Miejsce dla drzew oraz ptaków jak i dla ludzi. Jak wysoko rosnące lasy mogą zmienić życie miasta i sprawić, że będziemy szczęśliwsi

Zdjęcie: Eindhoven, Netherlands/ Stefano Boeri Architetti

W 2007 roku, włoski architekt Stefano Boeri zauważył niecodzienną budowlę miasta na dubajskiej pustyni, zdominowanej przez energochłonne drapacze chmur pokryte szkłem, ceramiką i metalem. Architekt przekazał BBC, że wszystkie materiały „odbijały światło słoneczne, generujące skwar i szczególnie w miejskiej części, gdzie spacerują przechodnie”. Trzy tysiące mil stąd, zaczął pracować nad swoim designem dwóch wysokich budynków w zaniedbanych częściach Mediolanu. "Nagle przyszło mi do głowy, aby stworzyć dwie zielone wieże... pokryte nie szkłem, oraz liśćmi" - mówi. Projekt zaprosiłby faunę i florę do tego przemysłowego pustkowia, schładzając powietrze wewnątrz i na zewnątrz, oferując radykalny nowy prototyp architektoniczny, który, jak wyjaśnia, "integruje żywą przyrodę jako jej konstytutywną część". Zaskakującym rezultatem był pierwszy na świecie "pionowy las".

Wielokrotnie nagradzany projekt ma już 10 lat, jego rośliny są utrzymywane przez "latających ogrodników" zaprzęgniętych z boku budynków, a wnętrze budynku jest nawet o trzy stopnie chłodniejsze, ponieważ liście uwalniają parę wodną, filtrując światło słoneczne. Aby uczcić tę rocznicę, firma architektoniczna Stefano Boeri Architetti wydała nową książkę Bosco Verticale Historia powstania Bosco Verticale, zawierającą eseje czołowych przedstawicieli świata przyrody i architektury oraz zdjęcia autorstwa fotografa architektury Iwana Baana. Książka śledzi ewolucję projektu i zasady, za którymi się opowiada, i jak twierdzą wydawcy, Rizzoli "celebruje dzieło architektoniczne, które stało się symbolem odnowionej zbiorowej wrażliwości na dbałość o środowisko i świat roślin".

"Od czasu ukończenia budowy pionowego lasu w Mediolanie, zielona fala budownictwa bogatego w rośliny zaczęła przywracać naturę do naszych miast".

Odwracając zwykłe hierarchie architektoniczne, książka opisuje pionowy las jako "dom dla drzew i ptaków, w którym mieszkają również ludzie". Opiera się na filozofiach i tekstach, które wywarły na nią wpływ, takich jak The Secret Life of Trees (2006) brytyjskiego biologa Colina Tudge'a, który wyjaśnia kluczową rolę, jaką drzewa odgrywają w naszym życiu w sekwestracji dwutlenku węgla, produkcji glukozy i zapewnianiu cienia. Cytuje również brytyjską etolożkę Dame Jane Goodall. Twierdzi ona, że wraz ze wzrostem liczby ludności "rozpaczliwie ważne jest, aby temu wzrostowi towarzyszyły nowe zachęty do wprowadzania świata przyrody do istniejących miast i planowania nowych".

Od czasu ukończenia budowy pionowego lasu w Mediolanie, zielona fala konstrukcji bogatych w rośliny zaczęła przywracać naturę do naszych miast, od Dubaju po Denver w Kolorado; od Antwerpii po Arlington w Wirginii; z pierwszym pionowym lasem w Afryce, który ma zostać zbudowany w Kairze jeszcze w tym roku. Odpowiedzią na krytyków, którzy wątpili w przystępność cenową tej koncepcji, jest Trudo Vertical Forest w Eindhoven w Holandii (ukończony w 2021 r.), projekt mieszkalnictwa socjalnego z limitem czynszu w wysokości 600 euro miesięcznie.

Sens połączenia

W Montpellier, we Francji, The Secret Gardens - zalesione osiedle mieszkaniowe zaprojektowane przez paryską pracownię Vincent Callebaut Architectures, które ma zostać ukończone jeszcze w tym roku, będzie przystępnym cenowo osiedlem. Integrując praktyki takie jak rolnictwo na dachach i recykling wody, The Secret Gardens "odnosi się również do kryzysu klimatycznego poprzez przywrócenie połączenia między człowiekiem a naturą", mówi Vincent Callebaut dla BBC. "Przekształcając mieszkańców w miejskich ogrodników, a fasady w pochłaniacze dwutlenek węgla, budynek ten pokazuje, że ekologia nie jest ograniczeniem, ale filozofią stylu życia" – mówi.

Siła tych niezwykłych struktur do zmiany sposobu, w jaki ludzie żyją i czują się, jest kluczowa dla ich projektu. Jednym z najnowszych projektów Vincent Callebaut Architectures jest The Rainbow Tree (Cebu, Filipiny), inspirowany psychodelicznymi kolorami kory rodzimego eukaliptusa tęczowego. "Drzewo" wymaga jednak współpracy z mieszkańcami każdego z 300 apartamentów, aby utrzymać efektowną florę. To, wraz ze wspólnymi szklarniami i miejskimi ulami, pomaga "wspierać więzi społeczne", mówi Callebaut.

Ten pomysł, że biofiliczny design (pokazujący ludzką więź z naturą) może pozytywnie wpłynąć na nasz dobrostan, wykazało ostatnie badanie. Badania przeprowadzone przez Wageningen University w Holandii wykazało że obecność roślin w środowisku pracowniczym, nie tylko poprawi atrakcyjność miejsca pracy, ale również spowoduje poprawę satysfakcji wśród zatrudnionych. Pracownicy również zauważyli poprawę jakości powietrza i zgłaszali mniej dolegliwości zdrowotnych. 

„Natura nie jest czymś, co istnieje w niepamiętnej przeszłości - jest i zawsze będzie naszą technologiczną przyszłością” - Emanual Coccia

W Walii, 10-letnie badanie dotyczące obecności lęku i depresji w 2,3 miliona dokumentacji medycznej wykazało, że najbardziej zielone otoczenie domu wiązało się z 40% mniejszym poziomem lęku i depresji niż w przypadku osób mieszkających w najmniej zielonych obszarach. Największe korzyści odnieśli mieszkańcy biedniejszych obszarów, gdzie dostęp do terenów zielonych i wody zmniejszał ryzyko wystąpienia lęku i depresji o 10% (6% w obszarach zamożniejszych).

To może być mało odkrywcze, ale koncepcje biofiliczne są zamawiane dla nowych szpitali. Jak twierdzi architekt Callebaut, Hospiwood 21 w La Louvière w Belgii "obejmuje terapeutyczne pionowe lasy wykorzystujące zieleń w celu zmniejszenia stresu pacjentów i poprawy ich powrotu do zdrowia", a także jest wyposażony w kojące biofiliczne wnętrze pełne kaskadowych roślin. Tymczasem we Włoszech, Nowy Szpital Policlinico w Mediolanie Stefano Boeri będzie posiadał ogród na dachu o powierzchni ponad 7000 metrów kwadratowych. Jak mówi Boeri, biofilia jest częścią nowego podejścia do placówek opieki, które "otwiera nowe spojrzenie na rehabilitację, wykraczając poza tradycyjną koncepcję obiektu służącego jedynie do długoterminowej opieki nad pacjentami i stając się prawdziwą przestrzenią interakcji i dobrego samopoczucia w bliskim kontakcie z naturą".

W rzeczywistości „zielone wąsy” biofilicznego projektowania wkradają się do wielu budynków. Jewel Changi Airport, 10-piętrowy kompleks rekreacyjno-handlowy w Singapurze jest otwarty zarówno dla pasażerów lotniczych, jak i odwiedzających od 2019 roku i może pochwalić się bujnymi lasami wewnętrznymi składającymi się z 1400 drzew, a także najwyższym na świecie krytym wodospadem (40 m).

W Amsterdamie, zrównoważone bambusowe wnętrze hotelu Jakarta (założonego w 2018 r.) obejmuje tropikalny ogród w centralnym atrium, który chłodzony wodą deszczową z dachu, szybko zbliża się do 30-metrowego sufitu. Godzinę drogi stąd, w Rotterdamie, las na dachu, który ma prawie 40 metrów nad poziomem gruntu, wieńczy The Depot, publicznie dostępny magazyn dla ogromnej kolekcji sztuki Muzeum Boijmans van Beuningen w kształcie gigantycznego lustrzanego kotła.

Oprócz podnoszenia na duchu, wieżowce mogą odgrywać ważną rolę w walce ze zmianami klimatycznymi. Tao Zhu Yin Yuan Vincenta Callebauta w Tajpej na Tajwanie, 21-piętrowy wieżowiec w kształcie podwójnej helisy DNA został ukończony w 2024 roku. Jego 23 000 roślin pochłania około 130 ton CO2 rocznie, a ich chłodzący wpływ na elewację zmniejsza zapotrzebowanie na klimatyzację o 30%. Budynek posiada obrotowe balkony, aby zmaksymalizować ekspozycję na słońce, podczas gdy kominy wentylacyjne w jego rdzeniu odzwierciedlają zainteresowanie Callebaut biomimikrą (naśladowanie systemów natury w celu rozwiązania ludzkich problemów) i działają podobnie jak płuca, zasysając powietrze u podstawy, oczyszczając je, a następnie wydalając na górze.

O wiele wyższe niż szersze lasy również minimalizują uszczelnianie gleby, uwalniając ziemię dla przyrody i zmniejszając ryzyko powodzi. "Moje projekty ucieleśniają wizję, w której miasta nie są już problemami klimatycznymi, ale żywymi rozwiązaniami" - mówi Callebaut. Natura nie jest "przeszkodą lub ozdobnym dodatkiem", lecz przewodnią zasadą projektu. Budynki pełnią teraz rolę "zamieszkałych drzew... które pochłaniają CO2, produkują energię i stanowią schronienie dla bioróżnorodności". 

W odpowiedzi na dwa główne współczesne kryzysy, globalne ocieplenie i pogarszające się zdrowie psychiczne, budynki biofiliczne są już przewidywane jako część całkowicie zalesionych miast. W Liuzhou, w chińskiej prowincji Guangxi, jest jednym z najgorszych regionów na świecie pod względem smogu. Futurystyczne Forest City Stefano Boeriego, mieszczące około 30 000 mieszkańców i generujące całą własną energię, zostało zatwierdzone i czeka na budowę; podczas gdy inteligentne leśne miasto Cancun w Meksyku, które planuje zakazać pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi, również czeka na nakaz startu.

W Mediolanie budynek, od którego wszystko się zaczęło, z panelami słonecznymi na dachu bez wątpienia przypomina drzewo, pozyskując energię ze słońca i pobierając wodę gruntową. "Natura nie jest czymś, co istnieje w niepamiętnej przeszłości" - pisze w książce autor i filozof Emanuele Coccia. "Jest i zawsze będzie naszą technologiczną przyszłością". Jak pisze Boeri, bliźniacze pionowe lasy, które ożywił w Mediolanie, to nie tylko budynki, ale "manifest polityczny" z "prostym i popularnym przesłaniem: żywa natura musi powrócić, aby zamieszkać w przestrzeniach stworzonych dla ludzi". Ni mniej, ni więcej".