Duda wprawia w zamęt plany gotówkowe Polski w UE

Nadzieje Polski na uzyskanie miliardów z funduszy UE na odbudowę zostały zniweczone, gdy prezydent Andrzej Duda wysłał do sądu najwyższego w celu rozpatrzenia kluczową ustawę , która wycofuje reformę sądownictwa.

Ustawa jest kluczową częścią „kamieni milowych” uzgodnionych między Warszawą a Brukselą, bez których Komisja Europejska nie uwolni 36 miliardów euro dotacji i pożyczek z funduszu odbudowy po pandemii – wstrzymywane z powodu obaw, że Polska odstępuje od rządów bloku zasady prawa.

Ale Duda w piątek wieczorem powiedział, że ustawy nie podpisze, i zamiast tego skierował ją do Trybunału Konstytucyjnego, organu, który decyduje, czy ustawy są zgodne z polską konstytucją. W orędziu krajowym Duda powiedział, że postanowił „przekazać tę ustawę do Trybunału Konstytucyjnego pod kontrolę prewencyjną. Oznacza to, że ustawa nie wejdzie w życie, dopóki trybunał nie rozstrzygnie o jej zgodności z konstytucją”.

Rządu, który desperacko stara się zdobyć unijną gotówkę przed jesiennymi wyborami parlamentarnymi , kiedy rządząca partia Prawo i Sprawiedliwość (PiS) będzie starała się o trzecią kadencję.

Duda jest blisko związany z PiS, ale jest już drugą kadencję jako prezydent i nie może kandydować na trzecią, co daje mu większą niezależność od partii. To jeden z pierwszych przejawów buntu ze strony Dudy, który zwykle zachowywał się dość spokojnie.

Chociaż kancelaria Dudy pomogła w przygotowaniu wstępnego projektu ustawy w ubiegłym roku, jest on niezadowolony z jej ostatecznego kształtu, wypracowanego po konsultacjach między Brukselą a Warszawą, bo czuje, że osłabia to nominowanych przez niego sędziów.

„Rząd osiągnął nowe porozumienie i dobrze, że tak się stało, ale to porozumienie budzi poważne kontrowersje konstytucyjne” – powiedział.
Początkowa reakcja rządu była niewielka, z wyjątkiem suchego komentarza rzecznika Piotra Müllera, który napisał na Twitterze : „Będziemy czekać na decyzję [trybunału]”.

Powszechnie uważa się, że trybunał znajduje się pod wpływem PiS, a kilku sędziów zostało powołanych z naruszeniem konstytucji – co jest jednym z wielu źródeł konfliktu między rządem a Komisją Europejską. Chociaż Duda nalegał, aby trybunał mógł szybko wydać wyrok, w 16-osobowym sądzie również panuje chaos, a kilku sędziów zbuntowało się przeciwko prezesowi – co utrudni podjęcie decyzji.

Jest mało prawdopodobne, aby Komisja zdecydowała o uwolnieniu jakichkolwiek środków, dopóki projekt ustawy o reformie sądownictwa nie zostanie
uchwalony; Bruksela postrzega to jako klucz do przywrócenia pewnej niezależności polskiego wymiaru sprawiedliwości, który został głęboko zreformowany przez PiS od czasu dojścia partii do władzy w 2015 roku.

Ustawa przesuwa sądownicze sprawy dyscyplinarne z Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, postrzeganej jako podlegająca wpływom rządu, do Naczelnego Sądu Administracyjnego, innego sądu najwyższego, ale postrzeganego jako bardziej niezależny.

Polska została  ukarana  rekordową grzywną dzienną w wysokości 1 miliona euro, począwszy od października 2021 r., za nieprzestrzeganie unijnego nakazu sądowego zawieszającego kontrowersyjny mechanizm dyscyplinarny.

Projekt ustawy zniósłby również sankcje wobec sędziów kwestionujących status innych sędziów; wielu nowych sędziów ma wątpliwy status prawny dzięki rządowym reformom zmieniającym sposób ich powoływania