Miłość niebiańska i miłość ziemska autorstwa Tycjana

Tiziano Vecellio, Amor Sacro e Amor Profano, 1515, olej na płótnie, 118 x 279 cm. Rzym, Galeria Borghese

Opis obrazu

Dzieło przedstawia dwie młode kobiety siedzące na krawędzi starożytnego sarkofagu przerobionego na wannę. Czysta, przejrzysta woda wypełnia cały grobowiec. Młoda niewiasta znajdująca się po lewej stronie ubrana jest w obszerną, białą suknię przewiązaną w talii złotym pasem. Bardzo szerokie rękawy owijają się wokół jej ramion, tworząc misterne draperie, natomiast rękawy na wysokości przedramion są węższe. Prawy rękaw jest czerwony, a lewy biały. Młoda kobieta nosi również rękawiczki. Dekolt sukni jest bardzo szeroki i odsłania nagie ramiona, na które opadają złote włosy.

Fryzura jest w rzeczywistości bardzo prosta, a długie loki są po prostu zebrane wzdłuż pleców młodej kobiety. Pozycja jej ciała jest frontalna. Jej prawa noga jest wyciągnięta w lewo, podczas gdy na lewej nodze spoczywa prawa ręka trzymająca kwiaty. Twarz kobiety jest lekko zwrócona w lewo, ale spojrzenie jest skierowane na wprost. Spojrzenie ujawnia zdecydowany, silny charakter oraz świadomość swojej urody. Obok panny młodej mały kupidyn miesza wodę w zbiorniku.

Postać kobieca przedstawiona po prawej stronie jest naga i tylko częściowo zakryta ciasnym materiałem owiniętym wokół bioder. Z jej lewego ramienia spada na ziemię czerwony płaszcz. Młoda kobieta siedzi na sarkofagu po stronie przeciwnej do panny młodej. Jej nogi są skrzyżowane, a klapa płaszcza jest umieszczona między jej stopami. Ciało jest ustawione frontalnie, a twarz z profilu. Spojrzenie wydaje się być zwrócone w stronę niewiasty po lewej stronie. Jej wyraz twarzy jest pełen miłości i współczucia. Rysy jej twarzy są podobne do rysów młodej kobiety. Prawą ręką opiera się o krawędź sarkofagu, podczas gdy lewa ręka trzyma zapaloną lampę.

Miłość niebiańska i miłość ziemska otoczone bukolicznym krajobrazem

Sarkofag przerobiony na zbiornik wodny ozdobiony jest z przodu  antyczną płaskorzeźbą. Poniżej, w pobliżu młodego drzewka, woda wylewa się z odpływu na trawnik. Drzewa namalowane za dwiema niewiastami są podświetlone z tyłu, a kształtem przypominają duże ciemne plamy. W rzeczywistości niebo nad krajobrazem nasycone jest światłem wschodu słońca po lewej i zachodu po prawej.

Po lewej, powyżej, znajduje się zamek z dużą, cylindryczną basztą. Drogą prowadzącą do wejścia jedzie jeździec, a przed bramą stoją ludzie. Poniżej, na zacienionym wzgórzu przedstawiono dwa białe króliki. Po prawej stronie znajduje się miasto otoczone rzecznym krajobrazem. Dwóch jeźdźców poluje na zające, podczas gdy pasterz pilnuje swojej trzody. Pomimo wielu hipotez, obie lokalizacje nie zostały zidentyfikowane z całą pewnością.

Interpretacje i symbolika Amor Sacro e Amor Profano Tiziano Vecellio

Tytuł nadany dziełu Amor Sacro e Amor Profano nie jest oryginalny. W rzeczywistości, na przestrzeni lat kuratorzy nadawali obrazowi różne nazwy, aż dotarli do tej przypisywanej dzisiaj, która pochodzi z początku XIX wieku. Wśród najbardziej znanych tytułów są Beltà disornata e beltà ornata z 1613 roku, Tre Amori z 1650 roku, Amor profano e Amor divino z 1693 roku, Donna divina e donna profana z 1700 roku. W każdym razie tytuły są próbą wyrażenia dualizmu przedstawionego na obrazie i jedności dwóch młodych kobiet. W rzeczywistości, podobieństwo twarzy przywołuje na myśl tę samą modelkę, a tym samym podwójność cech psychologicznych jednej osoby.

Zgodnie z najbardziej uznaną do tej pory interpretacją (Rona Goffen, 1993), obraz Amor Sacro e Amor Porfano przedstawia dwie rzeczywistości małżeństwa. Po lewej stronie przedstawiona jest panna młoda, która ma zostać żoną. Dwa białe króliki przedstawione za kobietą wskazują właśnie na obietnicę licznego potomstwa. Młoda kobieta ma na sobie suknię ślubną, a na głowie koronę z liści mirtu, symbolizującą związek małżeński. Znaczenie obrazu odnosi się zatem do prywatnej i zmysłowej miłości oraz skromnego i niewinnego wyglądu panny młodej w społeczeństwie. Dwie postacie łączy woda w basenie, symboliczny element łączony przez miłość

Cytowanie klasycznych mitów

W Amor Sacro e Amor Profano co najmniej dwie postacie można zidentyfikować jako postacie klasyczne. Dziecko jako kupidyn i naga dziewczyna. W przypadku postaci kobiecej zaproponowano identyfikację Wenus przekonującej Medeę. W płaskorzeźbie wyrzeźbionej na sarkofagu można wyobrazić sobie scenę po prawej stronie przedstawiającą Wenus nakłuwającą stopę, aby uratować Adonisa zaatakowanego przez Marsa. Z drugiej strony po lewej stronie byłaby to scena ukazująca porwanie Prozerpiny.

Filozoficzna symbolika obrazu Tycjana znanego jako Miłość niebiańska i miłość ziemska

Wielu autorów na przestrzeni lat zafascynowanych enigmatycznym obrazem Tycjana wydawało swoje interpretacje. Niektórzy szukali odniesień w literaturze, inni w filozofii. Przede wszystkim przyjęto interpretacje związane z filozofią neoplatońską, która była bardzo popularna we Florencji. Dzięki ideom Akademii Marsilio Ficino dwoje młodych kobiet zostało zidentyfikowanych jako Venus terrena i Venus Celeste. Pierwsza, reprezentowana przez młodą kobietę ubraną na biało, reprezentuje miłość cielesną. Druga po prawej stronie reprezentuje miłość duchową i wieczną.

Zleceniodawcy, kolekcje, historia wystawy i lokalizacja

Słynny obraz Tycjana zatytułowany Amor Sacro e Amor Profano (Święta miłość i profanum miłości) został zamówiony z okazji ślubu Niccolò Aurelio z Laurą Bagarotto w maju 1514 roku. W rzeczywistości herb sekretarza Rady Dziesięciu pojawia się w płaskorzeźbach sarkofagu i na srebrnej misie wraz z herbem jego żony. Obraz trafił do kolekcji Borghese w wyniku zakupu 61 dzieł kardynała Paolo Emilio Sfondrato dokonanego przez kardynała Pallavicini w imieniu Scipione Borghese w 1608 roku. Obraz cieszył się wielką renomą i w 1899 roku bankierzy Rotschild próbowali go kupić. Ich oferta wynosiła 4 000 000 lirów w porównaniu do 3 600 000 lirów, które odpowiadały wartości Villi Borghese i dzieł w kolekcji.

Styl obrazu Tycjana Amor Sacro e Amor Profano

Tycjan jest tradycyjnie uważany za ucznia Giorgione da Castelfranco.  Mistrz stworzył dzieło w wieku 25 lat, w okresie konfrontacji z Giorgione i osobistego rozwoju. Z czasem jednak relacja ta została zredukowana do wymiany idei teoretycznych i filozoficznych. Tym samym do równorzędnego porównania dwóch mistrzów. Tonalizm w dziele Amor Sacro e Amor Profano ma niewielki wpływ. W rzeczywistości postacie są ukształtowane z silnym zmysłem plastycznym i stają się niemal monumentalne. Należy również wziąć pod uwagę klasycyzm, dzięki któremu Tycjan komponuje i koloruje obraz. Nastrój, który wyłania się z obrazu jest spokojny i wyważony. Atmosfera jest krystalicznie czysta, a kolory bardzo jasne.

Kolor i oświetlenie

Malując Amor Sacro e Amor Profano, Tycjan odszedł od tonalizmu, który dzielił z Giorgione. W rzeczywistości kolory są jasne, używane do przedstawiania postaci w szczegółowy i precyzyjny sposób. Mówiło się o chromatycznym klasycyzmie. Kolory są nasycone, co widać w jaskrawej czerwieni płaszcza i rękawa. Światłocienie są kontrastowe i mocne, jak w fałdach sukni i płaskorzeźbie. Karnacje są miękkie i gładkie. Kolor krajobrazu jest rozciągnięty z wyraźnym zarysem budynków i natury. Niebo po prawej stronie, o zachodzie słońca, znajduje się również w innych pracach Tycjana i jest motywem używanym wielokrotnie później. Można je zobaczyć w obrazach Bachanalia, Bachus i Ariadna oraz Madonna z Królikiem.

Przestrzeń

Sarkofag ze swoją monumentalną centralną bryłą natychmiast tworzy geometryczną tożsamość pierwszego planu. Jego obecność determinuje całą scenę. W rzeczywistości dwie postacie kobiece są osadzone przy basenie i dzielą jego przestrzenną obecność. Ich wizerunek jednoczy się w całość, która przybiera wygląd niemal posągowej grupy. Wokół postaci krajobraz opisany jest kontrastami jasności. Głębia jest zatem zdefiniowana przez naprzemienność tła w cieniu i części oświetlonych. Wzrok jest blokowany na pierwszym planie przez bardzo ciemne tło drzew. Pogłębia się natomiast po bokach w kierunku dwóch krajobrazów w tle.

Kompozycja i kadrowanie

Struktura obrazu jest centralna i symetryczna. Sarkofag w rzeczywistości tworzy potężną formalną kotwicę, z którą powiązane są inne postacie na obrazie. Pejzaże i kobiety pochylające się w kierunku centrum są umieszczone w lustrzanej relacji.