Leonard da Vinci w pięciu dziełach

Spoglądamy wstecz na najwybitniejsze dzieła Leonarda da Vinci, które były przedmiotem wielkiej wystawy w Luwrze. Konieczne było dziesięć lat pracy i pięć lat negocjacji między Francją a włoskimi instytucjami, by udało się zrealizować ten kolosalny projekt: zgromadzenie w najczęściej odwiedzanym muzeum świata ponad 160 obrazów, rysunków, rzeźb, manuskryptów i przedmiotów sztuki, w tym niektórych z najsłynniejszych dzieł mistrza, który zmarł ponad 500 lat temu. Jest to tak duże wydarzenie, że muzeum w Luwrze po raz pierwszy w swej historii wprowadziło obowiązek rezerwacji biletów, by móc zwiedzić wystawę. Podczas gdy czekamy, by zobaczyć arcydzieła Leonarda twarzą w twarz na całym świecie i zrozumieć ich tajemnice, rzucamy okiem na niektóre z jego najsłynniejszych dzieł.

Mona Lisa

Jest to niewątpliwie najsłynniejszy obraz Leonarda da Vinci, ale też z całą pewnością najsłynniejszy obraz na świecie. To właśnie liczne tajemnice, które nadal otaczają La Joconde, czyli Portret Mony Lisy, stopniowo podsycały mit, który ją otacza. Czy była ona mężczyzną? Czy się uśmiecha? Dlaczego wydaje się patrzeć w nasze oczy? Co oznacza jej postawa ciała? Istnieje wiele teorii analizujących i interpretujących ten obraz, którego niezwykła technika wciąż fascynuje ekspertów - mówi się, że Leonardo da Vinci nałożył werniks na płótno palcami, co sprawiło, że pociągnięcia pędzla są prawie niemożliwe do wykrycia - i który co roku przyciąga miliony zwiedzających do Salle des États w Luwrze. Podczas gdy dzieło na czas trwania wystawy pozostaje na swoim stałym miejscu, poświęcono mu dodatkowo sekcję, w której muzeum próbuje jak najlepiej wyjaśnić jego tajemnice za pomocą technologii wirtualnej rzeczywistości.

Leonardo de Vinci, Mona Lisa, około 1503 Leemage/AFP

Ostatnia wieczerza

Zlecenie namalowania fresku przedstawiającego Ostatnią Wieczerzę Jezusa Chrystusa, który uczynił go sławnym, Leonardo da Vinci otrzymał od mediolańskiego księcia Ludovica Sforzy. Rozpoczęta ok. 1495 r. i ukończona ok. 1498 r. Ostatnia Wieczerza słynie z niespotykanej jak na ówczesne czasy techniki malowania fresku, polegającej na nakładaniu farby suchym pędzlem na kilka wilgotnych warstw przygotowawczych, co niestety osłabiło trwałość wielokrotnie restaurowanego dzieła. Realizm i silny charakter postaci, a także perspektywa, która skłania się ku złudzeniu optycznemu i umieszcza punkt zbiegu bezpośrednio na twarzy Chrystusa, wzbudziły zainteresowanie możliwymi ukrytymi znaczeniami tego fresku, który, podobnie jak wiele innych dzieł Leonarda da Vinci, należy do najsłynniejszych na świecie.

Ostatnia wieczerza, Leonardo de Vinci, około 1495-1498

Universal History Archive/Getty Images

Człowiek witruwiański

Wykonany około 1490 roku na podstawie starożytnego traktatu architektonicznego rzymskiego architekta Witruwiusza, jest to najsłynniejszy rysunek Leonarda da Vinci przedstawiający idealne proporcje ludzkiego ciała. Opierając się na pismach Witruwiusza, mężczyzna umieścił ciało ludzkie w kole i kwadracie z pępkiem i genitaliami w centrum, i skomponował ciało w następujący sposób: "Cztery palce tworzą dłoń, a cztery dłonie tworzą stopę, sześć dłoni tworzy łokieć: cztery łokcie tworzą wysokość człowieka. Cztery łokcie tworzą podwójny krok, a dwadzieścia cztery dłonie - człowieka". Symbol humanizmu i renesansu, łączy wiele nauk studiowanych w tym czasie przez Leonarda da Vinci i jest kolejnym dowodem obsesji artysty na punkcie doskonałego przedstawienia człowieka w sztuce.

Leonardo de Vinci, Człowiek witruwiański, 1490

DeAgostini/Getty Images

Święty Jan Chrzciciel

Datowany na lata 1513-1516 obraz, przechowywany w Dziale Obrazów Muzeum w Luwrze, został nabyty przez Ludwika XIV w 1662 roku. Przedstawia on św. Jana Chrzciciela w półmroku, ubranego w zwierzęcą skórę, z krucyfiksem w lewej ręce i prawą ręką zwróconą ku niebu. Podobnie jak w przypadku Mona Lisy i wielu innych obrazów, da Vinci zastosował technikę sfumato, polegającą na nałożeniu niezwykle cienkiej warstwy farby, aby nadać płótnu żywy efekt. Jana Chrzciciela, który jest przedmiotem wielu interpretacji, uważa się za uosobienie stworzenia, duchowości świętego i zaproszenie do wiary. W 2016 roku obraz przeszedł gruntowną renowację. 

Leonardo de Vinci, Święty Jan Chrzciciel, około 1508-1519 © RMN-Grand Palais (muzeum Luwru) / Michel Urtado

Madonna w grocie

Zamówiona przez mediolańskie bractwo świeckie Niepokalanego Poczęcia i wykonana w latach 1483-1508, Madonna w grocie znana również jako Dziewica z dzieciątkiem Jezus, Janem Chrzcicielem i aniołem, przedstawia spotkanie Jezusa z Nazaretu i Jana Chrzciciela. Istnieją dwie wersje obrazu - pierwsza powstała w latach 1483-1486, a druga w latach 1491-1508 - jednak tylko pierwsza z nich, wystawiana w Luwrze, może być przypisana z całą pewnością autorstwu Leonardo da Vinci. Podobnie jak w przypadku innych jego obrazów, druga wersja może być przypisana osobie trzeciej pod kierunkiem mistrza, w tym przypadku malarzowi Giovanniemu Ambrogio de Predis. Zastosowane techniki kolorystyczne i świetlne, bardziej neutralne i zniuansowane niż było to w tamtych czasach tradycją, sprawiły, że jest to dzieło rewolucyjne pod względem mrocznej i intymnej atmosfery, jaką emanuje.

Leonardo de Vinci, Dziewica z dzieciątkiem Jezus, Janem Chrzcicielem i aniołem, zwana Madonną w grocie 

RMN-Grand Palais (muzeum w Luwrze) / Michel Urtado