Zmiany klimatu zmuszają do podejmowania zdecydowanych działań w zakresie gospodarki żywnościowej na całym świecie

Zdjęcie: boezie/E+

Związek między żywnością a klimatem został poruszony na szczycie ONZ w sprawie systemów żywnościowych w 2021 r., gdzie stało się jasne, że zmiany klimatu zagrażają produktywności rolnictwa, zakłócają łańcuchy dostaw żywności, zmniejszają odporność, niszczą źródła utrzymania milionów rolników i pracowników sektora spożywczego, oraz zagrażają bezpieczeństwu żywieniowemu (zwłaszcza kobiet i dzieci).  Wpływ tego zjawiska na ludzi jest dodatkowo potęgowany następstwami pandemii Covid-19 oraz zwiększonym poziomem konfliktów i wzrostem kosztów utrzymania.   

Na corocznej Konferencji Narodów Zjednoczonych dotyczącej zmian i ochrony klimatu (COP28) w Dubaju rządy 154 krajów zatwierdziły przełomową deklarację w sprawie zrównoważonego rolnictwa, stabilnych systemów żywnościowych i działań w dziedzinie klimatu. Zobowiązały się do zajęcia się kwestią zarówno podatności systemów żywnościowych na zmiany klimatu, jak i wpływu systemów żywnościowych na klimat i przyrodę. Jest to pierwszy znaczący krok i znak, że obawy są odczuwalne wszędzie.

W Europie niepokój jest zauważalny w postaci wyższych cen żywności i napiętych budżetów domowych w wyniku niedostatku środków pieniężnych (zagrożone jest ponad 20% populacji). W Afryce Subsaharyjskiej drobni rolnicy, których społeczność jest uzależniona od rolnictwa, odczuwają skutki rekordowo wysokich temperatur i ekstremalnych zjawisk pogodowych. 

Co więcej, nowoczesne systemy żywnościowe przyczyniają się do 90% wylesiania i 60% utraty bioróżnorodności, a także, odpowiadają za 70% światowego zużycia słodkiej wody. Są one również uzależnione od paliw kopalnych, które są wykorzystywane do produkcji pestycydów, nawozów sztucznych i tworzyw sztucznych, a także w przetwórstwie, transporcie, dystrybucji i produkcji potraw.  Podsumowując, systemy żywnościowe przyczyniają się do ponad jednej trzeciej globalnej emisji gazów cieplarnianych.

Globalna współpraca

COP28 zapewniło niezwykłą okazję do przyspieszenia transformacji systemów żywnościowych w sposób zgodny z intencjami działań na rzecz klimatu, ochrony przyrody, poprawy żywienia i ochrony źródeł utrzymania na obszarach wiejskich.   

Każdy ma do odegrania swoją rolę: ponowne przemyślenie i wprowadzenie innowacji w sposobie produkcji, przechowywania, pakowania, przetwarzania, handlu, dystrybucji, sprzedaży, konsumpcji i utylizacji żywności.  Podczas COP28 było oczywiste, że rolnicy chcą być partnerami w procesie zmian, które powinny być oparte na faktach i doświadczeniu oraz obejmować grupy znajdujące się na marginesie i w najtrudniejszej sytuacji. Tradycyjne metody rolnicze, które od tysiącleci produkują żywność w harmonii z naturą, również powinny być istotne dla tego procesu.

Poprawa prognoz pogodowych jest jednym z przykładów dostępnej obecnie technologii, która może przynieść korzyści 260-305 milionom rolników w Azji i Afryce Subsaharyjskiej. Szereg badań wykazało, że rolnicy w tych regionach dostosowują swoje działania i decyzje dotyczące inwestycji na podstawie konkretnych prognoz, a korzyści są oczywiste. Na przykład w Beninie rolnicy, którzy otrzymywali wiadomości SMS z prognozami, zarabiając rocznie o 104-356 USD więcej niż rolnicy, którzy ich nie otrzymywali.

Wdrożenie zmian nie jest łatwe i będzie wymagało znacznego nakładu finansowego. Podczas konferencji COP28 można było zaobserwować pewne postępy. Przedstawiciele pół miliarda drobnych rolników i rybaków, wielu ze społeczności najbardziej narażonych na skutki zmian klimatu, wskazali, że potrzebują wsparcia, gdy walczą o dostosowanie się do ocieplającego się świata. W szczególności ogłoszono kilka propozycji wsparcia finansowego, podczas gdy inne są w przygotowaniu.   

Przedstawiciele rządów opisali swoje plany włączenia działań w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej do wysiłków na rzecz przekształcenia krajowych systemów żywnościowych i wodnych w sposób, który przyczyni się do bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego dla wszystkich oraz zachęci do polegania na źródłach utrzymania rolników. Przedstawiciele organizacji międzynarodowych opisali, w jaki sposób zintensyfikują współpracę, aby zapewnić większe wsparcie dla tych działań na poziomie krajowym. Opracowywane są nowe wielostronne partnerstwa na rzecz badań, innowacji i kolektywów.

Zaangażowanie rządów w przekształcanie systemów żywnościowych ma kluczowe znaczenie, ponieważ rządy umożliwiają producentom i konsumentom dokonywanie zdrowszych i bardziej zrównoważonych wyborów żywności. Programy posiłków szkolnych, na przykład, karmią ponad 400 milionów dzieci na całym świecie, zapewniając ogromny, przewidywalny rynek żywności. Programy publiczne na dużą skalę, takie jak te, oferują rządom wyjątkową okazję do pozyskiwania żywności, która jest pożywna i pozyskiwana w sposób zrównoważony, wpływając na systemy żywnościowe i poprawiając dietę na skalę krajową.   

Potencjalna korzyść jest ogromna. Jesteśmy świadkami innowacyjnych rozwiązań, które pomagają radzić sobie z brakiem bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, jednocześnie przyczyniając się do przeciwdziałania kryzysom klimatycznym i bioróżnorodności, ale rozwiązania te muszą zostać przyjęte i wdrożone na całym świecie. Musi się to odbywać w ścisłej współpracy z rolnikami, przedsiębiorstwami, społeczeństwem obywatelskim, władzami lokalnymi, rządami krajowymi i procesami międzynarodowymi. Oczekuje się, że Zjednoczone Emiraty Arabskie będą zachęcać do konstelacji zbieżnego wsparcia w 2024 r., czyli w roku swojej prezydencji w Radzie COP.

Pozostawienie systemów żywnościowych w obecnym stanie przyspieszy załamanie klimatu i spadek bioróżnorodności, nie pomoże w żywieniu ludzi i narazi ich na przyszłe wstrząsy. Dzięki wspólnej inicjatywie mogą one zapewnić zdrową, przystępną cenowo i bogatą w składniki odżywcze żywność, pomóc powstrzymać i odwrócić proces zanikania bioróżnorodności oraz odizolować ludzkość od przyszłych wstrząsów klimatycznych, które są nieuniknione w nadchodzących dziesięcioleciach.

Dla ludzkości, niezależnie od miejsca, zwykły biznes żywnościowy nie jest już opcją.