Nowa książka o Jensie Stoltenbergu: - Pociągnął za odpowiednie sznurki

Spotkanie Stoltenberga z Trumpem w Białym Domu 2 kwietnia 2019 r. Zdjęcie: Thomas Nilsson / VG

Doradcy szefa NATO Jensa Stoltenberga bezskutecznie próbowali nawiązać kontakt z kręgiem skupionym wokół Trumpa po jego zwycięstwie w wyborach 8 listopada 2016 roku. W pewnym momencie personel rozważał wybranie losowych numerów w Trump Tower w Nowym Jorku, aby skontaktować się z kimś bliskim przyszłemu prezydentowi.

- „To szalona historia”, mówi dziennikarz VG Alf Bjarne Johnsen - obecnie pracujący nad książką „Dziesięć lat Jensa Stoltenberga w NATO” wydaną przez Aschehoug. Dopiero dziesięć dni po wyborach pracownicy Stoltenberga umówili się na rozmowę telefoniczną z Trumpem.

Inaczej było, gdy Trump wygrał wybory po raz drugi: Już następnego dnia nowy sekretarz generalny NATO Mark Rutte pogratulował mu zwycięstwa. Tym razem szefowie rządów czekają w kolejce na rozmowę z nadchodzącym prezydentem.

Alf Bjarne Johnsen

Dziennikarz i autor VG

Osiem lat temu Donald Trump krytykował fakt, że wiele krajów europejskich wydawało tak mało na własną obronę i zamiast tego pozwalało Stanom Zjednoczonym płacić lwią część rachunku. Trzy lata później Stoltenberg podziękował prezydentowi USA za to, że Europa wyda sto miliardów dolarów więcej na obronność do końca 2020 roku.

- „W kontekście Trumpa, Stoltenberg pociągnął za odpowiednie sznurki - i to zadziałało. Wielu ekspertów uważa, że uratował sojusz, tak dobrze odczytując Trumpa” - mówi Johnsen.

W kwietniu 2016 roku cztery państwa w Europie wydawały na obronność ponad dwa procent swojego produktu krajowego brutto. Obecnie 23 z 32 krajów NATO wydaje więcej niż ten cel, w tym Norwegia.

Johnsen mówi, że nawet po ostatnich wyborach prezydenckich Stoltenberg powiedział, że Trump będzie nadal wspierał NATO właśnie dlatego, że inne kraje wnoszą o wiele większy wkład niż wcześniej.

- „Pisze Pan w książce, że Trump wcześniej wstrzymał republikańskie wsparcie dla Ukrainy - ze skutkiem śmiertelnym. Co się dzieje w związku z Ukrainą?”

- „Wsparcie militarne ze strony USA jest nawiedzone. Może to oznaczać, że Ukrainie może być trudno przeciwstawić się Rosji. Ale Trump obiecuje szybkie porozumienie pokojowe. Zobaczmy, co ma w rękawie”.

Alf Bjarne Johnsen uważa, że największą porażką NATO pod wodzą Stoltenberga jest to, że sojusz nie zdołał zapobiec rosyjskiemu atakowi na Ukrainę 24 lutego 2022 roku.

- „Błędem było nieudzielenie Ukrainie bezpośredniej pomocy od 2014 roku, kiedy Rosja zaanektowała Krym. Ale dopiero wraz z wybuchem wojny kluczowe kraje NATO odwróciły się”.

- „Czy od tego czasu wsparcie NATO przyszło zbyt późno i było zbyt małe?”

- „Ukrainie nie udało się wygrać wojny. Ale Stoltenberg wypełnił swoją najważniejszą misję, jaką jest zapobieganie wojnie na terytorium państw NATO. Gdyby NATO przyszło Ukrainie z pomocą podczas inwazji, mogłoby to wywołać trzecią wojnę światową”.

Stoltenberg spotyka się z prezydentem Ukrainy Wołodomyrem Zełenskim podczas spotkania NATO w Wilnie 12 lipca 2023 r. Zdjęcie: Naina Helén Jåma / VG

Dziesięć lat Stoltenberga jako szefa NATO charakteryzowało się terrorem na Bliskim Wschodzie, stratami w Afganistanie, wojną na Ukrainie, lodowym frontem przeciwko Rosji i zbrojeniami wojskowymi w Chinach.

- „Udało mu się pchnąć sojusz do przodu, pomimo skrajnie różnych poglądów wśród członków i zasady konsensusu - że wszystkie kraje członkowskie muszą zgodzić się na decyzje”.

- „Jakie cechy osobiste Stoltenberga przyczyniają się do tego?”

- „Jest wykwalifikowanym dyplomatą i dobrym słuchaczem. Cierpliwy, ale twardy, gdy trzeba”.

Johnsen podkreśla, że Stoltenbergowi udało się zbudować relacje oparte na zaufaniu z głowami państw, takimi jak Donald Trump i prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan, rozmawiając z nimi jak z ludźmi. 

- „Dowódca NATO musi mieć wszystkich na pokładzie. W przeciwnym razie problem nie zostanie rozwiązany. Wtedy żadne decyzje nie zostaną podjęte. Nie dojdzie się nigdzie z zasadami i końmi hobbystycznymi”.

Dziennikarz VG Alf Bjarne Johnsen w rozmowie z Jensem Stoltenbergiem w Szwecji w lutym 2022 roku. Zdjęcie: NATO/ERIK LUNTANG

Alf Bjarne Johnsen specjalizuje się w polityce obronnej i bezpieczeństwa w VG. Bardzo uważnie śledził losy Jensa Stoltenberga podczas jego pracy na stanowisku sekretarza generalnego NATO.

- „Stoltenberg przyczynił się do powstania tej książki poprzez niezliczone wywiady i rozmowy na przestrzeni dziesięciu lat. Był tak otwarty i dostępny, jak to tylko możliwe, szczególnie dla tych z nas, którzy pracują w norweskich mediach” - mówi Johnsen.

Jens Stoltenberg przedstawi swoją własną relację z lat pełnienia funkcji przywódcy sojuszu wojskowego w książce „On my watch”, która zostanie opublikowana jesienią 2025 roku przez wydawnictwo Gyldendal.