Czym jest rozwód bez orzekania o winie i dlaczego niektórzy konserwatyści chcą się go pozbyć?

Jacob Wackerhausen/iStockphoto/Getty Images

Konserwatywni komentatorzy, tak jak Steven Crowder i Matt Walsh, w ostatnich miesiącach zwiększyli skargi, że jest zbyt łatwo uzyskać rozwody, zwłaszcza dla kobiet. Wszystkie stany obecnie mają jakąś wersję prawa do rozwodu bez winy, ale Republikanie w Teksasie i Nebrasce umieścili rozwiązanie lub ograniczenie rozwodów bez winy w swoich partyjnych platformach politycznych.

W Luizjanie, wcześniej w tym roku, członkowie miejscowego GOPu dyskutowali nad oficjalnym poparciem dla zniesienia rozwodów bez winy, ale nie podjęto decyzji. Brak pełnych prób legislacyjnych ograniczenia tej praktyki nie powstrzymał jednak obfitości konserwatywnej retoryki przeciwników rozwodów, ani fali obaw ze strony postępowców. Nowo wybrany przewodniczący Izby Reprezentantów, Mike Johnson, był zdecydowanym przeciwnikiem rozwodów bez winy, które pozwalają parom uzyskać rozwód bez udowadniania winy - i bez zgody obu stron na separację. W kazaniu z 2016 roku twierdził, że sprawia to, że Stany Zjednoczone stają się „całkowicie amoralnym społeczeństwem”.

Chociaż rozwody bez winy zostały zalegalizowane ponad 50 lat temu, od dawna są szydzone w konserwatywnych kręgach, które uważają je za zagrożenie dla świętości małżeństwa i koncepcji amerykańskiej rodziny.

Dla feministek, obrońców praw człowieka i innych, rozwody bez winy stanowią ważne wsparcie dla równości płci i bezpośrednio zajmują się kwestiami takimi jak przemoc małżeńska. Wielu prawników również uważa rozwody bez winy za praktyczną ścieżkę prawną, która redukuje niepotrzebne obciążenia zarówno dla sądów, jak i par. Na pierwszy rzut oka może się to nie wydawać kwestią polityczną, ale historia rozwodów bez winy w Stanach Zjednoczonych ujawnia wyraźne powiązania z tymi kwestiami społecznymi i wyjaśnia, dlaczego niektórzy tak bardzo czują potrzebę ochrony, podczas gdy inni starają się ją zniszczyć.

Czym jest rozwód bez orzekania o winie?

Rozwód bez winy, tak jak brzmi, to rozwód, który można uzyskać, nie musząc twierdzić lub udowadniać, że zachowanie jednej ze stron jest winne. Większość stanów również dopuszcza rozwody z winy, gdzie jedna ze stron może podać przyczyny, takie jak cudzołóstwo, porzucenie, długotrwałe uwięzienie lub okrucieństwo.

„Okrucieństwo - a konkretnie spowodowanie niepotrzebnego cierpienia małżonka, zarówno emocjonalnego, jak i fizycznego - jest zazwyczaj najczęstszym powodem rozwodu z winy" - mówi Thomas A. Ramuda Jr., prawnik specjalizujący się w sprawach rozwodowych z siedzibą w Kolorado. „Wiele rozwodów bez winy uzyskuje się na podstawie 'nie do pogodzenia różnic'".

Z prawnego punktu widzenia sprawy rozwodowe bez winy zazwyczaj są mniej skomplikowane. "Gdy jedna strona twierdzi, że druga jest winna, muszą to udowodnić w sądzie. Udowodnienie winy może również wpływać na wynik rozwodu w zakresie opieki nad dziećmi lub ustaleń dotyczących odwiedzin" - dodaje Ramuda.

Jaka jest historia rozwodów bez orzekania o winie w USA?

Rozwód bez winy został po raz pierwszy zalegalizowany w Kalifornii w 1969 roku przez ówczesnego gubernatora Ronalda Reagana, który ostatecznie został pierwszym prezydentem USA, który był rozwiedziony (były prezydent Donald Trump był drugim). Do 2010 roku każdy stan zalegalizował opcję rozwodu bez winy.

Przed tą opcją rozwód z winy był jedynym środkiem zaradczym dla zepsutego związku. Powodowało to komplikacje dla par, których sytuacja z różnych powodów nie pasowała do wymaganego postępowania prawnego. Pary, które chciały rozwodu, były praktycznie zmuszane przez prawo do stworzenia jakiegoś opartego na winie scenariusza. Nie było rzadkością, żeby pary wspólnie wymyślały sytuacje, które udawały cudzołóstwo, lub żeby jedna strona przeprowadziła się do innego stanu, aby spełnić wymagania prawne dotyczące zarzutów z winy, takich jak porzucenie. Migracyjny rozwód, gdzie para przeniosła się do stanu z prawem rozwodu bez winy, był powszechny.

Takie metody były tak powszechne, że dla wielu ekspertów prawa rozwiązanie takie jak rozwód bez winy było konieczne, aby przywrócić sprawną pracę systemu. Narodowe Stowarzyszenie Kobiet Prawników popierało rozwiązania rozwodowe bez winy przez pierwszą połowę XX wieku. W 1961 roku prominentna członkini NAWL, Matilda Fenberg, wyjaśniła racje stojące za projektem ustawy NAWL dotyczącej rozwodów bez winy i nazwała obecne prawo rozwodowe „niepraktycznym i niesłusznym".

„Celem naszego projektu ustawy nie jest umożliwienie łatwiejszego ani trudniejszego rozwodu", napisała Fenberg w propozycji NAWL dotyczącej Jednolitej Ustawy o Rozwodzie. „Jego celem jest po prostu zastąpienie kłamstwa prawdą, zdrowego rozsądku technikaliami i umożliwienie sądom realnej możliwości zapobiegania niepowodzeniom małżeństw poprzez mediację i leczenie, a nie karanie za niepowodzenia w małżeństwach".

Chociaż wysiłki NAWL w dziedzinie rozwodów bez winy nie przyniosły bezpośrednich rezultatów, ich aktywizm podkreślił szczególne zainteresowanie, jakie kobiety miały w reformie prawa rozwodowego.

Kevin Mazur/Getty Images

Choć rozwody bez winy są teraz powszechne, są najbardziej widoczne wśród par znanych, gdy fraza typu „nie do pogodzenia różnice" trafia na pierwsze strony gazet. Kiedy w 2021 roku Bill i Melinda Gates się rozwodzili, dokumenty prawne stwierdzały, że małżeństwo jest „nieodwracalnie zniszczone"; wariacja na temat tematu rozwodów bez winy. Niektóre z najkrótszych małżeństw celebrytów, takie jak 72-dniowy związek Kim Kardashian i Krisa Humphriesa w 2011 roku, zakończyły się „nie do pogodzenia różnicami" (choć w tym przypadku Humphries twierdził, że małżeństwo było oszukańcze, a rozwód ciągnął się przez niemal dwa lata).

Gwyneth Paltrow i jej mąż Chris Martin nadali słynną formę językową rozwodom bez winy ogłaszając swoją separację w 2014 roku, mówiąc, że zamierzają „świadomie się odłączyć". (Dokumenty prawne złożone przez Paltrow faktycznie wymieniały "nie do pogodzenia różnice".)

Jakie korzyści zapewnia rozwód bez orzekania o winie?

W najprostszych słowach rozwód bez winy ułatwia zakończenie małżeństwa. W zależności od sytuacji, pary mogą unikać kosztownych i długotrwałych procesów sądowych, a także szkodliwych skutków konieczności oskarżania, udowadniania lub obrony przed zarzutami.

Paulette Rigo, mediator i certyfikowany coach rozwodowy, która założyła The Better Divorce Academy po swoim trudnym rozwodzie, mówi, że pary czasem nie zdają sobie sprawy, że istnieją opcje rozwodowe poza brzydkimi bataliami sądowymi.

„Proces prawny jest adwersyjny", powiedziała CNN. "Masz powoda, pozwanego. Musisz wydawać setki dolarów za godzinę na prawnika. A to wydaje się głupie, jeśli obie osoby w związku chcą tego samego. Oczywiście są przypadki, które wymagają procesu sądowego, ale idea, że musi to być w ten sposób, może być jeszcze bardziej destrukcyjna dla rodzin w trudnym okresie." Rigo podkreśliła również, że rozwody bez winy mogą być łatwiejsze dla dzieci, które są dotknięte decyzjami finansowymi i środowiskiem rodzinny zapewnianym przez swoich rodziców. Grupy walczące o prawa kobiet uważają ustawy o rozwodzie bez winy za sposób uczynienia małżeństwa — instytucji, która od dawna przynosiła najwięcej korzyści materialnych dla męża — bardziej sprawiedliwą dla kobiet.

Przed rozwodami bez winy kobieta w USA, która znajdowała się w małżeństwie pełnym przemocy lub wykorzystywania, nie miała wielu opcji. Mężowie zazwyczaj kontrolowali finanse rodziny, a społeczne piętno związane z ubieganiem się o rozwód — nie wspominając o trudnym procesie udowadniania „winy" — stanowiło główny środek odstraszający. Te problemy komplikowały się jeszcze bardziej, jeśli mąż nie chciał rozwodu.

„Zgodnie z prawem USA każda osoba ma prawo do rozwodu, nawet jeśli twój współmałżonek mówi nie" — powiedziała Rigo. Od 1969 roku badania wykazały, że rozwody bez winy korelują z redukcją liczby samobójstw wśród kobiet i zmniejszeniem przemocy partnerskiej. Praca ekonomistów Betsey Stevenson i Justin Wolvers z 2004 roku wykazała 8-16% spadek liczby samobójstw wśród kobiet po wprowadzeniu ustaw o rozwodzie bez winy. Zauważyli również około 30% spadek przemocy partnerskiej zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn, oraz 10% spadek liczby kobiet zamordowanych przez swoich partnerów. „Jednostronny rozwód potencjalnie zwiększa prawdopodobieństwo zakończenia związku pełnego przemocy domowej i działa na rzecz przekazywania władzy negocjacyjnej na rzecz pokrzywdzonych" — głosi badanie.

Dlaczego niektórzy ludzie chcą pozbyć się rozwodów bez orzekania o winie?

Konserwatywni politycy i komentatorzy, wraz z niektórymi grupami religijnymi i społecznymi, twierdzą, że jednostronny rozwód bez winy degraduje amerykańską jednostkę rodzinna i negatywnie wpływa na mężczyzn, dzieci i gospodarkę.

„Jednostronny rozwód bez winy jednoznacznie łamie 14. poprawkę" — twierdziła Beverly Willet, współprzewodnicząca Coalition For Divorce Reform, wcześniej w tym roku w Washington Examiner. "Zbyt często w sądzie rodzinny pozwanym odmawia się życia, wolności i mienia bez należytego postępowania prawnego." Niektórzy konserwatywni chrześcijanie w szczególności sprzeciwiali się rozwodom bez winy, ponieważ uważają, że rozwody są niebiblijne, a małżeństwo zostało ustanowione przez Boga. Przewodniczący Johnson, który wyraził sprzeciw wobec rozwodów bez winy, również wychwala cnoty tzw. „małżeństwa przymierza", opcji małżeńskiej o wpływach religijnych w niektórych stanach, która sprawia, że rozwód staje się niezwykle trudny. Małżeństwa przymierza są prawnie uznawane tylko jako opcja w Arizonie, Arkansas i Luizjanie, gdzie Johnson i jego żona zawarli swoje własne małżeństwo przymierza. Takie związki, wzorowane na przymierzach religijnych, można zerwać tylko z określonych powodów, takich jak cudzołóstwo czy przemoc fizyczna, podobnie jak w przypadku rozwodów z winy.

CNN próbował skontaktować się z biurem Johnsona telefonicznie i drogą mailową, aby uzyskać komentarz.

Statystyki faktycznie pokazują, że rozwody bez winy korelują z początkowym wzrostem wskaźników rozwodów, ale te liczby z czasem się wyrównują, a nawet spadają poniżej wcześniejszych poziomów. Dane z spisu ludności z 2020 roku ujawniły, że wskaźnik rozwodów w USA osiągnął 50-letnią najniższą wartość w 2019 roku. Badania nie wspierają zdecydowanie popularnego konserwatywnego twierdzenia, że rozwody szkodzą dzieciom w sposób, który pozostanie w złym małżeństwie nie zrobiłby. Badanie opublikowane w 2019 roku w World Psychology wykazało, że chociaż dzieci rozwiedzionych par mogą borykać się z pewnymi negatywnymi skutkami, „większość dzieci, których rodzice się rozwiedli, jest odporna i nie wykazuje żadnych oczywistych problemów psychicznych".

Badanie dodaje, że istnieje niezliczona liczba innych czynników, które mogą wpływać na dobre samopoczucie dziecka rozwodowego i nie mają nic wspólnego z samym rozwodem. „Niepewność małżeńska nie prezentuje pojedynczego czynnika ryzyka, ale kaskady następstw dla dzieci", czytamy w badaniu. To wnioskuje o kształcie innego dylematu, który leży u podstaw debaty na temat rozwodów bez winy i opinii publicznej na temat rozwodów ogólnie: Czy sam rozwód jest problemem, czy też objawem większych problemów w instytucji amerykańskiego małżeństwa.