Historyczny dzień dla Irlandii Północnej – Pierwszym Ministrem polityk z opcji nacjonalistycznej

Zdjęcie: Liam McBurney/PA/AP

Powiedziała w przemówieniu do ustawodawców po swojej nominacji: „Dzisiejszy dzień otwiera drzwi do przyszłości. Jestem zaszczycona, że mogę stać tutaj w roli Pierwszego Ministra”. Nowa minister przyrzekła „służyć wszystkim w równym stopniu i być Pierwszym Ministrem dla wszystkich”, również tym, którzy identyfikują się jako Brytyjczycy i Unioniści („zwolennicy zachowania unii irlandzko-brytyjskiej z 1800, a po powstaniu 1921 państwa irlandzkiego — utrzymania związku Irlandii Pn. z Wielką Brytanią”, PWN)

„Jestem zaangażowana całym sercem w kontynuowanie pracy na rzecz pojednania między wszystkimi ludźmi. Przeszłości nie da się zmienić ani cofnąć, ale możemy zbudować lepszą przyszłość”.

O’Neill jest na stanowisku od 2022 roku, kiedy jej partia zdobyła większość w majowych wyborach. Rządząca partia opozycyjna, Demokratyczna Partia Unionistyczna (Democratic Unionist Party, DUP) odmówiła wejścia do rządu w którym miałaby dzielić władzę, w proteście przeciwko zasadom handlu po Brexicie.

DUP zgodziła się w czwartek na porozumienie z rządem Wielkiej Brytanii, które złagodziło ich obawy związane z Brexitem – torując drogę do odwołania prawodawców, co zakończy trwający dwa lata impas polityczny.

Zaprzysiężono również spikera izby oraz nominowano Emmę Little-Pengelly na stanowisko wicepremiera – urząd który wedle prawa ma takie same uprawnienia jak pierwszy minister – która powiedziała w przemówieniu, że „nigdy nie wyobrażała sobie” służenia Irlandii Północnej w taki sposób, przywołując następstwa wybuchu bomby Irlandzkiej Armii Republikańskiej przed jej domem, kiedy była dzieckiem.

„Michelle jest irlandzką republikanką, a ja jestem dumną unionistką” – powiedziała wicepremier. „Nigdy nie zgodzimy się w pewnych kwestiach, ale możemy się zgodzić, że rak niczego nie przekreśla, a nasze szpitale wymagają naprawy”.

Porozumienie wielkopiątkowe z 1998, które zakończyło trwający latami okres przemocy na tle religijnym pomiędzy republikańskimi katolikami i unionistycznymi protestantami – znany jako The Troubles – stanowi o tym, że obie społeczności mają równe prawa w rządzie i instytucjach.

„Tak naprawdę nie ma znaczenia, kto jest „pierwszym ministrem”, a kto jest „zastępcą pierwszego ministra” – powiedział CNN irlandzki komentator i dziennikarz Fintan O’Toole.

„Urzędy te mają dokładnie te same uprawnienia i status, ale symbolika objęcia urzędu przez reprezentanta partii SinnFéin, jest nadal oczywista, a w Irlandii Północnej symbol ten znaczy bardzo dużo – być może nawet zbyt dużo”.

„Cały sens utworzenia Irlandii Północnej sto lat temu polegał na tym, że jej protestancka większość będzie zaangażowana w to, by pozostać częścią Zjednoczonego Królestwa. Objęcie urzędu przez Michelle O’Neill oznacza koniec tego projektu.”

„Nie oznacza to, że Zjednoczona Irlandia jest natychmiastową perspektywą, jednak oznacza to, że cała przyszłość Irlandii Północnej to otwarta kwestia. Zadanie polega teraz na tym aby otwartość tej kwestii była obiecująca i pełna możliwości, zamiast bycia czymś groźnym i budzącym strach”.

Zgromadzenie Irlandii Północnej jest zdecentralizowanym organem ustawodawczym państwa.

Pomimo bycia częścią Zjednoczonego Królestwa, prawodawcy w Zgromadzeniu mają uprawnienia do stanowienia prawa w szeregu kwestii, które nie są zastrzeżone dla rządu w Londynie.