Czy istnieje połączenie pomiędzy zdrowymi jelitami a medytacją?

Mikrobiom jelitowy, ilustracja 3D przedstawiająca anatomię ludzkiego układu trawiennego i bakterii jelitowych. Fot. Kateryna Kon/Shutterstock.com

Dobrze wszystkim znana statystyka głosi, że w jelitach znajduje się około 500 milionów neuronów, a w mózgu 100 miliardów. Związek między zdrowymi jelitami a zdrowym mózgiem został mocno ugruntowany, a wiele osób stawia na spożywanie żywności probiotycznej, aby poprawić swoje zdrowie psychiczne. Mniej osób zdaje sobie jednak sprawę, że jest to relacja działająca w obie strony. Tak jak zdrowie jelit może wpływać na mózg, tak aktywność mózgu może mieć pozytywny wpływ na mikrobiom jelitowy.

Oś jelita-mózg

Oś jelitowo-mózgowa zasadniczo odnosi się do systemu sygnałów biochemicznych pojawiających się pomiędzy neuronami w przewodzie pokarmowym a ośrodkowym układem nerwowym. Ta dwukierunkowa droga obejmuje ośrodkowy układ nerwowy (OUN), jelitowy układ nerwowy (ENS) i mikroflorę jelitową, która działa jako złożona sieć interakcji regulujących procesy trawienne, nastrój i ogólny stan zdrowia. Mikrobiom jelitowy człowieka, składający się z bilionów mikroorganizmów, jest kamieniem węgielnym zdrowia fizycznego i psychicznego każdego człowieka. Mikroorganizmy te wytwarzają neuroprzekaźniki i związki neuroaktywne, takie jak serotonina i kwas gamma-aminomasłowy (GABA), które pomagają wspierać nasz nastrój i funkcjonowanie poznawcze. Kiedy nasz mikrobiom nie funkcjonuje prawidłowo, nasze ciało i umysł to zauważają. Badania pokazują, że zły stan jelit wiąże się z rakiem, chorobami układu krążenia i zapaleniem jelit, a także chorobami psychicznymi, takimi jak lęk i depresja.

Mechanizmy zachodzące w jelitach obejmują aktywację układu odpornościowego, zmiany w strukturze jelit i wynikający z nich stan zapalny, który może wpływać na strukturę i funkcjonowanie mózgu, ostatecznie wpływając na nasze zachowanie i emocje. Krótko mówiąc, jelita to tak naprawdę drugi mózg organizmu.

Wpływ medytacji na zdrowie jelit

Praktyki medytacyjne, począwszy od medytacji uważności po ćwiczenia głębokiego oddychania, celowo wprowadzają człowieka w stan relaksu i skupienia uwagi. Chociaż formy medytacji były obecne w wielu kulturach Wschodu już od tysiącleci, praktyki te zyskują coraz większy wpływ również w kulturach zachodnich. Aplikacje takie jak Headspace, Sadhguru i Mind zgromadziły setki milionów użytkowników. Poza opisanymi korzyściami duchowymi, praktyki te mogą prowadzić do zmian fizjologicznych, takich jak zmniejszenie tętna i obniżenie ciśnienia krwi, sprzyjających redukcji stresu i ogólnemu polepszeniu samopoczucia.

Stres jest dobrze znanym czynnikiem wzmagającym dysfunkcję jelit, wpływającym na ich motorykę, funkcję bariery i mikrobiom. Medytacja, poprzez swoje działanie redukujące stres, może pozytywnie wpływać na zdrowie jelit poprzez modulowanie zmian związanych właśnie ze stresem. Pomaga przywrócić równowagę bakterii jelitowych, poprawiając funkcjonowanie bariery jelitowej i zmniejszając stany zapalne.

Pojawiające się badania podkreślają pozytywny wpływ regularnej praktyki medytacyjnej na zdrowie jelit. Nasze wspólne badania skupiały się na wpływie, jaki 8-dniowa praktyka medytacji Isha Samyana miała na mikrobiom uczestników i ogólny stan ich zdrowia. Celem tego badania, w którym wzięło udział 64 uczestników, było zbadanie wpływu tego jakże zaawansowanego procesu medytacyjnego na różnorakie lipidy we krwi oraz sposobu ich trawienia, a co za tym idzie, ich konsekwencji dla dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego. Analiza spektrometrii mas o wysokiej rozdzielczości wykazała, że po zakończeniu leczenia uczestnicy wykazali podwyższony poziom acyloglicyny – związku podobnego do układu endokannabinoidu, znanego ze swoich właściwości przeciwzapalnych, przeciwbólowych i rozluźniających naczynia. Dodatkowo nastąpił spadek glicerofosfocholin, glicerofosfoetanoloamin, specyficznych plazmalogenów, estrów cholesterolu, acylokarnityny i triacylogliceroli/diacylogliceroli, co wskazywało na zmniejszenie ilości substancji związanych z ryzykiem powstawania miażdżycy. Badanie to podkreśla potencjał zaawansowanych praktyk medytacyjnych, takich jak te nauczane w programie Samyama, w pozytywnym wpływie na metabolizm lipidów w jelitach.

Luna Vandoorne. Fot. Luna Vandoorne/Shutterstock.com

W innym badaniu, z udziałem 288 osób, stwierdziliśmy wzrost liczby dobrych bakterii nawet po trzech miesiącach od zakończenia zaawansowanego programu medytacyjnego, którego zasadniczy etap przygotowania obejmował okres wegański opierający się w 50% na surowej żywności przez ponad 60 dni. W tym badaniu próbki kału analizowano za pomocą sekwencjonowania 16sRNA.

Jednak nasze badania nie były jedynymi, których celem było ustalenie, w jaki sposób zdrowszy umysł współdziała ze zdrowszymi jelitami. W jednym z przeprowadzonych na ten temat badań, porównano mikrobiom jelitowy mnichów buddyzmu tybetańskiego z mikrobiomem ich świeckich sąsiadów. Badanie wykazało istotne różnice potencjalnie powiązane z niższym ryzykiem pojawienia się lęku, depresji i chorób układu krążenia. Mikrobiomy jelitowe mnichów zostały miały podwyższony poziom bakterii, takich jak Prevotella i Bacteroides. Pomimo tego, że eksperyment skłądał się z małej ilości uczestników wynoszącej 37 mnichów i 19 sąsiadów, badanie to potwierdza naszą tezę.

Mnisi, którzy od lat codziennie praktykują medytację buddyzmu tybetańskiego, posiadają mikrobiom jelitowy, którego kompozycja wiąże się ze wsparciem układu przeciwzapalnego i lepszym metabolizmem, a także niższym poziom markerów chorób sercowo-naczyniowych. Mimo ograniczeń, jakie niosło ze sobą badanie w postaci małej liczby uczestników wyłącznie płci męskiej i charakter czysto obserwacyjny, potwierdza ono potencjalną rolę medytacji w poprawie i wspieraniu zdrowia jelit.

Wnioski:

Przewlekły stres może mocno utrudniać funkcjonowanie przewodu pokarmowego i szerszej osi mózg-jelita. Może to prowadzić do zmian w motoryce jelit, zwiększonej nieszczelności jelit (zespół cieknącego jelita) i zmian w mikroflorze jelitowej. Wykazano, że prowadzi to do rozwoju zaburzeń żołądkowo-jelitowych, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS) i choroba zapalna jelit (IBD). Związek między stresem, zdrowiem jelit i zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi jest nie tylko dobrze ugruntowany w społeczeństwie, ale badania nad nim w końcu nabierają również tempa . Związana ze stresem modulacja osi jelitowo-mózgowej może wywołać lub pogorszyć stany takie jak IBS i IBD, co dowodzi, jak istotne jest włączenie umiejętności zmniejszania stresu do codziennego życia. Skuteczne radzenie sobie ze stresem ma kluczowe znaczenie dla utrzymania zdrowia jelit. Wykazano, że praktyki takie jak medytacje Isha Joga, joga, medytacja uważności i terapia poznawczo-behawioralna zmniejszają poziom stresu, a w konsekwencji pozytywnie wpływają na zdrowie jelit. Coraz częściej okazuje się, że wdrażanie tych praktyk w naszym życiu jest kluczowe w zapobieganiu lub łagodzeniu problemów zdrowotnych związanych z jelitami.

Podsumowując, skomplikowany związek między umysłem a jelitami powoli zostaje rozwikłany. Medytacja, dzięki swoim właściwościom redukującym stres, może pozytywnie wpłynąć na mikrobiom jelitowy, co czyni ją obiecującym narzędziem terapeutycznym i zapobiegawczym w leczeniu zdrowia jelit i szeregu innych objawów.