Wybuchowy potencjał budyniowego proszku

Zdjęcie: Getty Images

Ten składnik to ważny artykuł dla wielu kuchni. Wystarczy dodać wody i podgrzać, a sproszkowana mieszanka skrobi kukurydzianej i aromatów zamieni się w maślany przysmak. Trudno wyobrazić sobie coś mniej groźnego. Jednak 18 listopada 1981 r. w fabryce Bird's Custard w Oxfordshire, substancja okazała się być niebezpieczna. Lejek z proszkiem przepełnił się, a powstały obłok pyłu zapalił się, eksplodując płomieniem.

W wyniku eksplozji rannych zostało dziewięć osób. Mieli szczęście – eksplozje prochu mogą być śmiertelne. W 1871 r. w Minnesocie zginęło czternaście osób, gdy wybuchł młyn zbożowy.

W 1919 roku w Cedar Rapids (stan Iowa) w wyniku eksplozji skrobi kukurydzianej zginęło czterdzieści cztery osoby, w tym dziecko. Wybuch zrównał z ziemią część miasta. „Główna eksplozja zdawała się unosić wielkie budynki i na moment pozostawiała je w bezruchu, pozwalając im upaść pod własnym ciężarem” - napisał później jeden z obserwatorów.

Wybuchy pyłu różnych substancji nadal pochłaniają ludzkie życie — 97 osób zginęło w 2014 roku, gdy w fabryce w Kunshan (Chiny) wybuchł proszek. W 2022 roku jeden raport branżowy odnotował 50 takich eksplozji na świecie, chociaż nie wszystkie z nich dotyczyły żywności.

W jaki sposób składniki prostego deseru mogą powodować zniszczenia? We wszystkich wybuchach pyłu występuje kilka wspólnych czynników. Proszek musi być wykonany z łatwopalnej substancji – oznacza to, że nie musisz obawiać się mieszanki, która składa się z minerałów takich jak krzemionka. Ale mąka, skrobia kukurydziana, cukier, pył węglowy, sproszkowany plastik i proszek aluminiowy mogą się zapalić, co oznacza, że jeśli dostaną się do powietrza, ryzyko naprawdę niszczycielskiej eksplozji wzrasta.

To dlatego, że wszystkie te zawieszone w chmurze cząstki mają ogromną powierzchnię wystawioną na działanie tlenu. To sprawia, że szybko się palą. Jeśli kilka z nich nagrzeje się do momentu zapłonu – a w każdym z tych przypadków było zaangażowane tarcie lub elektryczność statyczna – ogień może rozprzestrzenić się niemal natychmiastowo na resztę chmury. Jest to podobne do zapalonego stosu konfetti w kominku.

Spójrz na łyżkę mąki kukurydzianej lub proszku do budyniu. Prawie nie sposób wyobrazić sobie jej jako niszczycielską siłę.

Tego wieczoru w fabryce Bird's Custard pracowało 20 pracowników. Kilku zauważyło, że skrobia kukurydziana wysypuje się z górnej części jednego z pojemników, zgodnie z raportem o wypadku. „W tym momencie kilku świadków zobaczyło błysk w pobliżu górnej części pojemnika i ścianę ognia rozprzestrzeniającą się na zewnątrz i w dół od góry naczynia” — czytamy w raporcie. „Opisy mówiły o sztormowym wietrze i pożarze z tyłu, który przemknął przez cały obszar”. Późniejsza inspekcja wykazała, że maszyny przeznaczone do wsypywania mąki kukurydzianej do różnych kontenerów uległy awarii. Z tego powodu skrobia kukurydziana nadal wlewała się do pojemnika, aż się przepełnił. Aby ograniczyć ryzyko takich eksplozji, należy podejść do problemu z wielu stron – uziemić wszystkie maszyny w fabryce, aby ograniczyć elektryczność statyczną oraz zbudować systemy filtracji, które usuwają kurz z powietrza. Warto także dokładnie obserwować teren pod kątem nagromadzenia się pyłu. Takie działania są zalecane przez agencje ds. zdrowia i bezpieczeństwa.

Spójrz na łyżkę mąki kukurydzianej lub proszku do budyniu. Prawie nie sposób wyobrazić sobie jej jako niszczycielską siłę. Bardzo niewielu z nas bezpośrednio zetknęło się z takimi zdarzeniami. Z tego powodu trudno jest postrzegać te substancje w taki sposób, w jaki można widzieć kartkę papieru trzymaną przy świecy lub papierosa tlącego się przy stosie liści. Istnieją jednak okoliczności, w których można spotkać się z tą niebezpieczną chemią w prawdziwym życiu, poza fabryką budyniu lub silosem mąki.

Imprezy zainspirowane hinduskim świętem Holi, podczas których kolorowy proszek w postaci skrobii kukurydzianej jest rozpylany w tłumie, są popularnymi wiosennymi wydarzeniami. W 2015 roku w parku wodnym na Tajwanie kolorowa skrobia kukurydziana rozpylona nad publicznością zapaliła się, wywołując wir, w którym rannych zostało ponad 500 osób. Dwadzieścia osób zmarło w wyniku odniesionych obrażeń.

Zarząd parku oświadczył, że nie wiedział, iż takie pożary mogą powstać z chmur mąki kukurydzianej. W rzeczywistości kolorowe proszki są często sprzedawane z etykietami błędnie oznaczającymi je jako niepalne. Odkrył to zespół naukowców w 2023 r., gdy testowali właściwości palne różnych pyłów.

W Bird's Custard, tego dnia w 1981 r., ściana ognia na szczęście nie wzbiła żadnego pyłu, który mógłby wywołać wtórną eksplozję. Jednak nie jest niczym niezwykłym, że eksplozje pyłu zmieniają się z małych w bardziej niebezpieczne, ponieważ zalegający pył unosi się w powietrze. Jedynym sposobem przeciwdziałania tym katastrofom jest zapobieganie, twierdzą konsultanci oceniający ryzyko dla firm.

Utrzymuj miejsca w czystości, patroluj w poszukiwaniu źródeł ciepła i przede wszystkim nie bagatelizuj destrukcyjnego potencjału jadalnego proszku, jakim jest budyń.