Stowarzyszenie: czy popełnianie „przestępstw ostatecznych” jest konieczne?

Zdjęcie: May Lim / 500px

1. Kwestia: powiązania ze stowarzyszeniem

Sąd w Trydencie oddalił wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, potwierdzając postanowienie z dnia 18 kwietnia 2023 r. wydane przez G.I.P. w Trydencie o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci pozbawienia wolności w odniesieniu do przestępstw, o których mowa w art. 416 ust. I-II-III-V oraz 110, 112 n.1 i 2, 648 bis, 61 bis Kodeksu karnego, zarzucanych w tymczasowym akcie oskarżenia. W tym stanie rzeczy obrońca oskarżonego wniósł do sądu kasacyjnego zażalenie na to postanowienie, zarzucając w nim m.in. naruszenie art. 606 § 1 lit. b i e k.p.k. w zw. z art. 125, 272, 273 i nast. 309 k.p.k., w zw. z art. 416 § III-III-V k.p.k, a także art. 110, 112 n.1 i 2, 648 bis, 61 bis Kodeksu karnego, z powodu nieprzestrzegania i/lub błędnego stosowania ustaw karnych i innych norm prawnych, które należy wziąć pod uwagę przy stosowaniu prawa karnego, a także wadliwego rozumowania dotyczącego istnienia poważnych przesłanek winy wobec skarżącego. Ten i inne aspekty prawa karnego zostały omówione w tomie „Kartezjańska reforma wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych”.

2. Rozwiązanie przyjęte przez Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy uznał powyższy zarzut za bezzasadny.

W szczególności, w odniesieniu do twierdzenia skarżącego, że nie miał on związku ze stowarzyszeniem na tej podstawie, że uczestniczył tylko w jednym przestępstwie - koniec, Sąd prawomocności uznał, że zaskarżone postanowienie zawierało wystarczające uzasadnienie w oparciu o zasadę, podzielaną przez Sąd Najwyższy w niniejszej sprawie, zgodnie z którą udziału w stowarzyszeniu nie wykluczałby sam fakt popełnienia jednego przestępstwa - koniec, gdy odgrywana rola i sposób działania są takie, że w każdym przypadku podkreślają istnienie więzi stowarzyszeniowej, co wielokrotnie postulowało to samo orzecznictwo w następujących kwestiach „W sprawach o przestępstwa stowarzyszeniowe popełnienie „przestępstw-końcówek”, niezależnie od ich rodzaju, nie jest konieczne ani dla celów konfigurowalności stowarzyszenia, ani dla celów udowodnienia istnienia zachowania polegającego na uczestnictwie” (por. ostatnio Sekcja 4, nr 11470 z 9.03.2021 r.; Sekcja 3, nr 9459 z 6.11.2015 r.).

3. Wnioski

Analizowane orzeczenie wzbudza pewne zainteresowanie, ponieważ wyjaśniono w nim, że popełnienie „przestępstwa ostatecznego” nie jest niezbędne do zdefiniowania stowarzyszenia ani do udowodnienia udziału w określonym zachowaniu. W istocie w orzeczeniu tym stwierdzono, na podstawie wcześniejszej orientacji nomofilaktycznej, że w przypadku przestępstw stowarzyszeniowych popełnienie „przestępstwa ostatecznego”, niezależnie od rodzaju, nie jest konieczne ani dla celów konfigurowalności stowarzyszenia, ani dla celów udowodnienia istnienia zachowania polegającego na uczestnictwie.

W związku z tym udział w stowarzyszeniu nie byłby wykluczony przez sam fakt popełnienia pojedynczego przestępstwa - koniec, w którym odegrana rola i warunki działania są takie, aby podkreślić istnienie więzi stowarzyszeniowej w każdym przypadku.

Niewskazane jest zatem, przynajmniej w oparciu o to hermeneutyczne podejście, wspieranie linii obrony lub oskarżycielskiej linii obrony, w której rola wspólnika organizacji przestępczej jest analizowana jako uczestnik w odniesieniu do popełnionych przez niego przestępstw.

W każdym razie orzeczenie zawarte w niniejszym wyroku, właśnie dlatego, że przyczynia się do wyjaśnienia tej kwestii prawnej z orzeczniczego punktu widzenia, nie może nie być pozytywne.