Co będzie, jeśli będziemy żyć wiecznie?

Jeżeli byśmy żyli dłużej, moglibyśmy rozwijać wiele karier i nadawć wiele form wyrazu naszej kreatywności. Zdjęcie: WZ, Adobe Stock 

Pigułka, która odmładza. Oto, o co chodzi w „Będziemy młodzi" nowej powieści niemieckiego pisarza Maxim’a Leo. Bohaterowie zażywają lek, który cofa czas w ciele i muszą zmierzyć się z różnymi konsekwencjami. Sportsmenka w podeszłym wieku ustanawia nowy rekord świata. Zakochany 16-latek nagle staje się fizycznie dzieckiem. A „jeśli pomyśli się tylko o tym, jak trudno nam znaleźć sens i spełnienie w dzisiejszym życiu, jak uciążliwe byłoby musieć być szczęśliwym przez 150 lat lub nawet na zawsze?"- Leo zadaje pytanie do dyskusji.

Z tym wiązałyby się problemy takie jak przeludnienie, samoograniczające się elity i koniec systemów emerytalnych. Skutki dłuższego, młodszego i zdrowszego, a być może nawet wiecznego życia nie byłyby tylko przyjemne. Niemniej jednak badania nad manipulacją zegara życia i spełnienie jednego z najstarszych pragnień ludzkości – życia wiecznego - są nadal realizowane.

Jednym z obiecujących leków jest powszechnie stosowany lek na cukrzycę typu 2 o nazwie Metformina. Lek ten ogranicza produkcję glukozy w wątrobie, co obniża poziom cukru we krwi. Badania wykazały, że osoby z cukrzycą, które przyjmowały ten lek, żyły dłużej niż grupy kontrolne bez cukrzycy.

Komenda: zachować dobrą formę

Metformina wprowadza organizm w stan ograniczenia kalorycznego. W rezultacie organizm jest pod wpływem stresu i nakazuje komórkom zwolnić tempo podziałów oraz zachować formę. Ponadto telomery, czyli ochronne końce chromosomów, które odgrywają ważną rolę podczas podziału komórkowego, ulegają wolniejszemu skracaniu. Wraz z wiekiem telomery stają się coraz krótsze, aż komórki nie są w stanie się już dzielić.

Badania wykazały, że Metformina chroni funkcję serca u pacjentów z cukrzycą i poprawia funkcję immunologiczną. Naukowiec zajmujący się starzeniem Nir Barzilai z Albert Einstein College of Medicine w Nowym Jorku, nazywa ten lek nawet „uniwersalnym lekiem", który może być rozważany jako nowy ogólny środek terapeutyczny. Nawet amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) pokłada nadzieje w tej substancji - zatwierdziła badanie, które ma zbadać, czy Metformina może być sensownym lekiem przeciwdziałającym starzeniu się u osób bez cukrzycy.

Nowy start dla komórek 

Badania nad długowiecznością podążają innym podejściem w badaniach nad komórkami macierzystymi. Molekularny biolog Shinya Yamanaka otrzymał w 2012 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za swoją metodę przekształcania w laboratorium wyspecjalizowanych komórek narządowych w komórki macierzyste. Dzięki temu komórki organizmu, które są wyspecjalizowane w funkcjach wątroby, nerek, skóry, mięśni czy serca, mogą zostać przekształcone z powrotem w stan, który miały na początku życia, kiedy mogły się różnicować we wszystkie rodzaje tkanki. Teoretycznie metoda Yamanaki mogłaby odwrócić wszystkie uszkodzenia, które gromadzą się w ciągu życia, sprawiając, że stare komórki będą ponownie funkcjonować tak doskonale jak młode.

„Chcemy spowolnić albo odwrócić skutki chorób”- Frances Arnold, biochemiczka z USA. 

Aby ponowne uruchomienie się powiodło, komórki narządów otrzymują mieszankę 4 określonych molekuł, zwanych koktajlem Yamanaka. Amerykański biolog rozwoju Juan Carlos Izpisua Belmonte z Instytutu Salka w kalifornijskim La Jolla wykazał, że biologiczny zegar można faktycznie się cofnąć za pomocą koktajlu Yamanaka. Po spożyciu koktajlu wzór epigenetyczny - mechanizm, który sygnalizuje genom, kiedy mają być aktywne a kiedy nie - odmłodził się w komórkach myszy. Przynajmniej u gryzoni to zadziałało.

Silicon Valley inwestuje dużo pieniędzy 

Czas pokaże, w jakim stopniu metoda Yamanaka działa również w przypadku ludzi. Ponieważ łamie ona zasady życiowe, które uznajemy za niezmiennie ważne, dyskusja etyczna będzie prawdopodobnie trwać przez wiele pokoleń. Miliarderzy z Doliny Krzemowej wydają dużo pieniędzy na badania nad lekami, które działają zgodnie z takimi zasadami i starają się przyciągnąć najlepszych naukowców. Według doniesień medialnych Izpisua Belmonte i Yamanaka zostali przekonani do współpracy z firmą Altos Labs w celu opracowania terapii, które mogą zatrzymać lub nawet odwrócić proces starzenia się u ludzi. Wśród inwestorów znajduje się założyciel Amazona, Jeff Bezos.

Amerykańska biochemik Frances Arnold członkini zarządu i laureatka Nagrody Nobla z Chemii w 2018 roku, uważa, że „Altos oferuje zupełnie nowy model badań i rozwoju, który skupia się na najstarszych ludzkich problemach, spowalniając skutki chorób i ostatecznie nawet odwracając je".

Konsekwencje dłuższego życia

Wróćmy więc do konsekwencji dłuższego, a być może kiedyś nawet wiecznego życia: Co by było, gdyby istniała pigułka, która sprawiałaby, że wyglądamy młodziej? „Jeśliby mnie odmłodzono o 8 lat, moje życie nie zmieniłoby się fundamentalnie, ale przy 18 lub 38 latach być może tak"- mówi Maxim Leo w jednym z podcastów magazynu Spiegel Moreno+1. Czas jest względny. Nasze poczucie czasu zależy od tego, ile lat już za nami.

To stawia pytanie, jak byśmy radzili sobie z dłuższym życiem, gdybyśmy mieli więcej czasu. Moglibyśmy wypróbować wiele różnych karier. Dać naszej kreatywności więcej sposobów wyrażenia się, przetestować więcej talentów. Mielibyśmy rodzinę i przyjaciół przez dłuższy czas, gdyby wszyscy zażywali tę pigułkę, moglibyśmy poznać więcej interesujących osób, zwiedzać cały świat, czytać znacznie więcej książek, czy też uczyć się każdego sportu i tańca.

Ale czy faktycznie zrobilibyśmy to wszystko? Czy nie odłożylibyśmy planów na później i stali się bardziej leniwi i mniej produktywni z powodu zyskanego czasu, czy też - jak ja - wielokrotnie przepisywalibyśmy artykuły, gdy nie ma presji czasu? Na to pytanie nie ma jednej odpowiedzi, ponieważ każdy z nas planuje swoje życie indywidualnie, stawiając sobie inne priorytety. Jedni planują z wyprzedzeniem, inni na ostatnią chwilę, jedni odhaczają zadania na listach, inni nie chcą sobie narzucać zbyt wiele.

Inny horyzont planowania

Możliwe jest jednak, że życie jako całość musiałoby być zaplanowane inaczej, gdybyśmy mogli żyć do wieku 120, 130, 150, 200 lat, a nawet 1000 lat. Dziś musimy zmieścić edukację, planowanie kariery i założenie rodziny w krótkim okresie między 15 a 40 rokiem życia. Nie musielibyśmy tego już robić - pod warunkiem, że moglibyśmy również przedłużyć płodność. Jeśli jednak nam się to nie uda, moglibyśmy przynajmniej zmienić kolejność: długie lata młodości, potem rodzina, potem edukacja, a następnie kilka karier. Ale to z kolei zmieniłoby ponownie system społeczny, ponieważ z tej perspektywy należałoby patrzeć także na system emerytalny lub długość życia zawodowego.

Szacuje się, że dotychczas na Ziemi żyło 100 miliardów ludzi. Tyle samo mogłoby nas być, gdybyśmy zawsze żyli wiecznie. Już teraz jednak nasza planeta jęczy pod ciężarem swoich obecnych 8 miliardów mieszkańców. Trudno sobie wyobrazić, ile zasobów potrzebowalibyśmy przy dłuższym lub nawet wiecznym życiu.

Czas życia jako waluta

Andrew Niccol w swoim filmie „In Time – Deine Zeit läuft ab” przedstawia radykalne rozwiązanie problemu przeludnienia, w którym nowy światowy system ekonomiczny ma czas życia jako walutę. W wyniku manipulacji genetycznych proces starzenia się każdego człowieka kończy się w wieku 25 lat. Aby uniknąć przeludnienia Ziemi, pozostały okres życia wynosi jeden rok, co jest odliczane za pomocą wszczepionego zegara na przedramieniu. Po upływie tego czasu osoba nosząca go umiera. Dodatkowy czas można dodać w postaci wynagrodzenia, prezentu lub kradzieży.

Niezależnie od tego, jak długo żyjemy, w naszym umyśle pozostajemy młodzi. Ponieważ w pamięci odczuwamy nasze dzieciństwo przez całe życie. Pamiętamy, jak nagle stawaliśmy się głodni, gdy babcia wyciągała ciasto z piekarnika, i jak zaspokojeni czuliśmy się, gdy mogliśmy je od razu zjeść. Pamiętamy, jak wyglądały rodzinne wakacje, co było zabawne, a co nudne, i jak biliśmy się w przedszkolu albo obdzieraliśmy sobie kolana. Nasze zgromadzone wspomnienia kształtują naszą tożsamość, pozostają aż do momentu naszej śmierci. To prawdopodobnie by się nie zmieniło, nawet gdybyśmy żyli wiecznie.

„Z perspektywą życia wiecznego stracilibyśmy naszą ciekawość” - filozof Martin Booms. 

Jednakże prawdopodobnie w końcu wyczerpalibyśmy liczbę doświadczeń, które moglibyśmy przeżyć po raz pierwszy. Wieczne życie pozbawiłoby nas ludzi naszych najważniejszych cech - ostrzega filozof Martin Booms, dyrektor Akademii Etyki Społecznej i Kultury Publicznej w Bonn, w raporcie niemieckiego nadawcy MDR. „Stracilibyśmy naszą ciekawość wobec perspektywy życia wiecznego".

I być może bylibyśmy o wiele ostrożniejsi. W końcu nigdzie nie jest powiedziane, że możliwość życia wiecznego musi być równoznaczna z niezdolnością do śmierci. Ze strachu przed zostaniem przejechanym przez samochód może nie wychodzilibyśmy na ulicę, albo ze strachu, że naprawdę może nam spaść na głowę, zawsze pozostawalibyśmy w domu.

Istniejące warunki dla długowieczności 

I pomimo tego ludzkość wydaje się już dziś mieć warunki do osiągnięcia szczególnej długowieczności - pisze Nir Barzilai. Badacz starzenia się odkrył, że ludzie, którzy żyją dłużej niż 100 lat, pozostają również zdrowsi przez większość czasu niż większość osób. „Podczas gdy inni chorują w wieku 60 lat, oni pozostają zdrowi jeszcze przez 20 lub nawet 30 lat. To dowodzi, że mamy już wśród nas ludzi, którzy pokazują nam, że możemy funkcjonować o wiele lepiej“.

Najstarszą znaną osobą była Francuzka Jeanne Calment, która zmarła w 1997 roku w wieku 122 lat i 164 dni. Nikt już dziś nie może zapytać, jak było jej w długim życiu. Być może jednak moglibyśmy cieszyć się pięknymi lub znaczącymi momentami w inny sposób, gdybyśmy wiedzieli, że mamy dużo czasu, aby nad nimi rozmyślać.