Dinozaury błąkały się po półkuli północnej miliony lat wcześniej, niż sądzono – według nowej analizy najstarszych skamieniałości z Ameryki Północnej

Zdjęcie:. Shutterstock / QuangTrungArt

Główny nurt utrzymuje, że gady pojawiły się w południowej części starożytnego superkontynentu Pangea zwanego Gondwaną miliony lat przed rozprzestrzenieniem się na północną połowę zwaną Laurazją. Jednak teraz nowo opisany dinozaur, którego skamieniałości zostały odkryte przez paleontologów z University of Wisconsin-Madison, podważa tę narrację, przedstawiając dowody na to, że gady były obecne na półkuli północnej miliony lat wcześniej, niż dotychczas sądzono.

Zespół UW-Madison analizował skamieniałe szczątki od czasu ich pierwszego odkrycia w 2013 roku w dzisiejszym Wyoming – obszarze, który znajdował się w pobliżu równika w Laurazji. Stworzenie, nazwane Ahvaytum bahndooiveche, jest obecnie najstarszym znanym dinozaurem z Laurazji, a jego skamieniałości szacuje się na około 230 mln lat, co jest porównywalne wiekiem z najwcześniejszymi znanymi dinozaurami z Gondwany.

Naukowcy z UW-Madison i ich partnerzy badawczy szczegółowo opisali swoje odkrycie 8 stycznia 2025 roku w czasopiśmie Zoological Journal of the Linnean Society. „Dzięki tym skamieniałościom mamy najstarszego dinozaura równikowego na świecie – jest to również najstarszy dinozaur w Ameryce Północnej” - mówi Dave Lovelace, naukowiec z University of Wisconsin Geology Museum, który wspólnie z doktorantem Aaronem Kufnerem kierował pracami. Odkryte w warstwie skalnej znanej jako formacja Popo Agie, wymagały lat starannej pracy Lovelace'a oraz jego kolegów, aby przeanalizować skamieniałości, uznać je jako nowy gatunek dinozaura, a także określić ich szacowany wiek.

Chociaż zespół nie ma kompletnego okazu – jest to niezmiernie rzadkie zjawisko w przypadku wczesnych dinozaurów – znaleźli wystarczającą ilość skamieniałości, w szczególności części nóg gatunku, aby pozytywnie zidentyfikować Ahvaytum bahndooiveche jako dinozaura i prawdopodobnie jako bardzo wczesnego krewnego zauropodów. Zauropody były grupą roślinożernych dinozaurów, obejmującą niektóre słynne gigantyczne gatunki, takie jak te z trafnie nazwanej grupy tytanozaurów. Daleko spokrewniony Ahvaytum bahndooiveche żył miliony lat wcześniej i był mniejszy – znacznie mniejszy. „Zasadniczo był wielkości kurczaka, ale z naprawdę długim ogonem” mówi Lovelace. „Myślimy o dinozaurach jako o gigantycznych zwierzętach, ale początkowo nie wyglądały w ten sposób”.

Faktycznie, typowy okaz Ahvaytum bahndooiveche, który był w pełni dorosły, ale mógł być nieco większy w swoim maksymalnym wieku, mógł mieć nieco ponad 30 cm wysokości oraz około 1 m długości od głowy do ogona. Pomimo tego, że naukowcy nie znaleźli materiału jego czaszki, który mógłby pomóc wyjaśnić, co jadł. Inne blisko spokrewnione wczesne dinozaury z linii zauropodów jadły mięso i prawdopodobnie były wszystkożerne.

Badacze znaleźli kilka znanych kości Ahvaytum w warstwie skały nieco powyżej nowo opisanego płaza, którego również odkryli. Dowody sugerują, że Ahvaytum bahndooiveche żył w Laurazji podczas lub niewiele po okresie ogromnych zmian klimatycznych znanych jako Karnikański Epizod Pluwialny, poprzednio związany z wczesnym okresem dywersyfikacji gatunków dinozaurów. Klimat w tamtym okresie - trwającym od około 234 do 232 mln lat temu - był znacznie wilgotniejszy niż wcześniej, przekształcając duże, gorące obszary pustyni w bardziej gościnne siedliska dla wczesnych dinozaurów.

Lovelace i jego współpracownicy przeprowadzili wysoce precyzyjne datowanie radioizotopowe skał w formacji, w której znajdowały się skamieniałości Ahvaytum, ujawniając, że dinozaur był obecny na półkuli północnej około 230 mln lat temu. Naukowcy znaleźli również wczesny ślad przypominający dinozaura w nieco starszych skałach, co dowodzi, że dinozaury lub ich kuzyni byli już w tym regionie kilka milionów lat przed Ahvaytum.

„W pewnym sensie wypełniamy część tej historii oraz pokazujemy, że pomysły, które utrzymywaliśmy przez tak długi czas – pomysły, które były wspierane przez fragmentaryczne dowody, które mieliśmy – nie były całkiem słuszne”, mówi Lovelace. „Mamy teraz dowód, pokazujący, że dinozaury były tutaj na półkuli północnej znacznie wcześniej, niż myśleliśmy”.

Podczas gdy zespół naukowy jest przekonany, że odkrył najstarszego dinozaura w Ameryce Północnej, jest to również pierwszy gatunek dinozaura nazwany w języku plemienia Wschodnich Szoszonów, którego ziemie przodków obejmują miejsce odnalezienia skamieniałości. Starszyzna plemienna Wschodnich Szoszonów, a także uczniowie gimnazjum byli integralną częścią procesu nadawania nazwy. Ahvaytum bahndooiveche w języku Szoszonów oznacza „dinozaur z dawnych czasów” w ogólnym tłumaczeniu.

Kilku członków plemienia współpracowało również z Lovelace'em i jego współpracownikami z UW-Madison, gdy badacze starali się rozwijać swoje praktyki terenowe oraz lepiej szanować ziemię, włączając do swojej pracy wiedzę, a także perspektywy rdzennej ludności. „Stała relacja jaka rozwinęła się między dr Lovelace, jego zespołem, naszym okręgiem szkolnym i naszą społecznością jest jednym z najważniejszych rezultatów odkrycia oraz nazwania Ahvaytum bahndooiveche”, mówi Amanda LeClair-Diaz, współautorka artykułu, a także członkini plemion Wschodnich Szoszonów oraz Północnych Arapaho. LeClair-Diaz jest koordynatorem edukacji indiańskiej w szkole Fort Washakie i koordynowała proces nadawania imienia z uczniami, a także starszyzną plemienną – proces, który rozpoczął się za jej poprzedniczki, Lynette St. Clair.

„Zazwyczaj proces badawczy w społecznościach, zwłaszcza rdzennych, był jednostronny, a naukowcy w pełni korzystali z badań” mówi LeClair-Diaz. „Praca, którą wykonaliśmy z dr Lovelace, przerywa ten cykl, ale również stwarza okazję do obopólności w procesie badawczym”.