Dlaczego się zakazuje książek dla dzieci w Stanach Zjednoczonych?

Zdjęcie: Getty'ego

Szeroko uznana powieść fantasy „Zorza Polarna” autorstwa Philipa Pullmana na którą zagłosowano po raz szósty w sondażu 100 najwspanialszych książek dla dzieci wszech czasów w BBC Culture a Pullman jest numerem jeden pośród listy żyjących autorów. Jeszcze, kiedy po raz pierwszy ją opublikowano w Stanach Zjednoczonych w 1995 r., powieść – znano w Stanach zjednoczonych jako „Złoty Kompas” i to pierwszy tom w trylogii „Mroczne materie” – w niektórych rejonach Stanów Zjednoczonych zakazano jej aż do 2008 r. była drugą z najbardziej kwestionowanych książek w Stanach Zjednoczonych. „Zorza polarna” zdobyła Carnegie Medal w kategorii literatura dziecięca w Wielkiej Brytanii w 1995 r. A w 2019 r. Mianowano Pullmana na rycerza jak również go uhonorowano JM Barrie Award, które zaznaczyło, że to „życiowe osiągnięcie radości dzieci”. Jak dotąd, światopogląd, który zaprezentowano w „Zorzy polarnej” i w pozostałych częściach trylogii – niektórzy uważają, że ma wydźwięk ateistyczny – okazał się nie do zaakceptowania dla niektórych mniejszości, które głos na ten temat zabierały w Stanach Zjednoczonych. Lista zakazanych książek według Stowarzyszenia Bibliotek Amerykańskich z 2008 r. zidentyfikowała tytuł jako drugą z najbardziej kwestionowanych książek w kraju, z zastrzeżeniem, które przyszło od Catholic League. W rzeczywistości, cała trylogia wywołała oburzenie w niektórych rejonach Stanów Zjednoczonych podczas gdy w Wielkiej Brytanii, gdzie felietonista Peter Hitchens wskazał, iż Pullman był „przeciwko [C.S.] Lewisowi, temu,do którego by się modlili ateiści, o ile to robią”. („Lew, czarownica i stara szafa” autorstwa C.S. Lewisa również się znajduje w pierwszej dziesiątce plebiscytu stworzonego na potrzeby BBC Culture). Zakazywanie „Zorzy polarnej” można uznać za prekursora cenzurowania książek z przyczyn „moralnych”, światopoglądowych lub religijnych. Teraz kwestionowanie książek w Stanach Zjednoczonych nasiliło się do niespotykanego poziomu. Stowarzyszenie Bibliotek Amerykańskich zadokumentowało przypadki bezprzykładnej liczby zgłoszonego zakazu książek w 2022 r., który wynosił więcej niż 2500 unikatowych tytułów, największa liczba odkąd Stowarzyszenie Bibliotek Amerykańskich zaczęło śledzić statystyki danych cenzurowanych, które sięgają dalej niż dwadzieścia lat temu. Książki dla młodzieży, dla których tematyki takie jak rasa, płeć społeczna oraz seksualność zalicza się: „Gender Queer. Autobiografia” autorstwa Mai Kobabe (os. niebinarna, w Polskim ciężko znaleźć odpowiednią do tego składnię), „Nie wszyscy chłopcy są niebiescy” autorstwa George’a M. Johnsona, „Najbardziej niebieskie oko” autorstwa Toni Morrison, oraz Lawn Boy [„Chłopiec z trawnika”, tłum. robocze] autorstwa Jonathana Evisona.

„Ostatecznie próby zakazywania książek są próbami uciszenia autorów, którzy wykazali się ogromną odwagą, opowiadając swoje historie” – mówi prezes ALA Lessa Kanani'opua Pelayo-Lozada w wywiadzie dla BBC Culture. „Większość książek, którym ludzie się sprzeciwiają, jest autorstwa osób LGBTQ+ lub osób kolorowych. Trafiają na biblioteczne półki, ponieważ ktoś w społeczności chce je przeczytać. Zadaniem bibliotekarza jest zapewnienie dostępu do tych autorów i historii, niezależnie od tego, czy odzwierciedlają one doświadczenia czytelnika, czy rzucają światło na nieznaną perspektywę”.Dodaje, „Amerykanie się cieszą wolnością wyrazu oraz angażowania się w czyjś wyraz. Zbieramy się do wyboru książek i pomysłów, które nas interesują, żeby zdecydować co sąsiedzi mogą czytać lub myśleć. Nie zbieramy się do uciszenia powieści, których nie lubimy. Mniejszość, która ma w tej sprawie głos i domaga się cenzury, prowadzi ruch zakazu książek”, Kasey Meehan, pani dyrektor PEN America's Freedom to Read project, mówi BBC Culture.  „Ten rok szkolny widział skutki nowych ustaw stanowych, które cenzurują pomysły oraz materiały w szkołach publicznych, kiedy lokalni mieszkańcy oraz grupy interesu zainicjują w 2021r. Ruch wydłużenia zakazu książek. Te wysiłki, aby ostudzić mowę należą do części nadchodzącej kampanii międzynarodowej, które na celu miały podżeganie do niepokoju oraz wściekłości celem zdławienia swobody w wyrażaniu swoich opinii w edukacji publicznej”. Zakazy obejmowały trzydzieści dwa stany, które wpłynęły na cztery miliony dzieci oraz młodzież. Napływ zakazów książek wlicza więcej tytułów aniżeli dotykają one przemocy i nadużyć, zdrowia oraz samopoczucia,tematyki śmierci oraz żałoby. Według doniesień Stowarzyszenia Bibliotek Amerykańskich, dziewięćdziesiąt procent kwestionowania w 2022 r. To były listy, w których zorganizowane grupy cenzurowane skompilowały (40 procent dotyczyło więcej niż 100 książkek). „Banery reklamowe książek rozwinęły coś na kształt instrukcji – listę książek, za których obrano cel oraz obrazoburcze ustępy z każdej książki”, Dave Eggers, od bardzo niedawna autor powieści „wszech czasów” The Eyes and the Impossible [„Oczy i coś niemożliwego”, tłum. rob.], mówi BBC Culture. Eggers odwiedził Rapid City w Dakocie Południowej po tym, jak tam zakazano powieści „Krąg” w szkołach średnich a wszystkie kopie – zniszczono.  

Zakazywanie książek nie powstrzyma wydawców przed pozwoleniem, aby napisano więcej opowieści. Widocznie, będzie tak wiele opowieści, że nie można ich wszystkich zakazywać – George M Johnson Siedemnastego maja, George M Johnson, którego życiorys pt. „Nie wszyscy chłopcy są niebiescy” przedziera się przez wiek chłopięcy oraz młodzieńczy z perspektywy czarnoskórego chłopaka, dołączył się do PEN America, wydawnictwa Penguin Random House, kilku innych autorów oraz rodziców dwojga dzieci w okręgu szkolnym, aby we Florydzie złożyć pozew walki przeciwko hrabstwu, które usunęło książki i nadużywało pierwszą poprawkę, A także czternastą prosząc, aby książki zwrócono do szkół tam, gdzie ich miejsce. „Co daje mi nadzieję”, Johnson mówi BBC Culture, „większość kraju jest przeciwko zakazowi książek. Faktem jest to, że zakazy zachęcają uczniów do walki o swoje prawa do posiadania książek. A to,iż wygrywany w wielu hrabstwach i sprawiamy, aby książki się pojawiły na półkach. Jesteśmy pobudzeni do życia oraz zorganizowani, gotowi do podjęcia walki tak długo jak potrwa. Co więcej, zakazywanie książek nie powstrzyma wydawców przed pozwoleniem, aby napisano więcej opowieści. Widocznie, będzie tak wiele, że nie można ich wszystkich zakazywać".  „Najbardziej błękitne oko” autorstwa noblistki Toni Morrison to powieść o dorastaniu, która bada skutki rasizmu na psychikę młodej dziewczyny, która jest jednocześnie trzecią z najbardziej kwestionowanych książek według Stowarzyszenia Bibliotek Amerykańskich. Kiedyś Morrison wytłumaczyła, że czerpała inspirację do tytułu książki z tego, że czarnoskóra przyjaciółka z dzieciństwa, w wieku 11 lat, mówiła jej, że przez dwa lata się modliła o niebieskie oczy. „Tego rodaju rasizm boli”, mówiła Morrison, „Nie jest to o samowolnym dokonaniu sądów ani o morderstwach, ani o podtopieniach. To ból psychiczny”. Jak BBC Culture uhonoruje 100 najwspanialszych książek dla dzieci wszech czasów, to dobra chwila, aby sobie wyobrazić, że wciąż jeszcze ich nie napisano (oraz ilustrowano), ogromu głosów, których nie usłyszano, opowieści, których nie opowiedziano. A rozważając elokwentny argument Morrison przeciwko zakazowi książek w Burn This Book [„Spal tę książkę”, tłum. robocze] zbiór opowiadań stworzony przez PEN America, który edytowała. „Myśl, która mnie prowadzi do przerażającego rozważania o tym, że inne głosy będą usuwane, o książkach, które jeszcze nie zostały napisane, o wierszach, o których się szepta lub je zdławia ze strachu,iż źli ludzie je podsłuchują, o językach wyjętych spod prawa, zasilające podziemie, o grach aktorskich, które nie będą wystawiane, anulowanych filmach – że myślenie o tym jest koszmarem, pomimo iż atramentem sympatycznym opisano cały wszechświat”.