład, barbiturany to rodzaj leków uspokajających przepisywanych w różnych ilościach w leczeniu szeregu schorzeń, od lęku po ataki padaczkowe. Ta klasa leków zwiększa aktywność GABA, neuroprzekaźnika, który może spowolnić aktywność mózgu. W mniejszych dawkach barbiturany mogą sprawić, że ktoś będzie się czuł senny i zrelaksowany. Ale w większych ilościach mogą być używane jako środek znieczulający do szybkiej utraty świadomości.

Ze względu na liczne sposoby, w jakie lek może wpływać na organizm, Huang przestrzega przed stosowaniem leków w sposób niewłaściwy - czyli zażywaniem leku na inne schorzenie, niż to, dla którego został przeznaczony. W każdym przypadku zaleca konsultację z opiekunem medycznym w sprawie odpowiedniego dawkowania, skutków ubocznych i innych środków ostrożności. Dzięki większej liczbie badań klinicznych i obserwacji na pacjentach w rzeczywistych warunkach istnieje możliwość, że leki stosowane w sposób niewłaściwy zostaną zatwierdzone do zwalczania nowych problemów zdrowotnych, co pozwoli na opracowanie preparatów, które mają więcej niż jedno zastosowanie. Sildenafil, z jego fascynującymi możliwościami, znajduje się na czele tej listy.