Zmiany klimatyczne przyczyniają się do wzrostu liczby superbakterii, mówi nowy raport ONZ

Raport, zatytułowany „Bracing for Superbugs”, podkreśla rolę zmian klimatycznych i innych czynników środowiskowych przyczyniających się do wzrostu odporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Został on ogłoszony we wtorek na szóstym spotkaniu Globalnej Grupy Liderów ds. Oporności na Środki Przeciwdrobnoustrojowe na Barbadosie.

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe lub AMR występuje, gdy zarazki takie jak bakterie, wirusy i grzyby rozwijają zdolność do pokonania leków
zaprojektowanych do ich zabicia.

„Rozwój i rozprzestrzenianie się AMR oznacza, że środki przeciwdrobnoustrojowe stosowane do zapobiegania i leczenia infekcji u ludzi, zwierząt i roślin mogą okazać się nieskuteczne, a współczesna medycyna nie będzie już w stanie leczyć nawet łagodnych infekcji” – powiedział Program Środowiskowy ONZ w komunikacie prasowym.

Około 5 milionów zgonów na całym świecie było związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe w 2019 roku, a oczekuje się, że roczny żniwo wzrośnie do 10 milionów do 2050 roku, jeśli nie zostaną podjęte kroki w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, zgodnie z raportem.

W USA każdego roku dochodzi do prawie 3 milionów infekcji odpornych na środki przeciwdrobnoustrojowe, a ponad 35 000 osób umiera w ich wyniku, twierdzi US Centers for Disease Control and Prevention.

Środki przeciwdrobnoustrojowe są powszechnie stosowane w środkach czystości, pestycydach roślinnych i lekach, aby zabić i zapobiec rozprzestrzenianiu się zarazków wśród ludzi, zwierząt i upraw.

Oporność na leki może rozwijać się naturalnie, ale eksperci twierdzą, że nadużywanie środków przeciwdrobnoustrojowych u ludzi, zwierząt i w produkcji
żywności przyspieszyło ten proces. Mikroorganizmy, które przetrwały te chemikalia są silniejsze i bardziej wydajne, i mogą rozprzestrzeniać swoje odporne na leki geny na zarazki, które nigdy nie były narażone na działanie środków przeciwdrobnoustrojowych.

Dotychczas koncentrowano się głównie na nadmiernym stosowaniu środków przeciwdrobnoustrojowych, ale eksperci twierdzą, że istnieje coraz więcej dowodów na to, że czynniki środowiskowe odgrywają znaczącą rolę w rozwoju, przenoszeniu i rozprzestrzenianiu się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

„Zmiany klimatyczne, zanieczyszczenie środowiska, zmiany w naszych wzorcach pogodowych, więcej opadów, bardziej upakowane, gęste miasta i obszary miejskie - wszystko to ułatwia rozprzestrzenianie się oporności na antybiotyki. I jestem pewien, że z czasem będzie to tylko rosło, chyba że podejmiemy stosunkowo drastyczne środki, aby to ograniczyć” – powiedział dr Scott Roberts, specjalista od chorób zakaźnych w Yale School of Medicine, który nie był zaangażowany w nowy raport ONZ.

Zmiany klimatyczne i oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe Kryzys klimatyczny pogarsza oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe na kilka
sposobów. Badania wykazały, że wzrost temperatury zwiększa zarówno tempo wzrostu bakterii, jak i tempo rozprzestrzeniania się genów odpornych na antybiotyki pomiędzy mikroorganizmami.

„W miarę jak będziemy mieć bardziej ekstremalny klimat, zwłaszcza w miarę ocieplania się, gradienty, które napędzają ewolucję odporności, faktycznie
przyspieszą. Tak więc ograniczając wzrost temperatury i zmniejszając ekstremalność zdarzeń, możemy faktycznie zasadniczo ograniczyć prawdopodobieństwo rozwoju nowej odporności” – powiedział dr David Graham, profesor inżynierii ekosystemów na Uniwersytecie Newcastle i jeden z autorów raportu ONZ, podczas konferencji prasowej poprzedzającej wydanie raportu.

Eksperci twierdzą również, że poważne powodzie w wyniku zmian klimatycznych mogą prowadzić do warunków przeludnienia, słabych warunków sanitarnych i zwiększonego zanieczyszczenia, o których wiadomo, że zwiększają wskaźniki infekcji i oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, ponieważ odpady ludzkie, metale ciężkie i inne zanieczyszczenia w wodzie stwarzają korzystne warunki dla robaków do rozwoju oporności.

„Te same czynniki, które powodują degradację środowiska, pogarszają problem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Skutki oporności na środki
przeciwdrobnoustrojowe mogą zniszczyć nasze zdrowie i systemy żywnościowe” – powiedziała na konferencji prasowej Inger Andersen, dyrektor wykonawczy Programu Środowiskowego ONZ.

Utrudnianie leczenia chorób

Presja środowiska tworzy robaki, które prosperują w ludzkim ciele, co zdaniem ekspertów jest nietypowe dla niektórych gatunków.

„Istnieje jedna hipoteza od wybitnego mykologa, który sugeruje, że powodem, dla którego temperatura ciała wynosi 98,6 jest to, że jest to temperatura, w której grzyby nie mogą rosnąć tak dobrze. I tak, teraz widzimy Candida auris i niektóre z innych nowych mikrobów, które pojawiły się, że naprawdę rosną całkiem dobrze – nawet w temperaturze 98,6 w ludzkim ciele. Myślę więc, że zmiany klimatyczne, polegające na selekcji tych organizmów w celu przystosowania się do cieplejszego klima tu, zwiększą szanse na wystąpienie infekcji u ludzi” - powiedział Roberts.

Takie zakażenia oportunistyczne zagrażają postępowi medycyny, jak np. wymiana stawów, przeszczepy narządów czy chemioterapia - procedury, w których pacjenci są narażeni na znaczne ryzyko zakażenia i wymagają skutecznych antybiotyków.

Infekcje lekooporne mogą utrudnić lub nawet uniemożliwić leczenie. Roberts mówi, że uciekanie się do „terapii ostatniej szansy” to „nigdy nie jest dobry scenariusz z punktu widzenia pacjenta, ponieważ istnieją powody, dla których nie stosujemy ich na początku”, takie jak toksyczność i niewydolność narządów.

„Kiedy ktoś ma lekooporną bakterię lub grzyba i naprawdę musimy polegać na jednym z tych antybiotyków ostatniej linii, to zwykle jest to wyzwanie do leczenia od samego początku. W rezultacie pacjenci nie radzą sobie tak dobrze” – powiedział.

„W rzadkich przypadkach, nie mamy już żadnych możliwości, a w takim przypadku naprawdę nie możemy nic zrobić. Na szczęście, te przypadki pozostają dość rzadkie, ale jestem pewien, że z tym rosnącym problemem oporności na antybiotyki, zobaczymy te rosnącą częstotliwość w czasie.”

Działania na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe 
Eksperci twierdzą, że zarówno zmiany klimatyczne, jak i oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe zostały pogorszone przez działania człowieka i mogą ulec poprawie. Jednym z krytycznych kroków jest ograniczenie nadużywania i niewłaściwego stosowania antybiotyków.

„Antybiotyki i leki przeciwgrzybiczne nie działają na wirusy, takie jak przeziębienia i grypa. Te leki ratują życie. Ale, zawsze gdy są stosowane, mogą prowadzić do skutków ubocznych i oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe” – napisali autorzy raportu ONZ.

Autorzy podkreślają również, że zdrowie ludzi, zwierząt, roślin i środowiska jest ściśle powiązane i współzależne, i wzywają rządy do określenia polityki ograniczania stosowania antybiotyków w rolnictwie i zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska.

Wreszcie, mówią eksperci, kroki w celu zmniejszenia zmian klimatycznych są krokami do ograniczenia oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

„Cokolwiek możemy zrobić na poziomie indywidualnym, aby jakby zmniejszyć wpływ zmian klimatycznych, naprawdę, to jest rodzaj tylko pogorszenie tego problemu, jak również zanieczyszczenia i urbanizacji i w gęstych, zatłoczonych obszarach. Chociaż wiem z poziomu indywidualnego, że jest to trudna rzecz do zmiany”, powiedział Roberts.