Analiza dzieła: René Magritte i Zdradliwość obrazów

Obraz na płótnie autorstwa Magritte'a Zdradliwość obrazów, René Magritte, 1928-29, LACMA

Ten olej na płótnie o wymiarach 60 x 81 cm, lepiej znany pod nazwą „Ceci n'est pas une pipe”, znajduje się w Los Angeles County Museum of Art (LACMA). Surrealistyczny obraz z 1929 roku/et jest zresztą gwiazdą tego kalifornijskiego muzeum. René Magritte chciał za jego pomocą pokazać, że fajka, nawet jeśli namalowana realistycznie, nie jest prawdziwą fajką. Pozostaje jedynie obrazem powieszonym na ścianie. 

Dzieło, które jest owocem długich badań

Przed namalowaniem tego słynnego obrazu, Magritte skupił się na badaniu relacji między słowami a ich reprezentacją. W ten sposób w 1926 roku powstał rysunek ukazujący fajkę w trzech różnych formach: jej figuratywne przedstawienie, słowo pisane „fajka" oraz jej formę abstrakcyjną.

W 1927 roku René Magritte stworzył Klucz do snów, pracę przedstawiającą cztery przegródki, w każdej, z których znajduje się słowo i jego reprezentacja. Z czterech przedstawionych przedmiotów tylko jeden ukazuje prawidłowe skojarzenie między obrazem a słowem: gąbka. Magritte stworzył kilka wersji tego obrazu, z których każda zawiera różne przedmioty i słowa. Można powiedzieć, że Magritte stworzył pewien rodzaj gry obrazkowej.

Klucz do snów, René Magritte, 1927, Art Institute of Chicago

W 1928 roku René Magritte poszedł o krok dalej w swoich poszukiwaniach, tworząc Żywe lustro: obraz sugerujący niedefiniowalne formy, które jednak udaje nam się zidentyfikować dzięki słowom: „postać wybuchająca śmiechem" - „horyzont" - „szafa" - „ptasie nawoływanie". To zaskakujący sposób Belga na przywołanie idei i opowiedzenie historii za pomocą słów.

Żywe lustro, René Magritte, 1928

Znaczenie dzieła Zdradliwość obrazów

To właśnie w 1929 roku René Magritte ukończył obraz, który interesuje nas w tym artykule. Na temat tego surrealistycznego obrazu powstało wiele interpretacji. W jego przypadku należy jednak zwrócić uwagę na to, że wizerunek fajki w rzeczywistości nie jest fajką. Magritte gra tutaj na subtelnej granicy między wyobraźnią, treścią płótna a tym, co postrzega widz, stojąc przed obrazem. W gruncie rzeczy chce, aby widz stworzył własną interpretację, wyciągnął własne wnioski.

Skupienie Magritte'a na relacji między przedmiotem, jego reprezentacją i językiem jest znakiem artystycznego geniusza. Magritte powiedział: "Dbam, o ile to możliwe, aby tworzyć tylko obrazy, które budzą tajemnicę, za pomocą precyzji i zachwytu niezbędnymi dla życia ideami" oraz "Malarstwo musi służyć czemuś innemu niż tylko malarstwu". Brawo, Magritte!

Co Magritte powiedział o tym dziele

„Słynna fajka, wystarczająco dużo mi zarzuciła! A jednak, czy można ją napełnić? Nie, to niemożliwe, to tylko jej reprezentacja. Gdybym więc napisał pod swoim obrazem „To jest fajka", skłamałbym!” Jasno, wprost i precyzyjnie!

Magritte i jego powrót do konceptu w 1966 roku

Dwie tajemnice, René Magritte, 1966

Swoją pracą Dwie tajemnice René Magritte zatoczył, można by rzec, pełne koło. Na tym obrazie belgijski artysta przedstawia sztalugę, na której umieszczony jest obraz dziwnie przypominający Zdradliwość obrazów, którego tło jest jednak czarne. Nad nim znajduje się druga fajka, istniejąca zatem poza pierwotnym obrazem. Oszałamiające autotematyzm!

W rzeczywistości mamy do czynienia z prawdziwym „obrazem w obrazie”, fajka znajdująca się na obrazie na sztaludze jest w rzeczywistości modelem fajki z 1929 roku - ma ten sam kształt, jedynie jej kolor jest inny. Jej przedstawienie również nie jest tak precyzyjne jak w oryginale, ponieważ Magritte celowo zdecydował się na przedstawienie fajki, służącej za model, z mniejszą ilością szczegółów. Kolejne genialne posunięcie!