List Franza Kafki ukazuje bolesną walkę z blokadą pisarską

List podpisany „Kafka” prawdopodobnie został napisany między kwietniem a czerwcem 1920 roku, gdy autor był leczony na gruźlicę w klinice w północnych Włoszech. Fot. Sotheby’s

Rzadki list napisany przez Franza Kafkę do jego wydawcy pokazuje, jak ciężko było bohemskiemu pisarzowi przelać myśli na papier, zwłaszcza gdy jego zdrowie się pogarszało. List, który wkrótce trafi na aukcję, zbiegł się z diagnozą gruźlicy u Kafki, która ostatecznie go zabiła. Naukowcy twierdzą, że bardzo prawdopodobnie przyczyniła się ona do jego poczucia psychicznego paraliżu i bezradności. 

„Kiedy zmartwienia przeniknęły do pewnej warstwy egzystencji, pisanie i narzekanie oczywiście ustają”, napisał do swojego przyjaciela i wydawcy, austriackiego poety Alberta Ehrensteina. „Mój opór też nie był zbyt silny”.

Choć list jest bez daty, naukowcy uważają, że został napisany między kwietniem a czerwcem 1920 roku, kiedy Kafka był leczony z powodu swojej choroby w klinice w Merano w północnych Włoszech. Blokada pisarska prześladowała Kafkę przez całe jego życie, ale nasiliła się z powodu jego złego stanu zdrowia. 

Napisany starannym odręcznym pismem w uprzejmym, czytelnym języku niemieckim, list uważany jest za odpowiedź Kafki na prośbę Ehrensteina, aby uznany autor przyczynił się do powstania Die Gefährten (Towarzysze), ekspresjonistycznego czasopisma literackiego, które wówczas redagował. Przeczytał nowe prace Kafki w druku, być może jego zbiór opowiadań Ein Landarzt (Wiejski lekarz), napisany w 1917 roku i opublikowany dwa lata później. Jednak Kafka szybko wyprowadził go z błędu, że aktywnie pisze.

List uważany jest za odpowiedź Kafki na prośbę Ehrensteina, aby uznany autor przyczynił się do czasopisma literackiego. Fot. Sotheby's

„Nie napisałem nic od trzech lat, to, co zostało teraz opublikowane, to wszystko stare prace, nie mam żadnej innej, nawet czegoś, co zacząłem”, napisał. 

Gabriel Heaton, specjalista od książek i manuskryptów w londyńskim Sotheby’s, który wystawi list na aukcji internetowej 27 czerwca, 100 lat po śmierci autora, powiedział, że listy Kafki nawiązujące do jego twórczości są rzadkie. 

„List ten jest dość unikatowym znaleziskiem, który zawiera znaczącą treść. Naprawdę sprawia, że przybliża czytelnikom jego osobę i daje poczuć indywidualność autora,” powiedział.

Napomknął też, że ton listu podpisanego po prostu „Kafka”, miał w sobie wydźwięk zarówno pisarski, jak i przyjacielski, ale nie był to „świadomie literacki” list. 

„Fakt, że to właśnie Kafka opowiada nam o blokadzie pisarskiej, jest szczególnie przejmujący i znaczący”, powiedział Heaton. „Mógłby być uznany za laureta blokady pisarskiej, patrząc na jego pamiętniki”. Zawierają one wiele cierpkich i bolesnych odniesień do choroby, takich jak „koniec pisania, kiedy znów mnie ogarnie?”, „stara niezdolność” i „kompletny zastój. Niekończące się męki”.

„Musisz zanurkować i zatonąć szybciej niż to, co tonie przed tobą”, napisał w swoim dzienniku 30 stycznia 1915 roku. 

Heaton powiedział: „Doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, jak intensywnie wymagające było pisanie dla Kafki. Musiał korzystać z głębokich rezerw jego siły wewnętrznej. Czytając jego dzieła, czuje się, że pisanie nie było dla niego łatwym zadaniem. Jest wyczerpany; to nie jest coś, co idzie mu łatwo. Przekazuje to dość sentymentalną prawdę”.

Mimo melancholijnego tonu w jego pisarskim kunszcie, to właśnie w tym czasie Kafka rozpoczął być może najbardziej intensywny romans swojego życia, z czeską dziennikarką Mileną Pollakovą-Jesenską, która wówczas przetłumaczyła jego opowiadanie Der Heizer („Palacz”). Mówi się, że odegrała kluczową rolę w zachęcaniu go do przezwyciężenia stagnacji twórczej i napisania jego ostatnich arcydzieł, Zamek i Ein Hungerkünstler („Głodujący artysta”).

List wciąż znajduje się w kopercie lotniczej, w której Ehrenstein wysłał go do urodzonej w Czechach artystki, Dolly Perutz, w Massachusetts w 1948 roku. Fot. Sotheby's

„List został napisany w chwili rozpaczy, co jest szczególnie przejmujące, gdy teraz wiemy, że miał on właśnie wtedy przeżyć przełomowe doświadczenie, które pobudziłoby go do ostatniego wybuchu kreatywności”, powiedział Heaton.

Patrząc na rosnący popyt wśród kolekcjonerów na odręcznie pisane listy - rosnącą rzadkość w erze cyfrowej - a w szczególności listy Kafki, szacuje się, że cena za ten zbiór wyniesie od 70 000 do 90 000 funtów. List był ostatnio wystawiony na sprzedaż około 11 lat temu. Obecny właściciel jest znaczącym europejskim prywatnym kolekcjonerem, powiedział Sotheby's, nie podając więcej informacji. Obecny właściciel jest prywatnym kolekcjonerem z Europy, o czym poinformowała Sotheby’s, ale nie podała żadnych dodatkowych informacji. 

Zbiega się to z setną rocznicą śmierci Kafki, która wywołała falę nowych książek, filmów biograficznych i wystaw. Kafka zmarł w 1924 roku w wieku 40 lat. Ehrenstein przechował list do 1948 roku, kiedy to, będąc już w podeszłym wieku, wysłał go do urodzonej w Czechach artystki, Dolly Perutz, która uciekła z okupowanej przez nazistów Czechosłowacji w 1938 roku i osiedliła się w Massachusetts. List nadal znajduje się w kopercie lotniczej, w której ją otrzymała.