Kim jest Rishi Sunak, nowy premier Wielkiej Brytanii?

Leon Neal/AP/AAP

Kiedy Rishi Sunak został wybrany przez konserwatywnych posłów na ich nowego lidera, a tym samym premiera Wielkiej Brytanii, naród brytyjski odetchnął z ulgą: dzięki Bogu nie był to Boris Johnson.

Gdyby Johnson został ponownie wybrany na lidera, miałoby to poważne konsekwencje, nie tylko dla konserwatystów, ale także w świecie rzeczywistym.

Jedynie najbardziej nieuważny obserwator polityczny mógł nie zauważyć, że optyka skrócenia wakacji na Karaibach w celu rozwiązania kryzysu związanego z kosztami utrzymania nie jest dobrą polityką. Trudno w to uwierzyć, ale nie dla wszystkich było to oczywiste.

Johnson zyskał publiczne poparcie niektórych przedstawicieli starej gwardii, popierającej Brexit, takich jak Jacob Rees-Mogg oraz w „pro-Boris” mediach.

Jednak w charakterystyczny sposób Johnson wyolbrzymił swoje szanse. Ten ostatni akt autopromocji obrócił się przeciwko niemu i w niedzielę wycofał się
 z wyścigu o przywództwo (żałując, że ominęła go połowa urlopu). Niemniej jednak fakt, że wielu konserwatystów poważnie myślało, że chaotyczny rząd może zostać opanowany przez kogoś znanego z chaotycznego zarządzania, pokazuje, jak głębokie stały się ideologiczne podziały w partii.

Z trzecim pretendentem, Pennym Mordauntem, nie udało się zdobyć 100 głosów poselskich, aby konkurs o przywództwo został poddany głosowaniu wśród zwykłych członków partii – losu, którego należy za wszelką cenę unikać. Po utracie zaufania posłów przez Truss – Rishi Sunak zostanie następnym premierem Wielkiej Brytanii.

Wyniesienie Sunaka na urząd jest ważnym społecznie momentem. Jest on pierwszym brytyjskim Azjatą, lub jakąkolwiek osobą innego koloru skóry, która została premierem. Duża w tym zasługa Davida Camerona, który w połowie lat 2000 próbował zmodernizować Partię Konserwatywną. Konserwatyści lepiej niż inne partie poradzili sobie z wprowadzeniem większej liczby kobiet i osób o innym kolorze skóry na stanowiska związane z wpływami i władzą polityczną. W systemie, który dopiero w 2019 roku miał swojego pierwszego otwarcie katolickiego premiera, Sunak jest pierwszym hindusem, który objął tę rolę.

Ale znaczenie pierwszej „kolorowej” osoby jako brytyjskiego premiera prawdopodobnie zagubi się w dynamice klasowej tego politycznego momentu.

Podobnie jak Johnsonowi, Sunakowi nie brakuje pieniędzy. To sprawi, że polityka ekonomiczna kadencji Sunaka będzie trudna. Posiadanie multimilionera, który każe narodowi zacisnąć pasa i poświęcić się dla i tak już spadającego standardu życia, nie zostanie dobrze przyjęte.

I tak jak Johnson, Sunak również chodził do elitarnej prywatnej szkoły. W przypadku Sunaka był to Winchester zamiast Eton, tak dla urozmaicenia. Będzie to miało znaczenie dla postrzegania nowego premiera przez szerszy elektorat. Konserwatyści są postrzegani jako partia bogaczy i dla bogaczy. W coraz większym stopniu jawią się jako mała, starzejąca się oraz oderwana od rzeczywistości klasa uprzywilejowana, niezdolna do dostrzeżenia prawdziwych rozmiarów kryzysu, który zaostrzyły ich wybory w rządzie.

Taca Sunaka jest pełna. Koszty życia i kryzys energetyczny będą głównymi wyzwaniami politycznymi i gospodarczymi, ale słowo na B (Brexit) nadal rzuca cień. Nie spełniło ono zbyt wygórowanych oczekiwań jego najbardziej zagorzałych zwolenników. Coraz większa liczba wyborców uważa, że wyjście z UE było błędem. To, jak Sunak poradzi sobie z nadchodzącą „zimą niezadowolenia”, zdefiniuje go na stanowisku premiera.

Jednakże dźwignie polityczne, którymi dysponuje, zostały zdyskredytowane przez epizod związany z ekonomią Truss. Długoterminowym dziedzictwem Truss może być wniosek, że neoliberalna ekonomia sprawdziła się w teorii, ale nie w praktyce.

Sunak będzie prawdopodobnie cieszył się dłuższym okresem miodowym niż jego poprzednik. Jego wybór uspokoił jedną część podstawowego elektoratu konserwatystów: rynki obligacji. Jednak jego przyszłość z elektoratem jest mniej bezpieczna. Na dobre i na złe, przywódcy wpływają na to, jak ludzie decydują się głosować; a przynajmniej partie zachowują się tak, jakby to była prawda. Jego legitymizacja z elektoratem nie jest tak silna, jak mogłaby być, biorąc pod uwagę, że jest trzecim konserwatywnym liderem i premierem od ostatnich wyborów w 2019 roku.

Coraz częściej pojawiają się głosy o konieczności przeprowadzenia wyborów powszechnych. Przypuszczalnie, przy tak dużym spadku notowań konserwatystów, Sunak będzie próbował utrzymać się jak najdłużej. Ale to może tylko przedłużyć ból i odroczyć znaczną utratę mandatów, gdy nadejdą kolejne wybory.

To wszystko przypomina trochę przestawianie leżaków na Titanicu. Część trudności konserwatystów wskazuje na rosnący problem strukturalny partii centroprawicowych: wewnątrzpartyjne podziały ideologiczne. Problem ten osłabiał centrolewicę przez kilka dekad. Partie te widziały, że ich baza wsparcia dzieli się na wykształconych z wyższym wykształceniem mieszkańców miast, zainteresowanych kwestiami postmaterialnymi, i pracowników fizycznych 
z upadających gałęzi przemysłu wytwórczego, o szczątkowej, ale słabnącej lojalności wobec socjaldemokracji.

Teraz takie podziały wydają się dotyczyć także prawej strony polityki. Jak widzieliśmy w wyborach federalnych w Australii w 2022 roku, tradycyjna baza poparcia prawicy dzieli się na zamożnych umiarkowanych, zaniepokojonych zmianami klimatycznymi, i starszych konserwatystów społecznych, zaniepokojonych imigracją. Wydaje się, że dzieje się tak również w Wielkiej Brytanii.

Ten wewnętrzny podział może zostać wykorzystany przez opozycję, co widzieliśmy przy okazji głosowania w sprawie szczelinowania. Na papierze Sunak powinien czuć się bezpiecznie z 71-miejscową większością w 650-miejscowym parlamencie. Ale konserwatyści stracili zaufanie. Partia zachowuje się jak ta, która ma tylko niewielką większość i jest na wylocie. Premier Sunak może być przypadkiem, że zespół gra dalej.