Teleskop Webba ukazuje nowy, tajemniczy wygląd Urana

Obserwowanie wszechświata za pomocą Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba. (Źródło: NASA/ESA/CSA/STScl)

Webb słynie z rejestrowania oszałamiających perspektyw odległych obiektów kosmicznych w najdrobniejszych szczegółach; jest również w stanie ujawnić nowe informacje z naszego własnego niebiańskiego podwórka.

Pierwsze właściwe spojrzenie ludzkości na Uran miało miejsce, gdy Voyager 2 przeleciał obok siódmej z kolei od Słońca planety w 1986 roku. Przez kamerę statku kosmicznego, która oglądała Układ Słoneczny w świetle widzialnym, Uran wydawał się być zaledwie jasnym niebieskim punktem. Natomiast Webb, który skanuje wszechświat w świetle podczerwonym niewidocznym dla ludzkiego oka, uchwycił wszystkie aspekty, których często brakuje na zdjęciach wykonanych przez inne teleskopy, ujawniając tym samym dynamiczną naturę planety.

Według raportu opublikowanego w 2022 roku, wysłanie specjalnej misji w celu zbadania Urana stało się priorytetem dla astronomów. Oznacza to, że organizatorzy potrzebują jak najwięcej informacji na temat lodowej planety – chociażby takich jak ten szczegółowy obraz Webba – przed wysłaniem statku kosmicznego. Opublikowany w poniedziałek przez NASA obraz zawiera więcej szczegółów, niż poprzednia wersja opublikowana w kwietniu.

Na najnowszym zdjęciu Uran otoczony jest pierścieniami i księżycami. Zwykle słabe wewnętrzne i zewnętrzne pierścienie świecą jaśniej, w tym te najbliższe powierzchni. Najbardziej niewyraźny i rozproszony pozostaje pierścień Zeta. Dziewięć z dwudziestu siedmiu znanych księżyców można również zobaczyć jako niebieskie kropki, w tym niektóre z mniejszych, których trajektoria znajduje się w pierścieniach na równiku. Do „księżyców literackich”, nazwanych na cześć szekspirowskich postaci, należą: Rosalind, Puck, Belinda, Desdemona, Cressida, Bianka, Portia, Julia i Perdita.

Niezwykłe pory roku

Uran jest niezwykłym ciałem niebieskim, które obraca się z 98‑stopniowym nachyleniem, co oznacza, że lodowa planeta doświadcza pór roku w ekstremalny sposób. 

Rok na Uranie trwa około 84 lat ziemskich, a przez około jedną czwartą roku Słońce świeci bezpośrednio nad jednym z biegunów planet. Oznacza to, że druga półkula doświadcza ciemnej zimy, która trwa 21 lat ziemskich. 

W pobliżu i pod czapą polarną w atmosferze Urana można zaobserwować burze. Astronomowie mają zamiar zbadać, jak zmienia się pogoda i atmosfera planety, gdy Uran zbliża się do przesilenia. Chcą także ustalić, jakie siły sezonowe i meteorologiczne wpływają na złożoną atmosferę planety. Jeden dzień na błękitnym gigancie mija bardzo szybko, ponieważ trwa jedynie około 17 godzin.

Szybki ruch wokół własnej osi sprawia, że dostrzeżenie zmian atmosferycznych jest bardzo trudne, ponieważ wydają się one przemieszczać w ciągu kilku minut. Webb był jednak w stanie wykonać długie i krótkie ekspozycje Urana, które pozwoliły astronomom zaobserować niespotykane dotąd szczegóły.

Powrót do lodowych gigantów

Voyager 2 jest jedyną sondą kosmiczną, która przeleciała w pobliżu Urana i Neptuna na skraju naszego Układu Słonecznego, co oznacza, że lodowe olbrzymy wciąż skrywają wiele tajemnic. W ostatnich latach naukowcy wykryli promieniowanie rentgenowskie pochodzące z Urana. 

Zespół naukowców odczytał również nietypowy sygnał „blip” w danych Voyagera, który wykazuje, że sonda kosmiczna przeleciała przez plazmoidę, gigantyczny bąbel magnetyczny, który prawdopodobnie odciął część atmosfery planet I wysłał ją w przestrzeń kosmiczną. 

Lepsze poznanie Urana może również pomóc w badaniu tysięcy lodowych egzoplanet odkrytych poza Układem Słonecznym, aby rzucić światło na to, jak te światy mogły się uformować.