USA i Ukraina podpisały umowę dotyczącą surowców krytycznych po miesiącach napiętych negocjacji

Sekretarz Skarbu USA Scott Bessent i minister gospodarki Ukrainy Julia Swyrydenko podpisują umowę, która daje Stanom Zjednoczonym preferencyjny dostęp do zasobów mineralnych Ukrainy. Zdjęcie: Departament Skarbu USA/Reuters

USA i Ukraina próbowały dopiąć tę umowę dotyczącą surowców naturalnych od momentu, gdy w styczniu prezydent Donald Trump powrócił do Białego Domu.

W porównaniu do wcześniejszych wersji, ostateczna wersja umowy jest podobno mniej jednostronna na korzyść USA i mniej dalekosiężna. Zgodnie z jej postanowieniami, przyszła pomoc wojskowa USA dla Ukrainy będzie traktowana jako część amerykańskiej inwestycji w fundusz, zamiast stanowić podstawę do zwrotu kosztów za dotychczasowe wsparcie.

Umowa została podpisana po tygodniach intensywnych negocjacji, które momentami stawały się gorzkie i tymczasowo zakłócały pomoc Waszyngtonu dla Ukrainy.

Podczas rozmowy telefonicznej z NewsNation w środę Trump powiedział, że zawarł umowę, aby „chronić” wkład USA w wysiłek wojenny Ukrainy.

– Dziś zawarliśmy umowę, dzięki której zyskujemy, wiecie, teoretycznie znacznie więcej niż 350 miliardów dolarów, ale chciałem się zabezpieczyć – powiedział Trump. – Nie chciałem się wystawić i wyglądać głupio.

Trump błędnie twierdził, że USA przekazały Ukrainie 350 miliardów dolarów od czasu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku. Według Instytutu Gospodarki Światowej w Kilonii rzeczywista kwota to około 120 miliardów dolarów.

– To bardzo dobra rzecz, jeśli podpiszesz tę umowę, ponieważ Rosja jest znacznie większa i silniejsza – powiedział prezydent USA podczas weekendowego spotkania z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim na uboczu pogrzebu papieża Franciszka.

Według ukraińskiej minister gospodarki Julii Swyrydenko, która przybyła do Waszyngtonu, aby podpisać umowę w imieniu rządu Ukrainy, jednym z jej zapisów jest „pełna własność i kontrola” nad surowcami, które pozostają przy Ukrainie.

– Wszystkie zasoby na naszym terytorium i wodach terytorialnych należą do Ukrainy – powiedziała, dodając – To państwo ukraińskie decyduje, co i gdzie wydobywać. Zasoby podziemne pozostają własnością Ukrainy – to jest jednoznacznie zapisane w umowie.

Podpisanie umowy nastąpiło kilka godzin po ostatnim sporze dotyczącym dokumentów, które miały zostać podpisane w środę, co groziło wykolejeniem całej umowy.

Szczegóły umowy nie zostały podane do publicznej wiadomości. Jednak premier Ukrainy Denys Szmyhal powiedział w niedzielę, że umowa:

– Nie obejmuje pomocy udzielonej przed jej podpisaniem.

– To naprawdę równoprawna i korzystna międzynarodowa umowa o wspólnych inwestycjach w rozwój i odbudowę Ukrainy między rządami USA i Ukrainy – dodał Szmyhal.

Tymczasem ton komunikatu Departamentu Skarbu USA na temat podpisania umowy wyrażał większą solidarność z Ukrainą niż wcześniejsze oświadczenia administracji Trumpa, określając konflikt jako „pełnoskalową inwazję Rosji” na Ukrainę.

– Jak powiedział prezydent, Stany Zjednoczone są zobowiązane do pomocy w zakończeniu tej okrutnej i bezsensownej wojny – powiedział sekretarz skarbu Scott Bessent, nazywając ją „historycznym partnerstwem gospodarczym”.

– Ta umowa jasno sygnalizuje Rosji, że administracja Trumpa jest zaangażowana w proces pokojowy oparty na wolnej, suwerennej i dobrze prosperującej Ukrainie w dłuższej perspektywie – dodał Bessent. – I żeby było jasne – żadne państwo ani osoba, które finansowały lub zaopatrywały rosyjską machinę wojenną, nie będą mogły czerpać korzyści z odbudowy Ukrainy.

Bessent powiedział, że USA „z niecierpliwością oczekują na szybkie wdrożenie” umowy, choć nie wiadomo, jak szybko nowe projekty wydobywcze i współprace będą mogły zostać uruchomione, biorąc pod uwagę trwającą wojnę.

Wcześniejsze punkty sporne

Spodziewano się, że Zełenski podpisze umowę podczas swojej wizyty w Waszyngtonie w lutym – jednak porozumienie nie zostało sfinalizowane, ponieważ jego wizyta została skrócona po napiętym spotkaniu w Gabinecie Owalnym.

Jednym z głównych punktów spornych była kwestia gwarancji bezpieczeństwa – i to, czy USA miałyby je zapewnić w ramach umowy. Trump początkowo odmówił, twierdząc, że najpierw chce, aby Ukraina podpisała umowę, a o gwarancjach porozmawia się później.

W tamtym czasie Zełenski określił projekt umowy jako próbę zmuszenia go do „sprzedania” swojego kraju. Ukraińscy urzędnicy później wskazywali, że wierzą, iż amerykańskie inwestycje i obecność firm z USA w Ukrainie sprawią, że USA będą bardziej zainteresowane jej bezpieczeństwem.

Niedługo po nieudanej wizycie w Białym Domu Trump nakazał zawieszenie pomocy USA dla Ukrainy. Choć pomoc została później przywrócona, wydarzenie to stało się poważnym sygnałem ostrzegawczym dla europejskich sojuszników Ukrainy, którzy zobowiązali się zwiększyć swoje wsparcie.

Trump wcześniej przedstawiał umowę jako sposób, w jaki Ukraina „spłaca” pomoc, jaką USA udzieliły jej od czasu nieprowokowanej, pełnoskalowej inwazji Rosji w lutym 2022 roku.

W rozmowie z Fox News w środę Bessent powiedział, że umowa:

– To sygnał dla narodu amerykańskiego, że mamy szansę uczestniczyć, odzyskać część środków i broni – rekompensatę za nie.

Na mocy porozumienia USA i Ukraina utworzą wspólny fundusz inwestycyjny na Ukrainie, z równymi wkładami finansowymi i równym podziałem udziałów zarządczych – powiedział premier Szmyhal.

– Strona amerykańska może także zaliczyć nową, podkreślam: nową, pomoc wojskową dla Ukrainy jako wkład do tego funduszu – dodał Szmyhal.

Bogactwa mineralne

Sojusznicy Kijowa od dawna zwracają uwagę na bogactwa mineralne Ukrainy. Kraj ten posiada złoża 22 z 50 surowców uznanych za krytyczne przez Amerykańską Służbę Geologiczną.

Wśród nich znajdują się pierwiastki ziem rzadkich i inne materiały kluczowe dla produkcji elektroniki, technologii czystej energii oraz niektórych systemów uzbrojenia.

Globalna produkcja pierwiastków ziem rzadkich i innych strategicznie istotnych surowców od dawna jest zdominowana przez Chiny, co sprawia, że kraje zachodnie desperacko poszukują alternatywnych źródeł – takich jak Ukraina.

Memorandum opracowane przez administrację Bidena w zeszłym roku mówiło, że USA będą promować możliwości inwestycyjne dla amerykańskich firm w ukraińskie projekty górnicze, w zamian za stworzenie przez Kijów zachęt gospodarczych i wdrożenie dobrych praktyk biznesowych i środowiskowych.

Ukraina ma już podobną umowę z Unią Europejską, podpisaną w 2021 roku.