Czym jest monarchia konstytucyjna?

Głównym tematem poniedziałkowego przemówienia Króla Karola III w brytyjskim parlamencie, a także większości publicznych oświadczeń od momentu śmierci Królowej Elżbiety, było podtrzymanie brytyjskiego systemu monarchii konstytucyjnej.

Król zakończył swoje przemówienie przywołując obietnicę zmarłej matki, która mówiła, ”aby zachować cenne zasady rządów konstytucyjnych, które leżą w sercu Naszego narodu” oraz ślubując naśladować Jej przykład.

U niektórych zagranicznych obserwatorów pojawiło się wtedy pytanie: Jak możecie mieć monarchię konstytucyjną, jeśli nie macie spisanej Konstytucji?

Mimo że Wielka Brytania nie ma ani jednego dokumentu konstytucyjnego, na przykład takiego jak ten ratyfikowany przez Stany Zjednoczone w 1788 roku, lub tego odrzuconego przez chilijskich wyborców na początku tego miesiąca, nadal ma prawa i starannie udokumentowaną tradycję, które razem tworzą Konstytucję, a ta wiąże Króla.

Te reguły nagromadziły się przez stulecia ustawodawstwa i otaczającej go masy konwencji. Już w 1215 roku, od Magna Carta zaczęły się wyjaśnienia brytyjskiej monarchii konstytucyjnej dostarczonej przez Bibliotekę Izby Lordów. Początkowe ograniczenia władzy królewskiej trwały do 1701 roku, kiedy to Parlament interweniował w królewskiej sukcesji.

To właśnie te wszystkie reguły czynią króla konstytucyjnym monarchą: ucieleśnieniem władzy i państwowości bez osobistej roli publicznej w polityce i ścisłymi ograniczeniami nawet prywatnych wpływów.

Charles uznał te konwencje prawodawcom, zaczynając od pochwały „żywotnych tradycji parlamentarnych”, łącząc je ze sklepionym średniowiecznym dachem z drewna Westminster Hall, budynku parlamentu, w którym przemawiał.

Gdy w ostatnich latach premier Boris Johnson starał się utrudzić swoje ustawodawstwo dotyczące opuszczenia Unii Europejskiej, tradycje konstytucyjne znalazły się w parlamencie pod pewnymi naciskami. Jedno użycie władzy wykonawczej, tygodniowe zawieszenie parlamentu, spotkało się z naganą brytyjskiego Sądu Najwyższego.

„Nasza konstytucja zasadniczo zależy od bardzo brytyjskich uczuć przyzwoitości i fair play, i zakłada, że ludzie, którzy osiągną wysokie stanowiska, będą przestrzegać konwencji, precedensów i niepisanych zasad” – powiedziała dyrektor Wydziału Konstytucji w University College London, profesor Meg Russell.

Z kolei Królowa utrzymywała popularność monarchii po części dzięki temu, co jej syn opisał w poniedziałek ustawodawcom jako „niezrównane oddanie” tradycji powściągliwości.

To właśnie jeden z powodów, dlaczego Karol uniósł brwi podczas swoich długich dziesięcioleci jako księcia Walii. Publicznie opowiadał się za czymś, co w innym przypadku mogłoby wydawać się nieszkodliwym zestawem przyczyn: środowisko, rolnictwo ekologiczne, medycyna komplementarna, tradycyjna architektura. Poruszył tę sprawę w swoim pierwszym przemówieniu jako monarcha w zeszłym tygodniu, mówiąc: „Nie będzie już możliwe, abym poświęcał tyle czasu i energii organizacjom charytatywnym i sprawom, na których tak bardzo mi zależy”.

Jak sam powiedział: pozostawi to w zaufanych rękach innych. Jak w przypadku jego matki, wymagać tego może brytyjska konstytucja.