W trakcie konferencji COP28 podpisano historyczne „zielone” porozumienie: dlaczego dotyczy ono twojego biznesu, nawet jeśli myślisz, że jest inaczej

Zdjęcie: https://mind.ua/ru/publications/20266868-na-sor28-podpisano-istoricheskoe-zelenoe-soglashenie-pochemu-ono-kasaetsya-vashego-biznesa-dazhe-esli

Teraz konferencja może zostać zamknięta – w końcu jeszcze przed spotkaniem, ze względu na niepewny status negocjacji, organizatorzy rozesłali do uczestników ulotkę informacyjną, wyjaśniając, jaki jest system formalnie zakończonego, a de facto trwającego wydarzenia.

Z inicjatywy prezydenta COP28, Sułtana Ahmeda Al-Dżabera, wyczekiwany dokument został podpisany w ciągu zaledwie dwóch minut. Zgodnie z oczekiwaniami, pierwotny – zanadto abstrakcyjny – tekst ostatecznej umowy został zaostrzony i uzupełniony o konkretne „sygnały nawigacyjne”. Po raz pierwszy zobowiązuje sygnatariuszy – w tym członków OPEC – do faktycznego zaniechania wykorzystywania ropy naftowej, gazu i węgla.

Co ostatecznie udało się uzgodnić? Umowa ta została już szumnie nazwana „początkiem końca” paliw kopalnych.

Rzecz jasna, międzynarodowa dyplomacja nie byłaby sobą, gdyby nie pozostawiła kilku luk w „radykalnym” dokumencie. W szczególności nie ma mechanizmu przymusu – innego niż publiczne potępienie – dla państw, które będą opóźniać lub sabotować proces transformacji.

To właśnie brak jasnych terminów dla każdego z etapów przejścia jest najbardziej krytykowanym zapisem powstałego w bólach dokumentu. Tymczasem, przy obecnym tempie antropogenicznej emisji gazów cieplarnianych, do 2030 r. nastąpi ocieplenie o 1,5 stopnia, a do 2046 r. wzrost globalnych temperatur o 2 stopnie. W tej chwili mało kto może powiedzieć, jak zmusić Chiny do ograniczenia produkcji węgla czy Indie do całkowitego przestawienia się na zielone technologie.

Na ile realne jest spełnienie wszystkich wymogów? Fakt, że nawet w tej wersji porozumienie spotkało się z ogromnym sprzeciwem lobby naftowego, wyraźnie wskazuje na to, że proces transformacji nie będzie łatwy i jednomyślny.

Nikki Reisch, dyrektor programu klimatycznego i energetycznego CIEL – Centrum Międzynarodowego Prawa Ochrony Środowiska – nazwała szczyt „porażką napędzaną paliwami kopalnymi”.

„Podczas COP28 kraje stanęły przed wyborem między paliwami kopalnymi a życiem. A wielcy truciciele wybrali paliwa kopalne” – cytowały media.

Czy zatem obecny COP28 stał się krokiem w stronę ochrony klimatu? Najistotniejszym wynikiem COP28 pozostaje przyjęte kilka dni temu porozumienie, że do 2030 roku korzystanie z odnawialnych źródeł energii należy zwiększyć trzykrotnie, a efektywność energetyczną – dwukrotnie. Warto zauważyć, że aby osiągnąć cel 11 000 „zielonych” gigawatów do 2030 r., konieczne jest przejście od obecnego rocznego tempa wdrażania odnawialnych źródeł energii o mocy 300 GW do 1000 GW.

Do niewątpliwych rezultatów szczytu można również zaliczyć stworzenie funduszu pomocy krajom potrzebującym w walce ze zmianami klimatycznymi. Szacuje się, że aby bez problemu osiągnąć cele klimatyczne, do 2030 r. potrzebne będzie 4,3 bln dolarów rocznie.

Zgodnie z obliczeniami Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu ONZ emisja gazów cieplarnianych musi zostać zmniejszona o 43% do 2030 r. w porównaniu z poziomami 2019 r. Równoległym celem jest ograniczenie wzrostu temperatury do 1,5 stopnia Celsjusza do końca tego stulecia.

A jak w ogóle stawić czoła wyzwaniom klimatycznym? Model matematyczny pokazuje, że w wyniku obecnych wysiłków po 2030 roku wielkość emisji powinna się ustabilizować i przestać rosnąć, a za sześć lat będzie o 2% niższa niż w 2019 roku. Oznacza to, że szczyt globalnych emisji nastąpi w obecnej dekadzie.

Koszt strat ekonomicznych spowodowanych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi szacuje się na 264 mld $ w 2022 r., czyli o 23% więcej, niż w latach 2010–2014.

Według raportu Lancet Countdown „nikt nie ucieknie przed skutkami zmian klimatycznych, ale ludzie, którzy mieszkają w biedniejszych krajach, są szczególnie narażeni”.

Z czym delegaci „przyszli” na COP28? Ministrowie środowiska z 27 krajów UE uzgodnili wspólne stanowisko na międzynarodową konferencję klimatyczną ONZ COP28 z ograniczonymi celami w zakresie redukcji emisji i stopniowego wycofywania paliw kopalnych.

UE dąży do tego, aby globalny sektor energetyczny był w przeważającej mierze wolny od paliw kopalnych na długo przed 2050 r., starając się osiągnąć w pełni lub w przeważającej części zdekarbonizowany system energetyczny w latach 2030.

Pakiet Fit for 55 ma na celu zmniejszenie emisji o 55% do 2030 roku. Ekoaktywiści uważają ten cel za niewystarczająco ambitny, nalegając na redukcję emisji netto o 55% i co najmniej 65% redukcji emisji brutto lub 76% redukcji emisji netto do 2030 r. i zerową emisję netto najpóźniej do 2040 r.

Stanowisko UE wzywa również do osiągnięcia szczytowego poziomu emisji w tym dziesięcioleciu oraz do stopniowego wycofywania „nieredukowalnych” paliw kopalnych.

Stanowisko to wzywa do stopniowego wycofywania dotacji na paliwa kopalne, co jest delikatną kwestią dla wielu krajów.

Mind zebrał główne fakty, które charakteryzują skalę zachodzących procesów.

Zdjęcie: https://mind.ua/ru/publications/20266868-na-sor28-podpisano-istoricheskoe-zelenoe-soglashenie-pochemu-ono-kasaetsya-vashego-biznesa-dazhe-esli

1. Kraje Afryki i Globalnego Południa najmniej przyczyniają się do emisji, ale najbardziej odczuwają zgubne skutki zmian klimatycznych.

2. W miarę jak kraje stają się coraz bogatsze, głęboko przetworzona żywność, cukier i tłuszcze stanowią większą część diety. Rozwijające się gospodarki są postrzegane przez korporacje jako nowe rynki, które często są niedostatecznie regulowane. Na przykład globalny przemysł alkoholowy bardzo agresywnie ukierunkowuje się na kraje afrykańskie.

Według danych ONZ szkody dla zdrowia i środowiska, spowodowane produkcją żywności, kosztują świat 10 bln $ rocznie, czyli 10% światowego PKB.

3. W Stanach Zjednoczonych już teraz 50% całego biodiesla produkuje się z oleju sojowego. W 2023 roku zużycie oleju sojowego w formie biopaliw po raz pierwszy wyprzedziło wszystkie pozostałe obszary jego stosowania, w tym spożywczy. 

W rezultacie jednym z najbardziej obiecujących kierunków dla amerykańskich startupów jest rozwój odmiany soi o wyższej zawartości oleju niż obecna średnia 20%.

Wszyscy czterej giganci tak zwanej grupy ABCD – Archer-Daniels-Midland, Bunge, Cargill i Louis Dreyfus – otworzyli zakłady przetwórstwa soi lub ogłosili plany ich budowy lub rozbudowy w ciągu najbliższych kilku lat.

4. Globalne ocieplenie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia ognisk chorób przenoszonych przez wodę, takich jak cholera, czerwonka, wirusowe zapalenie wątroby typu A, dur brzuszny i polio.

Według Światowej Organizacji Zdrowia w 2022 r. odnotowano dwa razy więcej przypadków cholery niż w 2021 r. Ogniska zarejestrowano nawet w krajach, w których cholera była pod kontrolą od wielu lat.

Prognozy wskazują, że do 2080 r. ponad 8 mld osób może być zagrożonych zachorowaniem na malarię i gorączkę denga.

5. Dlatego, że planeta się ociepla, wiele gatunków zwierząt jest zmuszonych do przemieszczania się na nowe tereny, a to stwarza również warunki do rozprzestrzeniania się infekcji odzwierzęcych – chorób zakaźnych przenoszonych na ludzi przez zwierzęta inne niż człowiek.

Obliczono, że choroby odzwierzęce są odpowiedzialne za 2,5 mld przypadków zachorowań u ludzi i 2,7 mln zgonów na całym świecie każdego roku, a zwierzęta odegrały istotną rolę w prawie wszystkich dużych ogniskach chorób od 1970 roku.

6. Ocenia się, że zanieczyszczenie powietrza powoduje ponad 4 mln przedwczesnych zgonów na całym świecie rocznie.

Przewiduje się, że jakość powietrza ulegnie pogorszeniu, w tym z powodu kurzu, dymu, produktów spalania z pożarów lasów, które stały się częstsze na skutek globalnego ocieplenia. Dzieci są szczególnie podatne na choroby spowodowane zanieczyszczeniem powietrza, ponieważ ich mózgi, płuca i inne narządy wciąż się rozwijają.

Dodatkowo śmiertelność z powodu zanieczyszczenia powietrza spowodowanego paliwami kopalnymi zmniejszyła się o 16% od 2005 r., przy czym 80% tego spadku przypisuje się staraniom na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia pochodzącego ze spalania węgla.

7. Woda pitna staje się bardziej słona. Ze względu na podnoszenie się poziomu mórz w czasie powodzi i burz tropikalnych, do rzek i innych źródeł słodkiej wody wpływa więcej wody morskiej. W nadmorskiej dzielnicy Dacope Upazila w Bangladeszu naukowcy zbadali mocz ciężarnych kobiet i odkryli, że otrzymują one do 15 gramów soli dziennie z samej wody pitnej – trzy razy więcej niż zaleca WHO.

8. Ekstremalne zjawiska pogodowe pogorszą warunki życia ponad 100 mln przesiedleńców na całym świecie. Sama powódź w Pakistanie z 2022 roku jest odpowiedzialna za 10 mln wewnętrznych przesiedleń spośród rekordowych 71 milionów na świecie.

Według Międzynarodowej Federacji Czerwonego Krzyża, jeśli utrzyma się klimatyczny status quo, to do 2050 roku corocznie ponad 200 mln ludzi będzie potrzebowało pomocy.

9. Ostatnie osiem lat było najgorętsze w całej historii obserwacji, a wyniki są regularnie aktualizowane. Dane satelitarne i analiza izotopowa osadów z dna jezior i rdzeni lodowych wykazały, że ubiegłe lato było najgorętszym okresem na Ziemi w ciągu ostatnich 125 000 lat.

Śmiertelność z powodu upałów wśród osób powyżej 65 roku życia, bardziej podatnych na takie warunki, wzrosła o 85% od lat 90. Gdyby nie wzrost globalnej temperatury, liczba takich zgonów wzrastałaby wraz ze zwiększającą się liczbą ludności, ale tylko o 38%.

Według raportu ONZ, w tej sytuacji wiele krajów – rosja, Arabia Saudyjska, Stany Zjednoczone i inne – zwiększają wydobycie ropy i gazu.

Naukowcy z Dartmouth College oceniają, że ekstremalne upały, spotęgowane zmianami klimatycznymi, będą kosztować światową gospodarkę 16 bln dolarów na przestrzeni 20 lat.

10. Zgodnie z nowymi prognozami Forum Krajów Wrażliwych na Klimat, jeśli temperatura wzrośnie o 2 stopnie Celsjusza, umieralność z powodu upałów wzrośnie o 370%, a liczba utraconych godzin pracy wzrośnie o 50% do 2050 roku. Do lat 2041-2060 około 525 mln ludzi może doświadczać umiarkowanego bądź poważnego braku żywności, co przekłada się na zagrożenie niedożywieniem.

11. Globalne inwestycje w czystą energię w 2022 r. wzrosły o 15% do 1,6 bln $, przekraczając inwestycje w paliwa kopalne o 61%. W 2022 roku 90% przyrostu mocy elektrycznej pochodziło z odnawialnych źródeł energii.

12. Bogate kraje, które na szczycie klimatycznym w Kopenhadze w 2009 r. zobowiązały się do przekazania biednym krajom 100 mld $ na walkę ze zmianami klimatu, zrobiły to dopiero teraz, dwa lata po ustalonym terminie.

Wykazanie, że obietnica została dotrzymana, powinno być znaczącym impulsem do rozmów ONZ w sprawie klimatu na COP28 w Dubaju.

„To, że kraje rozwinięte nie osiągnęły w pełni celu 100 mld dolarów do 2020 roku, zawisło niczym ciemna chmura nad rozmowami klimatycznymi ONZ, podważając zaufanie i hamując postęp. Wiadomość o osiągnięciu długo oczekiwanego celu pomoże przywrócić bardzo potrzebne zaufanie między krajami rozwijającymi się a rozwiniętymi, co będzie miało ogromne znaczenie dla zdobycia pozytywnego wyniku na COP28”– powiedział cytowany przez media Ani Dasgupta, prezes centrum analitycznego Światowego Instytutu Zasobów.

13. Badanie przeprowadzone przez ekonomistę Nicholasa Sterna wykazało, że do 2030 roku kraje rozwijające się będą potrzebowały około 2 bln dolarów rocznie, aby przestawić swoje gospodarki na niskoemisyjne, dostosować infrastrukturę do ekstremalnych warunków pogodowych. Większa część kwoty będzie pochodzić z sektora prywatnego.