Dress Code: Dlaczego mężczyźni przestali nosić obcasy?

Zdjęcie: Jonathan Borba: https://www.pexels.com/photo/women-s-white-leather-shoe-2965276/

Relacja kobiet z butami na wysokim obcasie sięga XVII wieku, kiedy stały się one podstawowym elementem garderoby zamożnych osób, ze względu na ich zdolność do optycznego zmniejszania i wysmuklania stóp. Jednak przed tym okresem były one noszone wyłącznie przez mężczyzn i były oznaką męskości oraz wysokiego statusu społecznego.

W latach 70-80 XX wieku, mimo starań glam rocka, by znormalizować wysokie obcasy na scenie, mężczyźni, którzy chcieli dodać sobie wzrostu, często robili to w tajemnicy, z wkładkami ukrytymi (czasami niezbyt dobrze) w butach.

Dziś wyjątki na czerwonych dywanach i wybiegach często postrzegane są jako podważanie norm płciowych, czy to buty na platformie “Kiss” Ricka Owensa z przezroczystymi obcasami, zamiłowanie aktora Jareda Leto do białych lub złotych obcasów w stylu disco, czy ogromna kolekcja ręcznie zdobionych i pomalowanych butów muzyka Prince’a. Wciąż jednak istnieją ograniczenia: gdy aktor Billy Porter wydał w 2021 roku kapsułową kolekcję obcasów obejmujących wszystkie płci we współpracy z Jimmy Choo, wywołał niemałe poruszenie w wciąż małej grupie marek oferujących buty w rozszerzonych rozmiarach.

Jednak w świecie, w którym wyższy wzrost nadal jest uważany za atrakcyjny, co sprawia, że niektórzy mężczyźni upiększają swój wzrost na aplikacjach randkowych lub - w skrajnych przypadkach - przechodzą bolesne operacje wydłużania nóg, pojawia się pytanie: Dlaczego obcasy nie są szerzej akceptowane przez wszystkie płci?

Elizabeth Semmelhack, główna kuratorka Bata Shoe Museum w Toronto, które posiada największą na świecie kolekcję obuwia, sięgającą 4500 lat, wskazuje na Oświecenie w XVII i XVIII wieku, które radykalnie zmieniło poglądy na ludzkość.

W tym okresie filozofowie znaleźli wspólny punkt między mężczyznami o różnym statusie społecznym, jednak pojawił się coraz większy podział płciowy. Mężczyźni byli definiowani jako aktywni, podczas gdy kobiety postrzegano jako dekoracyjne.

„To właśnie te głęboko zakorzenione i zakodowane pojęcia płci, które wciąż odczuwamy dzisiaj” - wyjaśniła Semmelhack w rozmowie telefonicznej z CNN.

Obcasy jako import

Badania Semmelhack wskazują, że obcasy sięgają aż X wieku w zachodniej Azji - chociaż uważa, że mogą być znacznie starsze - kiedy zostały zaprojektowane, aby pomóc jeźdźcom utrzymać buty w strzemionach. Od samego początku obcasy były noszone, by wskazywać na status, ale zajęło to wieki, zanim stały się importem do Europy przez handel z Persją w XVI wieku.

„Koncepcja obcasa była ściśle związana z ideami jeździectwa i, w europejskim rozumieniu, męskości, dlatego ostatecznie przełożyło się to na zachodnie obuwie” - wyjaśniła Semmelhack.

W XVII wieku zamożni mężczyźni nosili dwa rodzaje obcasów: skórzane (takie, jak na praktycznych butach jeździeckich) i pokryte skórą (na bardziej wystawne stylizacje dworskie). Te drugie ostatecznie trafiły do kobiecej mody, co dzisiaj widać w szpilkach i butach typu kitten heels, podczas gdy skórzane obcasy wciąż cieszą się popularnością w kowbojskich butach i butach wizytowych. W tamtym czasie wyższe obcasy oznaczały wyższy status mężczyzn, ponieważ były niepraktyczne do długich spacerów czy pracy fizycznej.

Jednym z najsłynniejszych przedstawień ozdobnych obcasów męskich jest portret stanu Ludwika XIV autorstwa Hyacintha Rigauda z 1701 roku. Francuski monarcha błyszczy w złoto-niebieskich szatach ozdobionych motywem lilii i białych pończochach, a także w delikatnych białych butach z czerwonymi obcasami.

Znane jako „Les talons rouges” po francusku, czerwone obcasy były symbolem królewskiego statusu, który król ograniczył do wybranej grupy szlachty, zgodnie z informacjami Muzeum J. Paula Getty’ego, w którym znajduje się obraz. Inne dzieła z tej epoki pokazują szlachcianki w sukniach, które zakrywały buty, podczas gdy mężczyźni wyciągali nogi, by zaprezentować swoje pożądane obuwie. (Wielu wieków później projektant mody Christian Louboutin wprowadził czerwono-lakierowane podeszwy, które były reklamowane w podobnie luksusowy sposób.)

Definiowanie granic płci

Pomimo przypisanych dzisiaj atrybutów wysokości mężczyznom, właściwości obcasów zwiększające wysokość nie były czynnikiem ich popularności, według Semmelhack. Wysokość i męskość nie były jeszcze ze sobą powiązane, ale to kobiety stały się jedynymi ich nosicielkami z powodu „nowego standardu kobiecego piękna, który zakładał małe stopy” - wyjaśniła. „Obcas staje się narzędziem w modzie kobiecej, by podnieść masywną część kobiecych stóp i schować je pod spódnicami, sprawiając, że stopy wyglądają jak najmniejsze, a umiejscowienie obcasa jest bardzo przesunięte do przodu, co pozwala zostawiać bardzo małe ślady.”

Po tym, jak skórzane obcasy zniknęły z mody męskiej, nie wróciły. Pod koniec XVIII wieku, w wyniku szerokiej i poważnej przemiany męskiej mody zachodniej, mężczyźni zaczęli unikać jaskrawych kolorów, bogatych tkanin, wariacji w sylwetkach i nadmiaru ozdób - punkt zwrotny, który później został nazwany przez brytyjskiego psychologa Johna Carla Flügela „Wielką Rezygnacją Mężczyzn”. Gdy mężczyźni zwrócili się ku praktycznym, mniej frywolnym ubraniom, ich obcasy także pozostały rozsądne - choć nie w przypadku kobiet, dla których wysokość obcasów była obciążona skomplikowanymi implikacjami społecznymi i politycznymi przy każdej dodanej lub odjętej ćwiartce cala. Ten aspekt był wykorzystywany przez artystów drag i kulturę queerowego balu, gdzie obcasy intensyfikowały dramatyzm i występ.

„Gdy obcasy zostają całkowicie sfeminizowane, stają się symbolem kobiecej irracjonalności. Podobnie, stają się symbolem kobiecej pożądliwości” - powiedziała Semmelhack. „I tak kończysz z obosiecznym mieczem.”

Mężczyźni również stają przed podwójnymi standardami: mimo pozytywnych cech związanych z wyższym wzrostem, średni wzrost mężczyzny na świecie jest niższy niż 5’8” (około 173 cm). Niektórzy światowi przywódcy i osoby publiczne utrzymują tę iluzję za pomocą wkładek do butów, platform, a nawet starannie ustawionych niższych tłumów, idąc na duże ustępstwa, by dodać sobie trochę wzrostu.

Obcasy mogą być bardziej eleganckim rozwiązaniem, ale tabu nadal istnieje - mimo że wiele stylów obcasów, które są postrzegane jako odważne na mężczyznach, wcale nie jest kobiecych, jak zauważyła Semmelhack.

„Mówi się, że to bardzo zmieniające płeć” - powiedziała. „Ale czy to naprawdę tak jest, czy to po prostu odzyskiwanie historycznych męskich modyfikacji z przeszłości?”