Historia Damy z gronostajem Leonarda da Vinci

Sławny biały gronostaj to w zasadzie odniesienie do Ludwika, który otrzymał Order Gronostaja w 1488 roku od Ferdynanda I, króla Neapolu, i który był nazywany białym gronostajem (Ermellino Bianco). Ludwik i Cecylia zostali kochankami, jednak by spełnić polityczne obowiązki, poślubił Beatrycze d’Este w styczniu 1491 roku. W maju tego roku, Cecylia urodziła syna Cezara. Zmuszony przez żonę Ludwik kazał Cecylii opuścić dwór i obdarzony bogactwami wydał ją za Lodovico Carminati de Brambilla, hrabię Bergamini. Wierzy się, że gdy opuściła dwór, wzięła portret ze sobą. Dowodem jest list wysłany do niej przez Izabelę d’Este, markizę Mantui, w 1498 roku prosząc o wypożyczenie obrazu.

Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, 1489-1491 r., Muzeum Książąt Czartoryskich, Kraków, Polska. Detal.

Po śmierci Cecylii portret zniknął na kilka wieków, zanim pojawił się w Polsce w 1800 roku. Przez lata błędnie uważano, że jest to podobizna tak zwanej „Belle Ferronière”, rzekomej kochanki króla Franciszka I. Świadczy o tym napis LA BELLE FERONIERE/LEONARD D’AWINCI w lewym górnym rogu obok nazwiska artysty, którego pisownia jest polska. Biorąc jednak pod uwagę historię Polski w XX wieku, zadziwiające jest, że obraz w ogóle przetrwał. Przenoszona między Polską a Niemcami podczas okupacji Polski, Dama cudem przetrwała II wojnę światową (w przeciwieństwie do słynnego Portretu młodzieńca Rafaela). W 1939 roku, po inwazji nazistów na Polskę, znaleziono na niej odcisk stopy żołnierza SS. Obecnie Dama jest bezpieczna w Muzeum Czartoryskich w Krakowie.

Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, 1489-1491 r., Muzeum Książąt Czartoryskich, Kraków, Polska. Detal.

Dama z gronostajem została mocno przemalowana. Niestety, oryginalne tło zostało prawdopodobnie przemalowane w XVII wieku. Ponadto suknia Cecylii poniżej gronostaja została wyretuszowana, a przezroczysty welon noszony przez kobietę został przemalowany tak, aby pasował do koloru jej włosów. Rezultatem tego ostatniego retuszu jest wrażenie, że jej włosy sięgają pod brodę. Zdjęcie rentgenowskie tego obrazu ujawnia również drzwi w oryginalnym tle.

Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, trzy różne wersje. BBC.

Dama ma jeszcze jedną tajemnicę. Francuski naukowiec Pascal Cotte spędził trzy lata na badaniu, które w 2014 roku ujawniło, że Leonardo faktycznie namalował dzieło nie tylko w jednym, ale w trzech wyraźnie zróżnicowanych etapach. Jego pierwsza wersja była prostym portretem, bez zwierzęcia. W drugiej próbie malarz umieścił małego szarego gronostaja. W trzecim i ostatnim etapie zwierzę zostało przekształcone w dużego białego gronostaja.