„Kultura zachodu nie jest odpowiedzią”: Àsìkò zgłębia dziedzictwo Jorubów poprzez mitologię

„Olokun” (bogini oceanów, mórz i bogactwa) autorstwa Àsìkò. Fot. CNN

Zawodowo posługuje się on pseudonimem Àsìkò – w języku Joruba, pochodzącym z jego rodzimej Nigerii, słowo to oznacza „czas” lub „chwilę”. Czerpanie z tradycyjnych elementów kultury Jorubów było ważnym aspektem jego twórczej podróży. W swoich dwóch najnowszych seriach zatytułowanych Guardians (z ang. strażnicy) i Of Myth and Legend (z ang. z mitów i legend) bada on ikonografię bóstw Joruby, znanych jako Orisze.

W tradycji Jorubów Orisze były świętymi istotami o boskich mocach - wiara w te bóstwa wykracza poza zachodnie ziemie Afryki, przekazywana była między innymi przez niewolników i ich potomków na Karaibach i w Ameryce Południowej. Jednak dorastając w Nigerii, w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, gdy główny nurt edukacyjny dotyczący rdzennych wierzeń nie był powszechny, Okelarin mówi, że jego artystyczna odyseja polegała na dekonstrukcji dawnej wiedzy. „Moje prace polegają na eksploracji i zrozumieniu rzeczy, których nie zostałem nauczony w szkole” – tłumaczy artysta – „oraz stworzeniu przestrzeni, w której będę mógł poznać swoją kulturę i stworzyć własną spuściznę”.

Sposobem Okelarina na tworzenie powiązań między mitologiami z całego świata, dzięki którym, jak twierdzi, wszyscy jesteśmy połączeni w naszych podaniach ludowych, są jego portrety oraz obrazy przedstawiające Oriszów, łączące tradycyjną fotografię ze sztuczną inteligencją poprzez techniki edycji cyfrowej oraz kolaże. W czasie badań nad swoimi projektami dostrzegł on podobieństwa między elementami wierzeń Jorubów oraz zachodnich cywilizacji, przykładem są bóstwa grzmotów i błyskawic – Sango (Joruba) oraz nordycki bóg Thor, a także orisza Olokun, reprezentująca morze, podobnie jak jej grecki odpowiednik Posejdon.

Założeniem jego prac, jest sentencja „spójrz w przeszłość, by dostrzec przyszłość”, która pozwala mu odkryć korzenie społeczeństwa afrykańskiego oraz pomóc ukształtować przyszłość „bez wpływów zachodniej ideologii i estetyki”. Okelarin przeprowadził się do Wielkiej Brytanii w 1995 roku i jak twierdzi, jego badania nad rodzimą kulturą zmieniły jego punkt widzenia z zachodniego spojrzenia na taki, który celebruje „piękną i różnorodną perspektywę” oraz pomógł mu zrozumieć jego własne dziedzictwo. „W świecie wzmożonej globalizacji ważne jest, by zachować poczucie własnej tożsamości, które kształtuje lepsze struktury społeczne” - mówi Okelarin. „Kultura zachodu nie jest jedyną możliwością rozwoju, jednakże połączenie tego kim jesteśmy oraz tego, co oferuje nam świat jest nam niezbędne, w przeciwnym razie stracimy to, co czyni nas sobą”. Jak dodaje, tworzenie i udostępnianie tych obrazów przy użyciu nowoczesnych technologii jest jednym ze sposobów na pokazanie, że „nasze historie mają znaczenie”.

Zwiększenie świadomości

Mimo tego, że od najmłodszych lat czuł zamiłowanie do sztuki i fotografii, zwłaszcza dorastając w otoczeniu afrykańskiej sztuki, którą kolekcjonował jego ojciec, Okelarin studiował chemię, a później pracował w branży farmaceutycznej jako architekt danych. Poniekąd było tak ze względu na „nigeryjskich rodziców, którzy nie chcieli, by skończył jako głodujący artysta”, jednakże w 2015 roku zmiana sposobu myślenia skłoniła go do całkowitego skupienia się na fotografii. 

Jak tłumaczy Okelarin, zwiększanie świadomości w kwestiach społeczno-politycznych, które mają wpływ na jego wspólnotę i społeczeństwo, to kolejna z jego ról jako artysty. Jego podróż, kultura oraz doświadczenia jako Joruba mieszkającego w Wielkiej Brytanii są siłą napędową dla jego twórczości, obejmującej tematy takie jak okaleczanie żeńskich narządów płciowych, męskość, mistycyzm, tożsamość oraz rasa.

„She is Embraced by the Sun” (z ang. objęta przez słońce) autorstwa Àsìkò. Fot. CNN 

Mitologiczne obrazy autorstwa Nigeryjczyka, a także inne projekty, takie jak seria She is Adorned (z ang. przyozdobiona) z 2020 r., wykorzystują koncepcję warstw, z podmiotami dosłownie ozdobionymi warstwami afrykańskich koralików oraz biżuterii. Okelarin korzysta również z cyfrowych interpretacji, nakładając na fotografie różne elementy swojego dziedzictwa kulturowego, takie jak tkaniny i tekstury. To połączenie różnych procesów - konwencjonalnej fotografii ze sztuczną inteligencją – „otworzyło przed jego wyobraźnią wszelkie możliwości”.

Artysta twierdzi, że niektóre z tych nowych możliwości obejmują również malarstwo i rzeźbę. W 2022 r. dla World Re-imagined, brytyjskiego projektu edukacyjnego w zakresie historii sztuki dotyczącego transatlantyckiego handlu niewolnikami, stworzył model globusa, który na terenie kraju został rozdany w liczbie ponad 100 sztuk. 

Jego prace były wystawiane w Wielkiej Brytanii, Nigerii i Stanach Zjednoczonych, a niedawno wypuścił swój pierwszy zbiór w cyfrowym muzeum we współpracy z Bridge Gallery. Jak mówi Okelarin, dzięki dziełom, które sięgają w przeszłość i stale ewoluują, wciąż jest on otwarty na podróż, która umożliwi mu eksperymentowanie oraz rozwój. „Z wiekiem odkryłem, że moja rodzima kultura jest pełna piękna i witalności” tłumaczy artysta. „Żyjąc na emigracji, teraz bardziej niż kiedykolwiek, moje dziedzictwo kulturowe stało się znaczną częścią mojej tożsamości. To stało się moją siłą”.