Dzikie krajobrazy, czarny humor i język irlandzki: wzrost popularności „gaelickiego noir”

Dónáll Ó Héalai wciela się w rolę kapryśnego policjanta, który musi wycofać się ze śledztwa w Crá. Zdjęcie: NA/BBC

Akcja rozgrywa się w odległym, pustynnym i wietrznym miejscu. Bohaterem jest kapryśny policjant zmagający się z własnymi demonami. Tematem jest dawno zaginione ciało znalezione w górskim bagnie. Jak dotąd, brzmi to jak typowy scenariusz kryminału telewizyjnego. Jednak Crá, nowa seria BBC, która zadebiutowała w zeszłym miesiącu, wyróżnia się czymś szczególnym.

Serial został napisany w języku irlandzkim (as Gaeilge) i jest pierwszym programem w tym języku, który zyskał miejsce w prime-time na BBC Northern Ireland. To także najnowszy przykład małego, ale rozwijającego się gatunku „gaelickiego noir” – dramatów opartych na bogatej tradycji irlandzkiego opowiadania historii i dziedzictwie literackim.

„Wszyscy fascynowali się skandynawskim noir, ale tutaj stworzyliśmy własny gatunek: gaelicki noir z unikalnymi elementami” – powiedział Ciarán Charles, producent programu z Fíbín Films, pochodzący z Connemary.

Połączenie kryminału, czarnego humoru i irlandzkich tematów

„Jest opowiadanie historii, celtycki kompozytor i przejmująca ścieżka dźwiękowa, która wyraźnie trafia do ludzi. To coś świeżego i oryginalnego” – dodał Charles. Porównywany do irlandzkiej wersji czarnej komedii braci Coen Fargo, Crá (co oznacza „udręka”) rozgrywa się na dzikich terenach Gweedore w hrabstwie Donegal, w północno-zachodniej Irlandii.

Sześcioodcinkowa seria łączy tajemnicę morderstwa z czarnym humorem i współczesnymi tematami, takimi jak drapieżne zachowania czy terroryzm związany z IRA. W głównych rolach występują Dónáll Ó Héalai jako melancholijny policjant, który musi wycofać się ze śledztwa, oraz Alex Murphy, znany z komedii „Young Offenders”. Serial kręcono w styczniu, a jego emisja rozpoczęła się w listopadzie na BBC iPlayer i BBC Northern Ireland.

Od premiery Crá stał się „drugim najczęściej wybieranym programem na iPlayerze BBC Northern Ireland”, powiedział rzecznik, nawiązując do sukcesu dwóch innych irlandzkojęzycznych thrillerów: Doineann („Burzowa pogoda”) i An Bronntanas („Dar”).

Decyzja o umieszczeniu programu w prime-time była ryzykowna, biorąc pod uwagę, że irlandzki jest językiem mniejszości zarówno na północy, jak i na południu wyspy, a większość widzów potrzebuje napisów. Jednak Karen Kirby, odpowiedzialna za programowanie BBC Gaeilge w Belfaście, uznała, że to się opłaciło. Są nadzieje, że dramat trafi na ogólnokrajową antenę BBC w przyszłym roku.

„Można by pomyśleć, że napisy w języku irlandzkim odstraszą widzów, ale dziś napisy na mediach społecznościowych są czymś naturalnym. Ludzie się wciągają. Skandynawski noir ma teraz rywala w postaci gaelickiego noir” – powiedziała Kirby. Produkcja otrzymała wsparcie z Northern Ireland Screen Irish Language Broadcast Fund, Screen Ireland oraz innych organizacji medialnych.

Jednak Alan Esslemont, dyrektor TG4, skrytykował brak wystarczającego finansowania z rządu irlandzkiego. „TG4 otrzymuje tylko połowę publicznych funduszy, jakie dostaje S4C, nasz walijski odpowiednik. To odzwierciedlenie głęboko zakorzenionej apatii irlandzkiego państwa wobec mediów w języku irlandzkim” – powiedział.

Dodał, że Northern Ireland Screen przewyższa swojego południowego odpowiednika w zaangażowaniu w produkcję treści w języku irlandzkim. „Ich apetyt na irlandzkojęzyczne dramaty pasuje do ambicji TG4 w tej dziedzinie i prowadzi do powstania takich gatunków jak ‘Nordi noir’ czy ‘Donegal noir’” – powiedział.

„Surowy krajobraz Gaeltacht Donegal jest niemal postacią samą w sobie” – powiedział Charles. „To unikalna część świata. Krajobraz odgrywa kluczową rolę w tej historii. Jest coś surowego, inspirującego i jednocześnie przerażającego w tym miejscu, w pogodzie, w tej dzikości. I właśnie to wykorzystujemy”.