Wraz z ekshumacją faszystowskiego lidera Primo de Rivery, Hiszpania stawia czoła skrajnie prawicowej przeszłości

Szczątki faszystowskiego lidera, którego ruch wspierał dyktaturę generała Franco, zostały w poniedziałek rozkopane i ponownie pogrzebane, na nowo rozbudzając w Hiszpanii dyskusje w kwestii jej skomplikowanej przeszłości, rozwścieczając przy tym skrajnie prawicowych aktywistów.

Hiszpański rząd nakazał ekshumację ciała Jose Antonio Primo de Rivery, założyciela faszystowskiej partii Falanga, z jego pochówku w sporych rozmiarów mauzoleum górskiego znajdującego się około 64 kilometrów z dala od stolicy. Został później pogrzebany na miejskim cmentarzu podczas małej, rodzinnej ceremonii.

Ten ruch, przeprowadzony w akompaniamencie śpiewów i faszystowskich salutów ze strony małej grupki sympatyków Rivery, jest częścią działań mających na celu zapobieganie gloryfikacji totalitarnej przeszłości państwa, gdy w tym samym czasie skrajna prawica próbuje doprowadzić do politycznych przełomów na terenie całej Europy.

To wydarzenie następuje po ekshumacji szczątków generała Franco z tego samego miejsca – wcześniej znanego jako Dolina Poległych – w 2019 roku, gdzie został pierwotnie pochowany po jego śmierci w 1975 roku. Do wzniesienia owego miejsca pochówku doszło częściowo za pomocą przymusowej pracy więźniów i miało ono na celu upamiętnienie zwycięstwa faszystów w wojnie domowej. Dla wielu ludzi, miejsce to jest symbolem horroru wojny i późniejszej dyktatury Franco.

Poniedziałkowe wydarzenie, tak samo jak wcześniej przeniesienie zwłok Franco, zezłościło hiszpańską skrajną prawicę, która uważa Primo de Riverę i Franco za bohaterów nacjonalizmu. Santiago Abascal, przewodniczący populistycznej partii Vox, oskarżył hiszpański rząd o przeniesienie patrioty, który „oddał życie za Hiszpanię”.

Wiceprzewodniczący partii, Jorge Buxadé, napisał na Twitterze: „Skoro nie szanują zmarłych, to czy ktokolwiek sądzi, że szanują żywych? Pracowników, rolników, tych, którzy są powołani do służenia Hiszpanii?”

Partia Vox wzywała do „rekonkwisty” Hiszpanii i zasugerował wybudowanie muru wokół hiszpańskich enklaw w północnej Afryce: Ceuty i Melilli. 

Vox stała się trzecią co do wielkości partią polityczną w Hiszpanii po wyborach krajowych w 2019 roku, kiedy to zdobyła 3,6 milionów głosów i 52 mandaty w Kongresie Deputowanych, niższej izbie parlamentu w Hiszpanii. Według sondaży, Vox jest nadal trzecią co do popularności partią, mogąc liczyć na około 15% krajowego poparcia.

Zgodnie z nowym Prawem Pamięci Narodowej uchwalonym w zeszłym roku, mauzoleum wróciło do swojej pierwotnej nazwy, Doliny Cuelgamuros. Socjalistyczny rząd Hiszpanii planuje przemianować je na długotrwałe miejsce hołdu dla 500.000 ofiar wojny domowej, która trwała w latach 1936–1939. 

Gdy prawo zostało uchwalone, premier Pedro Sanchez powiedział, że „wyrówna ono dług hiszpańskiej demokracji względem swojej przeszłości”.

Rzeczone mauzoleum, wraz ze swoją ponad 150-metrową iglicą i krzyżem, zostało częściowo wzniesione dzięki wysiłkowi republikańskich więźniów z rozkazów Franco.

Minister ds. prezydencji Félix Bolaños oznajmił w piątek dziennikarzom w Barcelonie: „Żadna osoba ani ideologia propagująca dyktaturę nie powinna być tam wyróżniana ani wychwalana.”

„To kolejny krok na drodze ku nadaniu nowego znaczenia dolinie.”

To piąty raz odkąd ciało Jose Antonio de Rivery zostało ekshumowane odkąd został rozstrzelany przez lewicowy pluton egzekucyjny w 1936 roku. Tak silne są emocje ludzi względem jego ostatniego miejsca pochówku.

Jego ciało zostało pierwotnie pogrzebane w dwóch różnych masowych grobach w południowo-wschodnim przybrzeżnym mieście Alicante. Dwa lata później, przeniesiono je 500 kilometrów dalej do San Lorenzo de El Escoral niedaleko Madrytu, gdzie tradycyjnie chowani są członkowie hiszpańskiej rodziny królewskiej. Jego ciało zostało przeniesione do Doliny Poległych w 1959 roku.

Rodzina Primo de Rivery oświadczyła lokalnym mediom, że przeniosą szczątki na cmentarz w Madrycie i pochowają je ponownie podczas prywatnej ceremonii.

Był on synem Miguela Primo de Rivera, który był dyktatorem Hiszpanii od 1923 do 1930 roku.

Nazistowskie Niemcy wysłały w 1943 roku delegację aktywistów z Hitlerjugend, aby złożyli kwiatowy wianek na jego grobie.

Prowadzone są wieloletnie działania, aby zezwolić ludziom na dostęp do krypt w mauzoleum w dolinie Cuelgamuros, które rzekomo mieszczą szczątki 34.000 ludzi, w tym wiele ofiar reżimu Franco.

Rodziny zmarłych od dawna walczą, aby pozwolono im na identyfikację ciał bliskich, którzy zginęli w wojnie i prawdopodobnie zostali pochowani w krypcie.

Hiszpania jest jednym z wielu państw, które mierzą się ze swoją historią z XX wieku, w tym tych, w których trwają historyczne dyskusje o zakresie kolaboracji z Nazistami, do której dochodziło w czasie Holocaustu. 

Julius Ruiz, biegły z zakresu historii hiszpańskiej na Uniwersytecie Edynburskim w Wielkiej Brytanii, powiedział, że dziedzictwo Primo de Rivery zostało wykorzystane zarówno przez jego zwolenników, jak i przeciwników, we współczesnych celach politycznych, jako że w Hiszpanii niedługo nadejdą wybory regionalne.

„Nie miał żadnego znaczenia podczas wojny domowej, czas spędził w republikańskim więzieniu, a gdy jeszcze żył, wzywał do pojednania, mówił też o tym, jak ludzie powinni ze sobą współpracować i że wojna była tragedią” – Ruiz oznajmił NBC News.

„Oczywiście, chodzi o to, że nieważne, co zrobił, faktem pozostaje, że został wykorzystany przez Franco – którego sam Jose Antonio niespecjalnie lubił – jako symbol, aby zalegitymizować swój reżim w oparciu o pojedynczą partię, która powstała w 1937 roku.”

Ruiz dodał, że biorąc pod uwagę postacie z frankistowskiego reżimu, które nie zostały jeszcze ekshumowane, mógł nie być to ostatni kontrowersyjny moment procesu ustanawiania „pamięci narodowej” w Hiszpanii.