2024-11-22 16:09:16 JPM redakcja1 K

MTK: Rola w międzynarodowej sprawiedliwości – między krytyką a nadzieją

Nakaz aresztowania Władimira Putina, wydany przez Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK), wzbudził szerokie zainteresowanie. Choć symbolizuje walkę z bezkarnością na arenie międzynarodowej, wywołuje także pytania o wybiórczość działań Trybunału i wpływ polityki na globalny wymiar sprawiedliwości.

Zdjęcie: icc-cpi.int/

Od idei do kontrowersji

Międzynarodowy Trybunał Karny został ustanowiony w 2002 roku na mocy Statutu Rzymskiego. Jego celem jest ściganie najcięższych zbrodni: ludobójstwa, zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości oraz agresji. MTK działa na zasadzie komplementarności, co oznacza, że podejmuje sprawy tylko wtedy, gdy krajowe systemy są niezdolne do działania lub niechętne do ścigania przestępców (International Criminal Court. How the court works).

Jednakże jurysdykcja MTK obejmuje jedynie państwa, które ratyfikowały Statut, chyba że sprawa zostanie skierowana przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. To ograniczenie prowadzi do sytuacji, w których największe mocarstwa, takie jak USA, Rosja czy Chiny, skutecznie wyłączają się spod jego działań (Justice in Conflict. Reframing the ICC Selectivity Debate).

Putin i precedensowy nakaz

W marcu 2023 roku MTK wydał nakaz aresztowania Władimira Putina za deportację ukraińskich dzieci, co jest klasyfikowane jako zbrodnia wojenna (Leiden Journal of International Law. Beyond rhetoric: Interrogating the Eurocentric critique of international criminal law’s selectivity). Ta decyzja była możliwa dzięki szerokiemu wsparciu państw zachodnich – ponad 40 krajów skierowało sprawę do Trybunału, co pokazuje, jak polityka kształtuje ścieżki sprawiedliwości.

Jednak krytycy wskazują, że reakcje MTK bywają wybiórcze. W 2022 roku, mimo licznych raportów o możliwych zbrodniach wojennych w Palestynie, Trybunał nie podjął działań wobec Izraela, który – podobnie jak USA – nie uznaje jego jurysdykcji (Justice in Conflict).

Nowy krok w stronę sprawiedliwości: Nakaz aresztowania Netanjahu

W ostatnich dniach MTK wydał nakaz aresztowania premiera Izraela, Benjamina Netanjahu, w związku z oskarżeniami o zbrodnie wojenne podczas konfliktu w Gazie. Jest to historyczne wydarzenie, ponieważ jest to pierwszy raz, kiedy Trybunał podejmuje działania przeciwko przywódcy państwa zachodniego. To przestroga, która wskazuje na gotowość MTK do ścigania odpowiedzialnych za zbrodnie wojenne, niezależnie od ich geopolitycznego statusu (Middle East Eye, 2024).

Wpływ polityki na sprawiedliwość

Działania MTK są często postrzegane jako uzależnione od globalnych układów politycznych. Rada Bezpieczeństwa ONZ, której stałe członkowie mają prawo weta, może blokować postępowania Trybunału. Taka struktura prowadzi do sytuacji, w których zbrodnie w krajach takich jak Syria czy Mjanma pozostają bezkarne, podczas gdy Trybunał koncentruje się na sprawach w Afryce (UNA-UK. The International Criminal Court: biased or simply misunderstood?).

Krytycy podkreślają, że MTK, zamiast działać jako narzędzie uniwersalnej sprawiedliwości, bywa używany do realizacji interesów politycznych silniejszych państw. Takie ograniczenia podważają zaufanie do idei międzynarodowego prawa karnego.

Przyszłość międzynarodowego prawa karnego

Nakaz wobec Putina, a teraz także Netanjahu, to ważny precedens, który pokazuje możliwości działania MTK. Jednak ograniczenia jurysdykcyjne i wpływy polityczne stanowią poważne wyzwania dla globalnej sprawiedliwości. Czy świat jest gotowy na reformy, które uczynią Trybunał naprawdę niezależnym? Tego dowiemy się w nadchodzących latach.

Inne źródła: