Berlin ukazuje sztukę w ,,Próbie wytrzymałości”

Próba wytrzymałości to nowa stała ekspozycja w berlińskiej Galerii Narodowej. Wybrane dzieła przedstawiają załamania między 1945 a 2000.

Jaki nagłówek najbardziej pasuje do sztuki między 1945 i 2000 rokiem? Nowa Galeria Narodowa w Berlinie odważyła się spróbować, nazywając Próbą wytrzymałości swoją nową wystawę. Jest to przejażdżka przez najnowszą historię sztuki - od performance’u do pop-artu i pokazuje złożony stosunek sztuki z polityką i społeczeństwem. „Próba wytrzymałości oznacza radykalne przebudzenie i przełom po roku 1945”, mówi współkuratorka Maike Steinkamp.

I rzeczywiście, w drugiej połowie ubiegłego wieku istniało dość prób wytrzymałości - politycznych i ekonomicznych, społecznych i artystycznych. Zaliczają się do nich upadki cywilizacyjne, takie jak II Wojna Światowa i Holokaust, ideologiczna konfrontacja między wschodem a zachodem podczas Zimnej Wojny oraz upadek żelaznej kurtyny, by tylko wymienić tylko te najpoważniejsze. To wszystko wstrzymało dech świata. Jednocześnie inspirowało artystów, było powodem do refleksji, nierzadko do ponownego ustalenia wartości. Niektórzy poszli nowymi ścieżkami.

Nowa Berlińska Galeria Narodowa mieści się w kultowym budynku architekta Ludwiga Mies van der Rohe. Nowa wystawa nazywa się Próba wytrzymałości.

Artyści reagują na złe doświadczenia

Jest to szczególnie wyraźne części wystawy Doświadczenia egzystencjalne. Pokazuje, jak artystki i artyści po roku 1945 reagowali na okrucieństwa wojny, kulturowe załamanie Holokaustu – z głębokim poczuciem niepewności. Strach i rozdarcie odzwierciedlają na przykład chude, ponadprzeciętnie długie figury szwajcarskiego rzeźbiarza Alberto Giacomettiego. Bezdenne czarne dziury w mrocznych płaskorzeźbach amerykańskiego artysty Lee Bontecou wołają po orientację, tak samo jak surrealistyczna Lalka z ruchomymi rękami i nogami drezdeńskiego artysty Wilhelma Lachnita (1899-1962).

Zupełnie inną próbę rozdarcia wywołuje polityczny i militarny podział świata na Wschód i Zachód, walka ideologii o suwerenność interpretacyjną i propagandę. Jest to widoczne także w sztukach wizualnych: wybucha artystyczna kłótnia o kierunek - między figuratywnym a abstrakcyjnym. W zachodniej Europie i Stanach Zjednoczonych młodzi artyści sięgają do nowych, abstrakcyjnych form wyrażenia, Niemiec K. O. Götz (1914 – 2017) rzuca farbą w płótno, by za pomocą rakli zamazać abstrakcyjną, nieformalną strukturę. Amerykanin Mark Rothko (1903 – 1970) i Morris Louis (1912 - 1962) malowali duże, częściowo jednokolorowe pola barw.

Artystyczny spór między abstrakcyjnym a figuratywnym

Kobieta z rogiem jednorożca na głowie spaceruje wśród łan zbóż - z tą pracą niemiecka artystka Rebecca Horn wyspecjalizowała się jako prekursorka feminizmu.

Zaś w Niemieckiej Republice Demokratycznej oraz innych socjalistycznych krajach, realizm socjalistyczny został okrzyknięty wodzem. Miał pokazać pracującym robotnikom i rolnikom, jaki jest, sztukę państwową jako propagandę. Są też artyści z NRD, którzy uchylają się od politycznych wytycznych, jak np. Harald Metzkes czy Werner Tübke (1929 – 2004). A także w wielu zachodnich pracowniach żyje dalej sztuka figuratywna - na przykład w obrazach i rzeźbach Pabla Picassa (1881 – 1973) czy Henry’ego Moore’a (1898 – 1986).

Austriak Günter Brus w swoim performance’u Próba wytrzymałości z 1970 roku. Dzieło wzięło swoją nazwę od nowej stałej wystawy w Galerii Narodowej.

W polu napięć między polityką a społeczeństwem, sztuka znajduje swoją rolę życia: „Sztuka często działa jak sejsmograf”, mówi kuratorka Maike Steinkamp, „że potrafi wcześniej wychwycić trendy niż gdziekolwiek indziej”. Marina Abramovic tańcząca nago do upadłego, czy Rebecca Horn, która naga z rogiem jednorożca na głowie kroczy wzdłuż krajobrazu, stają się pionierkami wyzwolenia kobiet. Wszystko to i wiele więcej Prób wytrzymałości przedstawia nowa wystawa w Galerii Narodowej, którą można oglądać do jesieni 2025 roku.