Pokojowa Nagroda Nobla przyznana japońskiej grupie ocalałych po wybuchu bomby atomowej za wysiłki na rzecz uwolnienia świata od broni jądrowej

Dyskusja na temat bombardowań, w których zginęło ponad 100 000 Japończyków, była tematem tabu w okresie powojennym. Było to częściowo spowodowane amerykańską cenzurą prasową w okupowanej Japonii. Jednak w 1954 r. amerykański test broni jądrowej na atolu Bikini na Oceanie Spokojnym spowodował tak rozległy opad promieniotwórczy, że dotknął on japońskiej łódzi rybackiej Lucky Dragon, powodując śmierć jednej osoby z powodu choroby popromiennej.

Incydent Lucky Dragon skłonił wielu ocalałych po wybuchu bomby atomowej, znanych jako hibakusha, do opowiedzenia o swoich doświadczeniach. To właśnie w związku z tym w 1956 roku powstała organizacja Nihon Hidankyo. Od tego czasu hibakusha odegrali nieocenioną rolę w ruchu antyjądrowym na całym świecie. Według Komitetu Noblowskiego ich zeznania „przyczyniły się do wywołania i utrwalenia powszechnego sprzeciwu wobec broni jądrowej w skali globalnej”.

Na przykład w 1975 r. grupa hibakusha, w skład której wchodziła Setsuko Thurlow, członkini Nihon Hidankyo i znana na całym świecie działaczka antyjądrowa, zorganizowała wystawę na temat bombardowań atomowych w bibliotece publicznej w Toronto. Pomogło to zapoczątkować rozwój ruchu antynuklearnego w Kanadzie. Na początku lat 80. dziesiątki tysięcy Kanadyjczyków regularnie protestowało przeciwko poparciu ich rządu dla amerykańskiej broni nuklearnej. Następnie, w 1984 r., inny ocalały z bombardowania Hiroszimy, Takashi Morita, założył organizację hibakusha z siedzibą w São Paulo, aby dzielić się swoimi historiami i zwiększyć świadomość w Brazylii na temat niszczycielskich skutków broni jądrowej.

Rosnąca świadomość o doświadczeniach hibakushy w latach 80. zainspirowała Europejczyków do protestowania przeciwko rozmieszczaniu nowych pocisków nuklearnych w ich krajach. Hasło „nie dla Euroshimy!” stało się popularnym sloganem europejskiego ruchu pokojowego.

Wysiłki Nihon Hidankyo skupiały się nie tylko na dzieleniu się doświadczeniami hibakushy, ale także na wykorzystaniu ich do uzyskania poparcia dla zniesienia broni jądrowej na całym świecie. Organizacja jest kluczowym zwolennikiem traktatu ONZ o zakazie stosowania broni jądrowej. Traktat ten, który wszedł w życie w 2017 r. i został podpisany przez 94 kraje, zakazuje państwom udziału w jakichkolwiek działaniach związanych z bronią jądrową.

Międzynarodowa Kampania na rzecz Zniesienia Broni Nuklearnej - w której Setsuko Thurlow jest wiodącą postacią - otrzymała pokojową nagrodę Nobla w 2017 r. za wysiłki na rzecz osiągnięcia prawnie wiążącego zakazu tego typu broni.

Nadal mamy wiele do zrobienia

W Japonii Nihon Hidankyo pracuje nad zakwestionowaniem stanowiska rządu w sprawie broni jądrowej. Japoński rząd popiera amerykańską broń nuklearną, pomimo okropieństw, jakie dotknęły Hiroszimę i Nagasaki, i polega na niej jako środku odstraszającym sąsiednie państwa posiadające arsenał broni jądrowej.

Kolejne rządy Japonii podkreślały znaczenie broni atomowej dla bezpieczeństwa narodowego kraju. Dla wielu Japończyków stanowisko to pozostaje jednak kontrowersyjne. Każde japońskie dziecko w wieku szkolnym zazwyczaj odwiedza Hiroszimę lub Nagasaki, aby dowiedzieć się o koszmarnych konsekwencjach użycia broni jądrowej.

Decyzja o przyznaniu Nihon Hidankyo Pokojowej Nagrody Nobla została podjęta w samą porę. W 2023 roku dziewięć światowych potęg nuklearnych wydało ponad 91 miliardów dolarów na broń jądrową. Od czasu rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku, prezydent Władimir Putin wielokrotnie groził użyciem swojego arsenału nuklearnego. Te alarmujące wydarzenia nie uszły uwadze Komitetu Noblowskiego. Przyznając nagrodę Nihon Hidankyo, Komisja stwierdziła, że „niepokojące jest to, że obecny opór przed użyciem broni jądrowej jest zagrożony”.

Światowe potęgi nuklearne – zwłaszcza Chiny i USA – rozbudowują i modernizują swoje arsenały. Korea Północna kontynuuje rozwój swojego programu broni jądrowej. Napięcia między uzbrojonym w broń nuklearną Izraelem a bliskim opracowania broni jądrowej Iranem szybko rosną. Zagrożenia stwarzane przez broń jądrową są obecnie bardziej widoczne niż kiedykolwiek od czasów zimnej wojny. W obecnych czasach, gdy pozostało już tylko około 100 000 hibakusha, ważne jest, abyśmy zwracali uwagę na ich głosy i poważnie traktowali ich ostrzeżenia.