Szok w Rumunii: prorosyjski kandydat niezależny wygrywa pierwszą turę wyborów prezydenckich

Zdjęcie: theguardian.com

Po przeliczeniu 99,98% głosów, Călin Georgescu, niezależny kandydat, który wychwalał Władimira Putina jako „człowieka, który kocha swój kraj”, uzyskał 22,9% głosów. Na drugim miejscu uplasowała się Elena Lasconi z partii Związek Ocalenia Rumunii (USR), zdobywając 19,17%.
Rezultat, który jest jednym z największych wstrząsów wyborczych w historii postkomunistycznej Rumunii, doprowadził do natychmiastowej rezygnacji lidera proeuropejskiej Partii Socjaldemokratycznej (PSD), premiera Marcela Ciolacu. Był on faworytem przed wyborami, lecz zajął trzecie miejsce z wynikiem 19,15%.
Druga tura, pierwsza od trzech dekad bez kandydata PSD, odbędzie się 8 grudnia, po planowanych na niedzielę wyborach parlamentarnych. Prezydent Rumunii odgrywa półwykonawczą rolę z istotnymi uprawnieniami w zakresie bezpieczeństwa narodowego, polityki zagranicznej i nominacji sędziowskich.
Wybory te są obserwowane poza granicami Rumunii, która dzieli 400-milową granicę z Ukrainą i odgrywa kluczową strategiczną rolę dla zachodnich sojuszników, goszcząc bazę wojskową NATO, przekazując baterię obrony powietrznej Patriot oraz zapewniając kluczową trasę tranzytową dla ukraińskiego zboża.
„Dziś wieczorem rumuński naród zawołał o pokój. I zrobił to bardzo głośno, niezwykle głośno” – powiedział w niedzielę 62-letni profesor uniwersytecki Georgescu, który przed wyborami był notowany na poziomie 5%. „Jesteśmy silni i odważni, wielu z nas głosowało, a jeszcze więcej zagłosuje w drugiej turze”.
Lasconi, była korespondentka wojenna i prezenterka telewizyjna, dołączyła do centroprawicowego USR w 2018 roku i została liderką partii w tym roku. Dwukrotnie wybierana na burmistrza małego miasta Câmpulung, opowiada się za zwiększeniem wydatków na obronę i wsparciem Ukrainy.
Georgescu, który opuścił skrajnie prawicowy Sojusz na rzecz Unii Rumunów (AUR) po krytyce jego prorosyjskiej i antynatowskiej postawy, prowadził wiralową kampanię na TikToku, skupiającą się na zmniejszeniu zależności Rumunii od importu żywności i energii oraz zakończeniu pomocy dla Ukrainy.
Wybory koncentrowały się głównie na rosnących kosztach życia w Rumunii: kraj nad Morzem Czarnym ma największy odsetek osób zagrożonych ubóstwem w UE, najwyższą stopę inflacji i największy deficyt budżetowy w bloku, wynoszący 8% prognozy gospodarczej.
Georgescu powiedział na Facebooku po oddaniu głosu, że kandyduje „dla tych, którzy czują, że nie mają znaczenia, a w rzeczywistości mają największe znaczenie”. Później stwierdził, że wyniki są „nadzwyczajnym przebudzeniem” narodu.
„Było oczekiwanie, pragnienie odwetu, głosu protestu ze strony ludzi z wieloma frustracjami, z buntem, z gniewem wobec systemu” – powiedział ekspert ds. stosunków międzynarodowych Valentin Naumescu dla serwisu Digi24.ro.
Media społecznościowe dotarły do wielu wyborców, którzy mogli nawet nie wiedzieć dokładnie, kim jest Georgescu – bombardując ich hasłami, że jest „prawdziwym Rumunem, silnym liderem dla Rumunii, że ma plan, że ma rozwiązania” – powiedział Naumescu.
Georgescu, konsultant ds. zrównoważonego rozwoju, który pracował dla kilku agend ONZ, nazwał tarczę obrony przeciwrakietowej NATO w Rumunii „hańbą dyplomacji” i stwierdził, że sojusz nie ochroni swoich członków przed atakiem Rosji.
Opisał również Corneliu Codreanu, lidera faszystowskiej Gwardii Żelaznej z lat 30., oraz Iona Antonescu, który przewodził prorządowej administracji Niemiec w czasie wojny, jako bohaterów narodowych, mimo ich roli w Holokauście w Rumunii.
W innych wywiadach Georgescu stwierdził, że Rumunia nie jest gotowa do samodzielnego prowadzenia dyplomacji i strategii, a jej najlepszą szansą jest „rosyjska mądrość”. Odmówił jednak jednoznacznego wyrażenia poparcia dla Rosji w jej wojnie z Ukrainą.
Radu Magdin, analityk polityczny, powiedział, że różnica między jednocyfrową popularnością Georgescu w sondażach a wynikiem pierwszej tury jest bezprecedensowa od czasu wyjścia Rumunii z komunizmu w 1989 roku. „Nigdy w naszych 34 latach demokracji nie widzieliśmy takiego skoku w porównaniu do sondaży” – powiedział Magdin agencji Reuters.
Cristian Pîrvulescu, politolog, powiedział agencji AFP: „Skrajna prawica jest zdecydowanie największym zwycięzcą tych wyborów”.
W przeciwieństwie do sąsiednich Węgier i Słowacji, Rumunia do tej pory opierała się populistycznemu nacjonalizmowi, ale z wynikiem George’a Simiona z AUR na czwartym miejscu około jednej trzeciej wyborców w niedzielę oddało głosy na kandydatów skrajnej prawicy.
Wynik jest także kolejnym potwierdzeniem globalnego trendu odrzucania partii rządzących: liderzy dwóch rządzących partii Rumunii, PSD Marcela Ciolacu i centroprawicowej Partii Narodowo-Liberalnej (PNL), odpadli w pierwszej turze.
Po raz pierwszy w historii postkomunistycznej Rumunii PSD nie ma kandydata w drugiej turze wyborów prezydenckich. Według Biura Wyborczego udział w głosowaniu wzięło 9,4 miliona osób, czyli 52,5% uprawnionych.
Simion zmaga się z oskarżeniami o spotkania z rosyjskimi szpiegami, czemu zaprzecza. Sergiu Mișcoiu, politolog, powiedział, że biorąc pod uwagę postawę Georgescu wobec Ukrainy i rozbieżność między sondażami a wynikiem, nie można wykluczyć ingerencji Rosji.
Kreml stwierdził w poniedziałek, że nie zna dobrze poglądów Georgescu, choć „doskonale rozumie” stanowisko obecnego rumuńskiego przywództwa, które rzecznik Dmitrij Pieskow określił jako wrogie wobec Rosji.
Inni analitycy sugerowali, że szokujący sukces Georgescu może mieć efekt domina w wyborach parlamentarnych zaplanowanych na 1 grudnia, co może sprawić, że zwycięskim partiom bardzo trudno będzie stworzyć stabilną nową koalicję rządową.