Na przestrzeni wieków użycie kohlu rozprzestrzeniło się na Półwyspie Arabskim, ostatecznie stając się podstawą codziennego życia zarówno mężczyzn, jak i kobiet, ze względu na jego szerokie zastosowanie - estetyczne, lecznicze, religijne i praktyczne. Uważa się, że krzyżowcy mogli sprowadzić praktykę używania kohlu z powrotem do Europy.
Metody przygotowania i nakładania kohlu odzwierciedlają także różnorodne krajobrazy kulturowe. Pigment jest zazwyczaj wykonany z materiałów naturalnych; przykładowo, Emiraci tradycyjnie preferowali nasiona daktyli, podczas gdy w Libanie używano miodu cedrowego, a nawet pęcherzyka żółciowego hieny.
Palestyńska kobieta Hadeya Qudaih nakładająca tradycyjny kohl eyeliner swojej wnuczce w Khan Younis w południowej Strefi e Gazy w marcu 2020 r.
Majdi Fathi/NurPhoto/Getty Images
W społecznościach wiejskich mieszkańcy często produkują kohl w domu lub w grupach. Proces ten polega na pozyskiwaniu łatwo dostępnych składników, takich jak rośliny, sok drzewny lub kamień, które następnie są spalane do sadzy, topione lub mielone na proszek za pomocą moździerza i tłuczka. Podobnie jak ich odpowiedniki ze starożytnego Egiptu, emirackie kobiety były nawet pochowane z kohlem wraz z ich biżuterią i ceramiką.
Zachowanie starożytnego zwyczaju
Podczas izraelskiego bombardowania Gazy często myślałam o Tamamie Farhanie Abu Issie, rezydentce miasta Deir al Balah w Gazie. Natknęłam się na jej historię podczas zbierania materiałów do mojej książki Eyeliner: A Cultural History, która śledzi ewolucję kosmetyku, od jego starożytnych korzeni po współczesne odmiany. Stosując metody przekazywane z pokolenia na pokolenie, w 2022 roku Abu Issa z entuzjazmem opowiadała o tym, jak starała się zachować historyczną sztukę wytwarzania kohlu. ,,Dobrze dziewczyny, ten kohl, sama go zrobiłam’’, dumnie mówi w filmie wyprodukowanym przez UNESCO, agencję ONZ, która współpracowała z palestyńskimi rzemieślnikami, aby pomóc w dokumentowaniu i ochronie tradycyjnego rzemiosła. ,,To stary produkt, który jest częścią dziedzictwa narodu palestyńskiego’’.
Abu Issa demonstruje, jak zrobić pigment: zaczyna od namoczenia kawałka bawełnianej tkaniny w oliwie z oliwek, wykorzystując stare szaty ozdobione z tatreez (haft palestyński), aby wchłonąć nadmiar oleju. Następnie umieszcza szmatkę pod aluminiową patelnią i pozwala jej palić się nad płomieniem przez noc. Proces ten produkuje sadzę, która gromadzi się na spodniej stronie patelni: bardzo drobny proszek jest następnie zbierany i przechowywany jako kohl w ozdobnych mosiężnych doniczkach. Abu Issa zanurza w pojemniku aplikator zwilżony oliwą z oliwek, aby zebrać pigment, a następnie płynnie przeciąga go wzdłuż linii rzęs, przyciemniając oczy.
Hadeya Qudaih tworzy i sprzedaje tradycyjny kohl eyeliner dla medycznych i kosmetycznych celów (fotografi a wykonana w lutym 2020 roku).
Hassan Jedi/Quds Net News/ZUMA Press/Alamy Stock Photo
Na tle wojny Izrael-Hamas zachowanie zwyczajów, takich jak wytwarzanie kohlu, nabiera większego znaczenia w kontekście palestyńskim. Jak Abu Issa zademonstrowała, proces ten odzwierciedla nie tylko jedną metodę tworzenia wielowiekowego kosmetyku, ale także głębokie przywiązanie do palestyńskich tradycji kulturowych, a co za tym idzie, szerszą historią regionu. Co więcej, praktyka ta uosabia formę kulturowej kontynuacji - być może nawet kulturowego oporu.
Rytuał przejścia w męskość
Od pustyń Arabii Saudyjskiej i Jordanii po palestyńskie wioski, kohl jest używany podczas specjalnych okazji, takich jak śluby, poród i uroczystości religijne. (Abu Issa opowiada, jak babcia poradziła jej, aby po urodzeniu nałożyła kohl wokół oczu swoich dzieci, aby na przykład pomóc im spać w nocy). Niektórzy muzułmanie uważają noszenie kohlu za sunnę - oznaczającą drogę proroka Mahometa - biorąc pod uwagę, że podobno nosił on taką formę w celu leczenia oczu.
Tradycja ma również swoje korzenie, w różnych praktykach społecznych, w tym Beduinów, koczowniczych ludów pustyń arabskich. Tam kohl jest tradycyjnie nakładany nie tylko wzdłuż linii wodnej ze względu na swój estetyczny wygląd, ale także na całą okolicę oczu - poniżej dolnej linii rzęs, a czasami powyżej górnej linii rzęs. Aplikacja ma dwojaki cel: uwydatnić piękno oka i zapewnić ochronę przed blaskiem słońca, wiatrem i piaskiem. Ta cześć dla kohlu znajduje odzwierciedlenie w Arabii Saudyjskiej, gdzie niektórzy mężczyźni (np. ,,Kwiatowcy’’ z plemienia Qahtan) noszą go, aby uczcić swoje plemiennie dziedzictwo.
Beduin ubrany w tradycyjny kohl, sfotografowany w starożytnym jordańskim mieście Petra.
Alessandro Bigazzi/Alamy Stock Photo
W społeczeństwie Beduinów stosowanie kohlu jest również uważane za rytuał przejścia w męskość i oznakę stanu wolnego. Wśród młodszych Beduinów istnieje żartobliwe uznanie wpływu kohla na wygląd: o jego poprawie wyglądu po zastosowaniu kohlu, Raed, 19-letni Beduin, żartobliwie powiedział mi w wywiadzie przeprowadzonym w Petrze w ramach moich badań nad książką: ,,Czy wyglądam jak Jack Sparrow, czy Jack Sparrow wygląda jak ja?’’ (W 2010 roku urok kosmetyku skłonił Urząd Generalny ds. Islamskich i Funduszy Zjednoczonych Emiratów Arabskich do wydania fatwy lub formalne orzeczenie, zezwalające na jego stosowanie, pod warunkiem, że nie miało to na celu przyciągnięcia płci przeciwnej.)
Zakorzenieni w kulturach
Kohl przetrwał próbę czasu, przetrwał epoki głębokich wstrząsów, w tym wojny, kolonializm, okupację, powstanie i upadek imperiów, klęski żywiołowe i znaczące zmiany kulturowe. Przetrwał długie okresy zawirowań gospodarczych, globalizacji i zmieniających się standardów piękna.
W związku z tym na długo przed przyjęciem eyelinera jako wszechobecnego kosmetyku na Zachodzie był on już głęboko zakorzeniony w kulturach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. W regionalnym folklorze, literaturze, piosence i tańcu kohl jest celebrowany od wieków. Obraz oczu podkreślonych kohlem jest powracającym motywem w różnych formach sztuki arabskiej: na przykład w poezji kobiety z Bliskiego Wschodu i Arabki są przedstawiane jako zdumiewająco piękne, po części ze względu na ich ,,oyoun al sood’’ (czarne oczy) lub ,,oyoun kaheela’’ (oczy w oprawie kohlu). Kohl jest tak powszechnie noszony w okolicy, że dziewczętom czasami nadaje się imię lub przydomek Kahla przez swoich rodziców lub przyjaciół, co z grubsza oznacza ,,dziewczynę, która wydaje się mieć kohl wokół oczu’’. Kohl jest także elementem wielu tysiącletnich mitów, rytuałów i legend. Zarqa al-Yamama (Błękitna Gołębica), bohaterka przedislamskiego folkloru, słynęła z silnego wzroku, co przypisywano używaniu kohlu.
Łączenie tradycji i nowoczesności
Dziś kohl utrzymuje swój status w całym świecie arabskim i społecznościach muzułmańskich, chociaż jego zastosowanie ewoluowało. Na platformach mediów społecznościowych kohl zyskał popularność wśród młodych kobiet, łącząc tradycję i nowoczesność. Na Instagramie i Tiktoku pojawiają się posty arabskich i muzułmańskich influencerek oraz entuzjastek makijażu, prezentujące swoje podkreślone kohlem oczy. ,,I oto jesteśmy’’ mówi tiktokerka Blinkaria Kohl Girl (która ma więcej niż 33 miliony polubień) po nałożeniu produktu w samouczku. ,,Otrzymujesz linię wodną i waską.’’ Podszewka wymaga narysowania eyelinera na wewnętrznej krawędzi powiek, aby uzyskać dramatyczny wygląd, podczas gdy zacieśnienie polega na nałożeniu pigmentu u nasady rzęs w celu uzyskania subtelnego, pełniejszego efektu rzęs: oba są wielowiekowe).
Panna młoda maluje na kohlu na swoim ślubie. Eyeliner jest używany w celach leczniczych, kulturalnych i upiększających od tysięcy lat.
Fatima Shbair/Middle East Image/Redux
Młodsze pokolenia włączyły do swoich codziennych rutyn nowoczesne trendy kosmetyczne, takie jak płynny eyeliner, ponieważ obszary miejskie doświadczyły przejścia w stronę importu marek eyelinerów z zachodnich lub południowoazjatyckich firm dla celów praktycznych. ,,Kohl jest prosty w przygotowaniu’’ - zauważyła Abu Issa z Gazy - ,,ale wielu kobietom łatwiej jest skorzystać z gotowych produktów. Może to wynikać z niecierpliwości lub chęci uniknięcia brudzenia sobie rąk.’’ Ręcznie zrobiony kohl (często kupowany na lokalnych bazarach lub u sprzedawców) pomimo tych zmian, jest nadal poszukiwany, szczególnie wśród tych, którzy cenią ciągłość kulturową. Maram, Egipcjanka po trzydziestce, powiedziała mi w wywiadzie do mojej książki: ,,Dorastałam wierząc, że kohl to tradycyjny egipski zwyczaj. Kiedy jako nastolatka zaczęłam go używać, pomyślałam, że wygląda fajnie. I od tego czasu noszę go codziennie.’’
Dla Abu Issy i wielu osób w świecie arabskim, łącznie ze mną, wytwarzanie kohlu to nie tylko rzemiosło; stanowi namacalny związek z dziedzictwem jej babci i jej tożsamością. ,,Nawet jeśli ona już nie będzie go robić (kohlu), to z pewnością będę kontynuować robienie go sama’’ - powiedziała Abu Issa. ,,Cieszę się, że mogę coś wyprodukować na własny pożytek. Zrobiłam dla siebie coś dobrego.’’