Długoletnie uprawnienia, płatność wstecz? Jakie znaczenie ma postanowienie dotyczące urlopów

To właśnie przypadek doradczyni podatkowej z Nadrenii Północnej-Westfalii zmienia świat pracy. Ponieważ pracownica nie wykorzystywała uzgodnionych dni urlopu w ciągu roku, przez lata zgromadziła dużo urlopu wypoczynkowego. Podobno uzbierało się ponad 100 dni.

Ale kiedy latem 2017 roku zakończyła się jej umowa o pracę, specjalistce od podatków wypłacono jedynie 14 dni niewykorzystanego urlopu, co stanowiło równowartość 3201,38 euro brutto. Szef argumentował, że roszczenie do pozostałych dni przedawniło się po trzech latach, jak to było do tej pory w zwyczaju.

Pracownica złożyła wtedy na niego skargę. Po latach procesowania się Federalny Sąd Pracy (Bundesarbeitsgericht, BAG) rozstrzygnął sprawę we wtorek i wydał przełomową decyzję. W związku z tą decyzją urlop nie przedawnia się automatycznie po trzech latach. Dotyczy to sytuacji, gdy pracodawcy nie zwrócą się do swoich pracowników o wykorzystanie urlopu w odpowiednim czasie- i uprzedzą ich o zbliżającym się terminie przedawnienia. Okres ten rozpoczyna się dopiero z końcem roku kalendarzowego, w którym pracodawca poinformował pracownika o przysługującym mu konkretnie urlopie i terminach jego upływu, a pracownik mimo to nie skorzystał z urlopu z własnej woli- orzekli sędziowie.

Pracownicy mogą liczyć na duże pieniądze

Orzeczenie ma wpływ na wszystkich pracowników w Niemczech, którzy są w sporze o zaległe roszczenia urlopowe,a niektóre z nich sięgają nawet lat wstecz. Teraz mogą ubiegać się o przyznanie zgromadzonych dni wolnych oraz o rekompensatę za niewykorzystane dni urlopu także z mocą wsteczną- i mają nadzieję, że otrzymają sporo pieniędzy, być może nawet od byłego pracodawcy. Dotyczy to w zasadzie każdego przypadku, w którym wzmianka o planowanym urlopie nie została dokonana w przeszłości.

W swoim orzeczeniu BAG uwzględnił decyzję Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) z września br. Zdaniem unijnych sędziów, urlop wypoczynkowy może przepaść tylko wtedy, gdy pracodawca dopełnił obowiązku poinformowania o tym pracownika, np. w e-mailu lub z adnotacją w zestawieniu wynagrodzeń. Tego wymaga obecne prawo UE.

To, czy wyrok doprowadzi teraz do fali pozwów, jest jednak kwestią różnych opinii wśród prawników zajmujących się prawem pracy- podobnie jak pytanie, jak długo będzie można sięgać wstecz. Sąd pozostawił ten okres otwarty. Pełnomocnik strony pracodawców obawia się, że „ teraz zaczną się liczne pozwy dotyczące dawno zakończonych stosunków pracy"- jak wyjaśnił podczas rozprawy. „Wielu pracowników boi się też dochodzić swoich praw w trwających stosunkach pracy"- powiedział prawnik jednej z powódek.

W Niemczech ustawa o urlopach (Bundesurlaubsgesetz) reguluje, jak szefowie i pracownicy muszą obchodzić się z urlopami. I jak na razie brzmi on dość jasno: „Urlop musi być udzielony i wykorzystany w bieżącym roku kalendarzowym"- czytamy w nim.

Co najwyżej urlop może zostać przeniesiony na pierwsze trzy miesiące następnego roku- jeśli jest to uzasadnione pilnymi względami operacyjnymi lub osobistymi. Należą do nich np. zamówienia obwarowane terminami lub wymogami sezonowymi, czy też dłuższym okresem niezdolności do pracy. Po upływie trzech lat prawo do niewykorzystanych dni urlopu, a więc i do rekompensaty, zazwyczaj ulega przedawnieniu.

Teraz pracodawca musi wyraźnie zaznaczyć, że urlop musi być wykorzystany w całości do końca roku lub najpóźniej do 31 marca następnego roku. Jeśli pracodawca nic nie zrobi, o pozostały urlop można ubiegać się jeszcze po latach. Korzyścią dla pracowników jest to, że to na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu. W razie wątpliwości musi udowodnić, że aktywnie informował swoich pracowników w odpowiednim czasie.

„Aby być pewnym, pracodawcy powinni zwracać uwagę na zaległe urlopy, jak również na ich wygaśnięcie i przedawnienie na początku roku, najrozsądniej w pierwszej połowie roku" - mówi Dirk Monheim, partner w kancelarii prawnej „Eversheds Sutherland" w Monachium.

Jeśli pracownik zachoruje i nie będzie w stanie pracować do końca roku, tak że nie będzie mógł skorzystać z urlopu, prawo do niego pozostaje do czasu, gdy pracownik będzie mógł ponownie skorzystać z urlopu.

Nie wszyscy pracownicy wykorzystują przysługujące im dni urlopowe. Pokazuje to badanie Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) na rok 2020. Zgodnie z nim niemieccy pracownicy mieli średnio 30 dni urlopu- przy pięciodniowym tygodniu pracy. Dwadzieścia takich dni jest ustawowo obowiązkowych, dziesięć wynika z dobrowolnych umów między pracownikiem a firmą.

Jednak jak wynika z danych OECD, średnio brane były tylko 23 dni. W żadnym innym kraju różnica nie jest tak duża jak w Niemczech. A według badań przeprowadzonych w ostatnich latach przez Niemiecką Konfederację Związków Zawodowych (DGB), co trzecia osoba rezygnuje z urlopu na rzecz pracy. Zgodnie z tym, to przede wszystkim osoby o wyższych kwalifikacjach tracą dni wolne.

Dopiero kryzys związany z koronawirusem skusił pracowników do większego niż dotychczas wyczerpania konta urlopowego. W ostatnich dwóch latach trwania pandemii wzrosła liczba przyjmowanych dni- wynika z danych Federalnego Urzędu Statystycznego. Władze tłumaczą to m.in. zamykaniem szkół i świetlic- i wynikającym z tego brakiem opieki nad dziećmi dla wielu rodziców. „O ile na początku pandemii dużą rolę mogło odegrać ograniczenie kredytów na urlopy i elastyczne godziny pracy, to w miarę postępu pandemii coraz częściej korzystano z innych rozwiązań urlopowych"- tłumaczą statystycy.

Tymczasem urzędnik skarbowy z Nadrenii Północnej-Westfalii może liczyć na pokaźne wyrównanie zaległości. Sąd Okręgowy Sąd Pracy mówił już o „ostatecznie przedstawionym pozostałym uprawnieniu do urlopu w wymiarze 76 dni". Łącznie zatem wynosi to dodatkowe 17 400 euro