„Ogromny” fort znaleziony na terenie Walii może obalić teorię pokoju celtycko-rzymskiego

Wizja artystyczna fortu, którego lokalizacji na razie nie można ujawnić. Zdjęcie: Roman Fort Project 

Odkrycie wcześniej nieznanego rzymskiego fortu w Pembrokeshire w Walii obala założenia, że rdzenne plemię celtyckie zamieszkujące ten obszar utrzymywało pokojowe stosunki z rzymskimi najeźdźcami. Teren, który wywołał ekscytację archeologów, był ukryty pod olbrzymim zarośniętym polem. Tłumaczy to dlaczego ziemia nie nadawała się do upraw: farmerzy trafiali na kamienie. Odkrycie zostało dokonane przez dr. Marka Merrony’ego, wiodącego specjalistę od kultury rzymskiej i wykładowcę na Uniwersytecie Oksfordzkim, który powiedział: „To ogromny fort, niewiarygodne odkrycie o znaczeniu narodowym”. Tym bardziej jest podekscytowany, że fort znajduje się tuż obok rzymskiej drogi, którą po raz pierwszy zidentyfikował. 

Uważa się, że fort pochodzi z I-III wieku, kiedy celtyckie plemię Demetae zamieszkiwało południowo zachodnią część współczesnej Walii. Twierdzono, że byli oni pro-rzymscy, co oznaczało, że nie było potrzeby angażowania dużej liczby wojsk w celu stłumienia lokalnego oporu. Dr. Merony powiedział, że fort ten sugeruje, iż ta część Walii była bardziej zmilitaryzowana niż wcześniej przeczuwano: „Teraz nie sądzę, żeby byli w ogóle pro-rzymscy, ale że Rzymianie atakowali ten obszar żelazną pięścią”. Zauważył, że jego forma i skala przypominały inny jedyny fort rzymski znany w Pembrokeshire, odkryty w Wiston w pobliżu Haverfordwst w 2013 roku. Obydwa forty są połączone siecią dróg rzymskich, które wcześniej nie były znane, dodał. 

Jako „urodzony w Pembrokeshire”, dr. Merrony często podróżował wzdłuż nadzwyczaj prostej drogi – zastanawiając się czy jest ona rzymska – i kiedy niedawno spojrzał na zdjęcia satelitarne, pole o wymiarach podobnych do fortu rzymskiego przyciągnęło jego wzrok. Pojechał na tamto pole. „Z ziemi wystawał trójkątny element przypominający rzymską łupkową płytkę dachową. Pomyślałem: ‘Na pewno nie?’. Podniosłem ją i o dziwo, był to archetypiczny łupek dachowy, absolutne cudo. Obróciłem go do góry nogami i było widać ukośną linię skośną, w której został wycięty rowek, aby pasował do tego, który znajdował się pod nim. To prawdziwa piękność”. 

„Jest to archetypiczny rzymski łupek dachowy, absolutne cudo”: Znalezisko Merronyea. Zdjęcie: Roman Fort Project 

„To był dowód diagnostyczny jakiego szukałem, co jest cudem, ponieważ teren jest ogromny”, dodał.  Zabierając ze sobą swój komputer, zapukał do drzwi miejscowego rolnika: „Powiedziałem: ‘Chyba jest pan na środku rzymskiego fortu’”. Rolnik powiedział mu, że pole było pełne łupków i kamieni. „To sugeruje dużą ilość materiału pod ziemią”, powiedział dr. Merrony. „Jest tak oczywiście ze względu na kilka zawalonych tu budowli. Pozostały łupki, a belki zgniły”. Dr. Merrony powiedział, że niektóre łupki dachowe były pokryte rdzą z gwoździ, ukazywały ślady dłutowania i nacięcia, które umożliwiały ułożenie leżących wyżej lub niżej płyt. „Są one diagnostycznie zgodne z innymi łupkami z innych budynków rzymsko-brytyjskich”. Wymiary fortu to około 185 na 155 metrów. Jego ślad został „skamieniały” przez parlamentarne grodzenie dużych połaci wspólnej ziemi w okolicy XIX wieku, poprzez wały, żywopłoty i mury. 

Dr. Merrony stwierdził, że jego funkcje spełniają „wszystkie wymagania”. Ma charakterystyczny kształt „karty do gry” z zaokrąglonymi rogami, oraz jest otoczony ogromnym rowem lub przeciwskarpą i wewnętrznym brzegiem (skarpą), „która prawie na pewno była podstawą wału” : „Fort jest strategicznie umiejscowiony na zboczu, z którego rozpościera się wspaniały widok na dolinę rzeki, co było częste w tym miejscu. Zaopatrzenie w wodę pochodziło z dwóch pobliskich źródeł”. Merrony jest założycielem i redaktorem naczelnym Antiqvvs, kwartalnika poświęconego archeologii, starożytnej sztuce i historii, w którym w sierpniu opublikuje swoje najnowsze badania. Do jego poprzednich odkryć należą dwie rzymskie wille w Ford w Pembrokeshire i w Cutteslowe w Oxfordshire, które odnalazł odpowiednio w 2002 i 2016 roku. 

W 2022 roku zidentyfikował również rzymską drogę wzdłuż południowego ramienia Presselis, obalając tym samym założenia, że Rzymianie nie zapuszczali się daleko w głąb Walii. Aby chronić nowe znalezisko, jego lokacja nie może zostać obecnie ujawniona. Dr. Merrony powiedział, że konieczne będzie przeprowadzenie badań geograficznych: „Będzie to wymagało nakładów finansowych, a biorąc po uwagę rozległość tego niezwykłego odkrycia, wskazane jest zaangażowanie regionalnych fundacji archeologicznych”. Dr. Merrony spodziewa się znaleźć dowody na istnienie sąsiadującego „vicusa”, typowej osady cywilnej, która rozwinęła się obok fortu. Sugeruje, że był to pomocniczy fort rzymski, przeznaczony być może dla pojedynczej jednostki liczącej około 500 żołnierzy. Wierzy, że to miejsce zostanie uznane za zabytek: „To absolutny klasyk”.