Jak filmy Studia Ghibli mogą pomóc nam odkryć dziecięcą wspaniałość naszego związku z naturą

Zdjęcie: JillWellington/ Pixbay.com

Tworzy skomplikowane wizualne opowieści o relacjach między ludźmi a przyrodą, które przekraczają bariery kultury czy wieku. Kluczowym przesłaniem twórczości Miyazakiego jest, że musimy szanować naturę – inaczej staniemy przed własnym zniszczeniem.

Filmy Miyazakiego oferują widzom chwile ucieczki do fantastycznych światów, które jednakże odzwierciedlają problemy współczesności, dowodząc, że można przedstawić skomplikowane kwestie środowiskowe za pomocą animacji w sposób zachowujący powszechną atrakcyjność.

Jako naukowczyni zajmująca się ochroną środowiska i entuzjastka Studia Ghibli, przeanalizowałam tematykę środowiskową w trzech z najbardziej znanych filmów: Nausicaä z Doliny Wiatru (1984), Mój sąsiad Totoro (1988) i Księżniczka Mononoke (1997).

Nausicaä

Nausicaä, wydana ze specjalną rekomendacją od Światowego Funduszu na Rzecz Przyrody, opowiada historię apokaliptycznego wydarzenia, które siało spustoszenie w globalnych ekosystemach. Ocalali ludzie muszą współistnieć z Toksyczną Dżunglą, niebezpiecznym obszarem pełnym trujących grzybicznych zarodników. Większość ludzi obawia się jej i dąży do zniszczenia. Jednakże to, czego nie rozumieją, to fakt, że oczyszcza ona środowisko dla ich własnego dobra.

Miyazaki zaprojektował film tak, aby odzwierciedlał nasze społeczeństwo, gdzie priorytetem jest krótkoterminowy wzrost materialistyczny kosztem długoterminowej równowagi środowiska, co przewiduje upadek społeczeństwa. Film przypomina nam, że bycie w konflikcie z przyrodą ostatecznie prowadzi do naszej zagłady. Aby stworzyć zrównoważoną przyszłość, musimy współpracować z naturą, a nie przeciwstawiać się jej.

Mój Sąsiad Totoro

W Mój sąsiad Totoro, dwie młode siostry przeprowadzają się do domu na wsi z ojcem, gdy ich matka dochodzi do zdrowia po chorobie. Dziewczynki odkrywają swój nowy dom i otaczający las, nawiązując przyjaźń z dużym duchem lasu o imieniu Totoro.

Podczas lockdownów w Wielkiej Brytanii lokalne tereny zielone stały się schronieniem wspierającym moje zdrowie psychiczne i przypominającym mi o moim wrodzonym związku z naturą i innymi ludźmi. Patrząc, jak dzieci spędzają więcej czasu na zabawie na trawie czy wspinają się po drzewach, zdałam sobie sprawę z istoty nieustrukturyzowanego czasu spędzanego na zabawie z przyrodą. Rzeczywiście, rosnąca liczba badań sugeruje, że interakcje dzieci z naturalnym środowiskiem mają ogromne znaczenie dla ich dobrostanu.

W filmie Miyazakiego młode siostry zaprzyjaźniają się z Totoro, eksplorują swoje otoczenie i odkrywają związki z naturą. Totoro jest przedstawiony jako ciepła i opiekuńcza figura matki, symbolizująca i zachęcająca do uzdrawiających efektów wspólnoty z naturą, co zostało dobrze udokumentowane w badaniach i kulturze.

Księżniczka Mononoke

Księżniczka Mononoke rozgrywa się w Japonii XIV wieku, w świecie, gdzie nieustanna walka między ludźmi a kami lasu (duchami) prowadzi do ofiar po obu stronach. W shinto, tradycyjnej japońskiej religii, kami są częścią natury, ale nie są łagodnymi istotami. Kiedy ludzie odmawiają szacunku dla swojego otoczenia, mogą szukać zemsty.

Najpotężniejszym kami w filmie jest Duch Lasu (Shishigami), który nie jest ani dobry, ani zły, ale reprezentuje czystą siłę natury. W ciągu dnia Shishigami pojawia się jako jeleń. Natomiast w nocy przekształca się w upiornego Stróża Nocy. Ta transformacja symbolizuje dualizm natury jako dawcy życia i śmierci, odzwierciedlając, jak świat przyrody ma zdolność zarówno do wsparcia, jak i zniszczenia ludzkości.

Podobnie antagonistka filmu, Eboshi, nie jest jednoznacznym złoczyńcą. Choć pragnie wyciąć las, aby zasilać kopalnie żelaza, jest również upartą, hojną liderką Miasta Żelaza, zapewniając schronienie dla wykluczonych społecznie i propagując równość płci. Jednak mimo jej pragnienia budowy lepszego społeczeństwa, jej działania – choć z dobrymi intencjami – zniszczą las i domy kami.

Ta sytuacja jest mikrokosmosem trwających problemów związanych z sprawiedliwością środowiskową na całym świecie, gdzie biedne i marginalizowane grupy, w tym ludność tubylcza i kobiety, cierpią z powodu działań bogatych. W szczególności, chociaż bogate kraje najbardziej przyczyniają się do zmian klimatu, to biedniejsze kraje muszą ponosić największe obciążenia związane ze zmianami klimatycznymi.

Jako widzowie Księżniczki Mononoke, jesteśmy zachęcani do przekroczenia tego, co nas dzieli – „my przeciw nim”, myślenia, które pozwala grupom z większą władzą oddalić się od tych bez niej, a nawet dehumanizować ich całkowicie. Twórczość Miyazakiego to nauka o poszukiwaniu wewnętrznych podobieństw – tego, co nas łączy, zamiast tego, co dzieli – i wykorzystywaniu tego do wyobrażania sobie sprawiedliwszych, bardziej równych społeczeństw, które żyją w harmonii z naturą.