Badanie dowodzi: Niepełnosprawność w serialach jest bardzo źle reprezentowana

Źródło zdjęcia: Picryl

350 przeanalizowanych seriali, które ukazały się w latach 2016-2023 i przygnębiające liczby: oto wynik badania The State of Disability Representation on Television (Stan Reprezentacji Niepełnosprawności w Telewizji), którego celem było zwrócenie uwagi na obecność (lub jej brak) niepełnosprawnych postaci w telewizji. I trzeba przyznać, że dyskryminacja jest daleka od zniknięcia, zarówno w życiu, jak i na ekranie. 

Prawie 80% postaci z niepełnosprawnościami jest granych przez pełnosprawnych aktorów

3,9% postaci niepełnosprawnych na małym ekranie w porównaniu z 29% amerykańskiej populacji, której to dotyczy: jest to najbardziej niepokojący wniosek tego badania, przeprowadzonego przez Fundację Ruderman Family i Instytut Geena Davis. Reprezentacja jest nieznacznie wyższa w streamingu (4,7% w stosunku do 3,3% w tradycyjnych kanałach), ale nadal jest to dalekie od rzeczywistości. 

Jeśli chodzi o aktorów wybieranych do odgrywania postaci niepełnosprawnych, przed nami jeszcze długa droga do przebycia, ponieważ prawie 80% tych bohaterów jest granych przez pełnosprawnych aktorów, czyli 4 na 5 ról. Najczęściej obsada jest w większości biała, co pozostawia mniej miejsca dla osób o innym kolorze skóry.

Co do reprezentacji osób LGBTQIA+, liczby są zaskakująco wyższe – 8,5% postaci queerowych jest również niepełnosprawnych, w porównaniu z zaledwie 3,7% w przypadku osób heteroseksualnych.

Najgorsze jest to, że liczby te w latach 2016-2023 pozostawały na tym samym poziomie, bez jakiejkolwiek poprawy. Jednak zauważamy ogromne różnice w zależności od roku: w 2018, więcej niż 90% postaci niepełnosprawnych było granych przez pełnosprawnych aktorów, podczas gdy w 2016 roku wskaźnik ten był dużo niższy i wynosił około 70%. 

Jay Ruderman, prezes fundacji Ruderman Family Foundation, powiedział w rozmowie dla „Variety”, że badanie ujawniło „dwie trudne rzeczywistości: po pierwsze, liczby podkreślają zbyt małą reprezentację osób niepełnosprawnych w telewizji, pomimo tego, że co czwarty Amerykanin jest dotknięty niepełnosprawnością, a po drugie, pokazują że nie było żadnego postępu w ciągu kilku ostatnich lat. Historie przedstawiane na ekranie mają ogromny wpływ na nasze społeczne postrzeganie i rozumienie inkluzji. Gorąco zachęcamy scenarzystów, producentów i decydentów do rozważenia naszych zaleceń i stanowczego zaangażowania się na rzecz autentycznej reprezentacji.”

Scenarzyści muszą zadawać sobie właściwe pytania

Trzeba przyznać, że ostatnie seriale analizowane w badaniu, takie jak Echo Marvela czy Sex Education, przyczyniają się do zmiany sytuacji. Jednak jest to zbyt rzadkie zjawisko, aby zainicjować prawdziwą zmianę w branży. Tym bardziej że nawet one nie ustrzegły się popadnięcia w proste schematy, które szkodzą reprezentacji osób niepełnosprawnych na ekranie. Chodzi konkretnie o motyw (stereotyp) odrażających postaci, czego przykładem jest Isaac z drugiego sezonu Sex Education, a nawet całkowicie złych, takich jak Orson Hodge z Gotowych na wszystko.

Badanie Ruderman Family Foundation zawiera wiele konkretnych zaleceń, które mają umożliwić sprawiedliwszą reprezentację. Głównym i najbardziej logicznym z nich jest oczywiście zatwierdzanie większej liczby projektów realizowanych przez osoby niepełnosprawne, zarówno na etapie pisania scenariusza, jak i za kamerą.

Należy również wprowadzić zmiany w procesie castingowym, w celu obsadzenia większej liczby niepełnosprawnych aktorów i aktorek w rolach, które są im bliskie; sesje zdjęciowe muszą być bardziej dostępne, a scenarzyści powinni zmienić nawyki pisarskie, aby postacie były definiowane przede wszystkim przez swoją historię, a nie przez niepełnosprawność. Autorzy badania zalecają scenarzystom zadanie sobie następujących pytań:

• Czy postacie z niepełnosprawnością są wielowymiarowe, mają własne cele i osobowość, poza swoją niepełnosprawnością? Czy mają pracę i życie towarzyskie?
• Czy dialogi dyskryminują osoby z niepełnosprawnościami, przedstawiają niepełnosprawność jako tragedię, nienormalną sytuację lub ciężar dla innych postaci?
• Czy postacie niepełnosprawne są inkluzywne, mają różny wiek, kolor skóry i klasę społeczną?
• Czy obsada jest autentyczna? Czy postacie niepełnosprawne są grane przez aktorów z niepełnosprawnościami?