Naukowcy zgłębiają wykorzystanie jajka w obrazach olejnych starych mistrzów

Naukowcy odkryli, że warto dodawać jajko do farb podczas malowania olejami, ponieważ dodatek żółtka może zapobiec marszczeniu się, żółknięciu i problemom z wilgocią.

Wykorzystanie jajka jako spoiwa dla pigmentów, czyli tworzenie farby znanej jako tempera, ma długą historię. Tempera była używana przez długi czas, pojawia się już w malowidłach ściennych Pałacu Nestora w Pylos, datowanych na 1200 p.n.e.

Jednak w XV wieku w malarstwie europejskim jako spoiwo zaczęto stosować olej - podejście to preferowali wcześni malarze niderlandzcy, jak na przykład Jan van Eyck.

Pomimo tej zmiany, obecność jajka odkryto w dziełach starych mistrzów, takich jak Sandro Botticelli i Leonardo da Vinci. W Opłakiwaniu Chrystusa pędzla Boticellego potwierdzono wykorzystanie jajka w farbie olejnej.

Teraz naukowcy twierdzą, że odgadli, dlaczego artyści mogli dodawać ten składnik do swoich farb olejnych. „[Jajko] jest używane do modyfikacji i poprawiania właściwości farby”, powiedział dr Patrick Dietemann z Doerner Institut w Niemczech.

W artykule, który ukazał się w „Nature Communications”, Doerner i współpracownicy opisali, jak badali tę kwestię, tworząc trzy rodzaje farb.

Pierwsza została wykonana z pigmentu zmielonego z olejem lnianym, druga wykorzystała tę samą mieszankę, ale z dodatkiem kilku kropel żółtka, a trzecia powstała przez zmieszanie pigmentu z roztworem rozcieńczonego żółtka - po wysuszeniu został on zmielony i rozproszony w oleju.

Wyniki ujawniają, jak żółtko może wpływać na sztywność farby, w zależności od sposobu jego dodania i użytego pigmentu.

„Zmieniając technikę przygotowania można zmienić właściwości farby. Tak więc dwie farby o tym samym składzie mogą mieć różną mikrostrukturę, a to spowoduje różne właściwości” - powiedziała dr Ilaria Bonaduce, autorka badania z Uniwersytetu w Pizie.

Zespół odkrył, że bardzo sztywne farby olejne mogą być wykonane poprzez dodanie kilku kropli żółtka jajka, co pozwala na nakładanie farby w grubych, wypukłych warstwach – technika znana jako impast.  „Co więcej, sztywność niższych warstw farby zapobiega pękaniu [lub] marszczeniu się powierzchni farby podczas wysychania” - powiedział prof. Norbert Willenbacher, autor badania Instytutu Technologii w Karlsruhe.

Zespół odkrył również, że wilgotność miała mniejszy wpływ na właściwości białej farby ołowiowej, gdy farba została wykonana poprzez suszenie pigmentu z żółtkiem jaj przed zmieleniem i dodaniem oleju. „[Żółtko] chroni farby przed niepożądanymi zmianami spowodowanymi absorpcją wilgoci z otoczenia, ponieważ woda jest wychwytywana w warstwie białkowej [otaczającej pigmenty]” - powiedział Willenbacher.

Badanie ujawnia również, że żółtko jajka ogólnie wydłużyło czas schnięcia farb, co badacze przypisali jego właściwościom antyoksydacyjnym, które również pomagają chronić farby przed degradacją z upływem czasu.

Jakkolwiek zespół powiedział, że nie można wykluczyć, że jajko do farb olejnych dodano przypadkowo, Bonaduce stwierdził, że prawdopodobnie starzy mistrzowie byli świadomi korzyści płynących z tego składnika. „Jestem całkiem przekonany, że choć nie rozumieli dokładnych chemicznych i fizycznych procesów, bardzo dobrze wiedzieli, co robią”.