Neurolodzy odkryli, że kobiety i mężczyźni inaczej radzą sobie z bezsennością

ISTOCK / GETTY OBRAZY PLUS

Jak wynika z dwóch badań zaprezentowanych podczas Neuroscience 2023, corocznego spotkania Society for Neuroscience, które odbywa się w Waszyngtonie w dniach 11–15 listopada, samice gryzoni okazały się być bardziej odporne na negatywny wpływ niedoboru snu dzięki swoim hormonom. Jedno z tych badań wykazało, że zmiany hormonalne u samic myszy czynią je bardziej odpornymi na niedobór snu niż samce, podczas gdy drugie badanie pokazuje, że wpływ hormonów estrogenowych na sen u szczurów jest regulowany przez specyficzny zestaw komórek w mózgu zwanych astrocytami. 

Od dawna uważa się, że żeńskie hormony płciowe odgrywają ważnąrolę w zasypianiu, ponieważ kobiety są dwukrotnie bardziej narażone na zaburzenia snu niż mężczyźni, szczególnie w okresie dojrzewania, pierwszej miesiączki i menopauzy. „Szacuje się, że 35-50% procent kobiet w okresie okołomenopauzalnym bądź menopauzalnym zgłasza problemy ze snem w porównaniu do około 15% ogólnej populacji” – powiedziała Newsweekowi Jessica Mong, współautorka jednego z badań i profesor neurofarmakologii na Uniwersytecie z Maryland School of Medicine. 

Mong i jej współpracownicy odkryli, ż astrocyty, które są komórkami nieneuronalnymi znajdującymi się w przedwzrokowym obszarze mózgu – obszarze bezpośrednio zaangażowanym w regulację snu – mogą pośredniczyć w wpływie hormonów estrogenowych na sen. 

„Astrocyty to rodzaj komórek glejowych (glej pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego „klej”). Niegdyś uważano, że jedyną funkcją komórek glejowych, w tym astrocytów, jest spajanie mózgu z neuronami. Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich trzydziestu lat wykazały, że tak nie jest. Jednak pośrednia rola astrocytów w zasypianiu jest stosunkowo niedawnym odkryciem. Mało tego, ich rola w działaniu estrogenu podczas snu, jest zupełnie nowa” – stwierdziła Mong. 

Naukowcy hamowali astrocyty u szczurów i odkryli, że zapobiega to działaniu estrogenów podczas snu. „To sugeruje, że [estrogen] może stymulować lub aktywować astrocyty, które następnie przekazują sygnał neuronom kontrolującym sen w [obszarze przedoptycznym]” – dodała Mong. 

„To znaczące odkrycie, ponieważ jest to jeden z pierwszych dowodów na możliwą regulację snu przez estrogeny, co może pomóc w opracowaniu leków i środków nasennych, które będą skuteczniejsze u kobiet. Zrozumienie roli działania estrogenów w obwodach snu to kluczowy pierwszy krok w kierunku lepszego zrozumienia ich roli w patologiach snu i poszukiwania ulepszonych sposobów interwencji w leczeniu zaburzeń snu u kobiet w okresie menopauzy”. 

Chociaż badanie to przeprowadzono na szczurach, Mong uważa, że wpływ estrogenów na sen i jego niedobór może być bardzo podobny u ludzi. „Te prace można przełożyć na ludzi, ponieważ obwód snu i czuwania oraz farmakologia u ssaków są BARDZO konserwatywne (jak można się spodziewać, biorąc pod uwagę ogólne znaczenie snu dla zdrowia i przetrwania)” – powiedział Mong. „To, dlaczego estrogen wpływa na sen u ludzi, jest prawdopodobnie również ewolucyjnie konserwatywną cechą związaną z rozmnażaniem. Ssaki są zwykle bardziej aktywne w okresach rozrodu. Jednak chociaż nie było to częścią tego badania, jedną z odkrytych przez nas zalet estrogenu jest jego tendencja do wzmacniania czujności. Dla kobiet – zwłaszcza tych w okresie menopauzy – może to oznaczać sen mniej przerywany i o lepszej jakości. 

Drugie badanie wykazało, że samice myszy były bardziej odporne na niedobór snu niż samce. Naukowcy odkryli, że ekspresja genów u samic myszy po pozbawieniu ich snu uległa znacznie mniejszym zmianom niż u samców: u samic 99 genów uległo zmianom, a u samców miało to wpływ na ponad 1100 genów. 

„Po tygodniu indywidualnego przebywania w klatkach i trzydniowych przygotowaniach, myszy pozbawiono snu przez pięć godzin poprzez stukanie i – jeśli było to konieczne – potrząsanie klatką, a następnie wypreparowano i zamrożono obszary mózgu. Niepozbawione snu myszy poddano sekcji w tym samym czasie, aby uniknąć jakichkolwiek zakłóceń w ekspresji genów wynikających ze zmian dobowych” – napisali autorzy w artykule. 

„Korzystając z obiektywnego podejścia do sekwencjonowania RNA, odkryliśmy, że samice okazały się bardziej odporne na zmiany w ekspresji genów w hipokampie po okresie bezsenności niż samce myszy w podobnym wieku. W porównaniu z ponad 1100 znaczącymi zmianami w ekspresji genów hipokampu obserwowanymi u samców myszy pozbawionymi snu odkryliśmy, że tylko 99 genów w hipokampie wykazywało znaczącą różnicę w ekspresji genów u samic pozbawionych snu w porównaniu z samicami niepozbawionymi snu. Co więcej, w okresie przedrujowym samice myszy nie wykazywały znaczącej różnicy w ekspresji genów w hipokampie pomiędzy zwierzętami pozbawionymi snu i nie pozbawionymi snu. 

Może to być również związane z różnicami hormonalnymi, co potwierdza ustalenia z innego badania. „Chociaż nadal nie wiadomo, jaki wpływ ta odporność na ekspresję genów ma na poziomie komórkowym lub behawioralnym, wyniki te wyraźnie pokazują, że brak snu powoduje różnice specyficzne dla płci i że zmiany hormonalne u samic myszy zapewniają pewną odporność na długotrwały brak snu”. – napisali autorzy. 

Inne badania zaprezentowane na Neuroscience 2023 dotyczą wpływu zakłóceń snu na pamięć, zarówno u myszy, jak i ryby mątwy. „To, dlaczego śpimy, wciąż pozostaje jedną z głównych zagadek neuronauki” – stwierdził w oświadczeniu Robert Greene, profesor psychiatrii i neurologii w Southwestern Medical Center Uniwersytetu Teksasu i moderator konferencji prasowej zorganizowanej w ramach Neuroscience 14 listopada, podczas której zaprezentowano odkrycia. 

„Niedawne badania z zakresu neurologii zaczynają rzucać światło na niektóre z tych tajemnic, w tym zrozumienie wpływu bezsenności na funkcjonowanie mózgu. Dalsze badania pokazują zaskakująco specyficzne dla płci wejście w stan snu u kobiet oraz ich odporność na niewyspanie w przypadku jego skrócenia. Za to pionierskie badania nad snem mogą poczynić postępy z wykorzystaniem głowonogów, takich jak mątwy, które dzięki ich skórze gwałtownie zmieniającej kolor w fazie aktywnego snu, potencjalnie zapewniłyby unikalny wgląd w treść ich snów”.