Od archaicznego do współczesnego: Jak język angielski ewoluował na przestrzeni dziejów

Zdjęcie: GettyImages

Historia języka angielskiego jest przerywana gwałtownymi podbojami, mieszaniem się kultur i intelektualnym oświeceniem. Jest to fascynująca historia, która nie ma wyraźnego początku i końca. Musimy jednak od czegoś zacząć. Oto jak język angielski ewoluował na przestrzeni dziejów, zaczynając od jego pierwszego głównego okresu: Staroangielski.

Staroangielski

Pochodzenie języka angielskiego można prześledzić do V i VI wieku, kiedy to Jutowie, Sasi i Anglowie, znani razem jako Anglosasi, migrowali do Anglii z terenów dzisiejszych północno-zachodnich Niemiec. Każde z plemion posługiwało się oddzielnym dialektem, jednak na tyle podobnym, że członkowie mogli porozumiewać się między sobą. Cztery dialekty, którymi posługiwali się Anglosasi, to:

• Kentish,
• Merican,
• Northumbrian,
• West Saxon.

Język angielski nadal ewoluował wraz z wprowadzeniem innych języków i kultur do społeczeństwa anglosaskiego. Pod koniec VI na ich tereny przybył św. Augustyn, co doprowadziło do chrystianizacji Anglosasów i wpłynęło na ich język poprzez rozwój pisma i wprowadzenie łaciny. W VIII wieku najechali na nich Wikingowie, którzy posługiwali się Staronordyckim. Jednak Staroangielski był do niego na tyle podobny, że bez problemu mogli się ze sobą porozumiewać. Jednak obydwa te języki byłyby całkowicie niezrozumiałe dla współczesnych użytkowników języka angielskiego. 

Stary kontra Nowy: Droga ewolucji języka angielskiego. 

Jak obcy może być język staroangielski? Przyjrzyj się początkowym wersom oraz tłumaczeniu epickiego poematu Beowulf, który został napisany przez nieznanego autora gdzieś pomiędzy VII a XI wiekiem:

Hwæt. We Gardena in geardagum,
þeodcyninga, þrym gefrunon,
hu ða æþelingas ellen fremedon.
Oft Scyld Scefing sceaþena þreatum,
monegum mægþum, meodosetla ofteah,
egsode eorlas. 

Słuchaj! Oto opowieść o Duńczykach z dawnych czasów,
królach plemion, o ich sławie,
o tym, jak książęta przejawiali męstwo.
Często Scyld Scefing wyrywał siedzenia wrogom,
terroryzował wielu ludzi w ich halach miodowych,
budził strach wśród wojowników 

Można argumentować, że język angielski zaczął się kształtować w IX wieku, kiedy Anglia stała się zjednoczonym królestwem pod rządami króla Alfreda Wielkiego. W tamtych czasach najazdy Wikingów postrzegano jako formę boskiej kary za grzechy wynikające z ignorancji. W odpowiedzi Alfred, wraz z grupą uczonych, przetłumaczył łacińskie księgi na dialekt zachodniosaski i rozpowszechnił je wśród swojego ludu. Dialekt zachodniosaski stał się standardowym staroangielskim – pierwszym standaryzowanym językiem Anglii. 

Język średnioangielski 

W 1066 roku Wilhelm Zdobywca, dowodząc armią francuskojęzycznych Normanów, najechał Anglię i pokonał króla Harolda Godwinsona, zdobywając koronę. W wyniku podboju normańskiego trzy języki zyskały dominację: anglo-normański francuski (używany przez elitę), angielski (język ogółu ludności) oraz łacina.

Łacina była językiem nauki w całej Europie Zachodniej i po podboju stała się standardowym językiem Anglii. Gdy łacina nie była odpowiednia, używano francuskiego. Ten okres znany jest jako Interregnum („między panowaniami”) i trwał mniej więcej od 1250 do 1400 roku. Język angielski przestał być używany w formie pisemnej, a próby ustalenia standardowego angielskiego zostały na jakiś czas porzucone.

Wielka zmiana w wymowie samogłosek 

Mająca miejsce między XIV a XVII wiekiem, Wielka zmiana w wymowie samogłosek była zjawiskiem, które zmieniło wymowę samogłosek w języku angielskim, szczególnie tzw. samogłosek „długich”. Na przykład dźwięk /a:/ zmienił się na /e:/, co sprawiło, że „a” w słowie „name” przestało być wymawiane jak „a” w słowie „father”. Jeśli napotkasz słowo, którego wymowa wydaje się zupełnie niezgodna z pisownią, możesz za to podziękować Wielkiej zmianie w wymowie samogłosek.

Współczesny angielski

Gdy popularność francuskiego i łaciny zaczęła maleć, w XVI wieku pojawiła się inicjatywa, by uczynić angielski narodowym językiem Anglii. Pisarze i uczeni rozpoczęli prace nad ustanowieniem standardu języka pisanego, opartego nie na zachodniosaskim, lecz na odmianach angielskiego używanych w Londynie.

Wszystkie próby kodyfikacji angielskiego kończyły się niepowodzeniem aż do publikacji Słownika Języka Angielskiego Samuela Johnsona w 1775 roku. Choć istniały wcześniejsze słowniki, żaden nie oferował tak eleganckich definicji ani szczegółowych cytatów. Zasady Johnsona wywarły wpływ na późniejsze słowniki przez następne sto lat. Johnson postanowił ograniczyć się do słownictwa ogólnego swojej epoki, co różniło go od jego następców.

Na zlecenie Towarzystwa Filologicznego Londynu, Oxford University Press oraz James Murray rozpoczęli prace nad „kompletnym” słownikiem w 1879 roku. Jednak zadanie okazało się znacznie trudniejsze, niż przewidywali – dojście do słowa „ant” zajęło im pięć lat. Ukończony w 1928 roku, pierwszy egzemplarz Nowego słownika języka angielskiego o zasadach historycznych obejmował 12 tomów, definiował 414 825 słów i zawierał 1 827 306 cytatów. Zrewidowane wydania ukazały się w 1933 i 1989 roku. Dziś znamy to monumentalne dzieło jako Oxford English Dictionary.