Pięć najlepszych książek by zrozumieć współczesne Chiny

Chiny sprawiają, że ich potęga staje się odczuwalna. Zdjęcie: MediaProduction/Getty Images/iStockphoto

Jest to druga co do wielkości gospodarka na świecie, stanowiąca ogromne zagrożenie dla globalnego bezpieczeństwa a także kraj rządzony przez autorytarny reżim, który coraz bardziej daje o sobie znać poza swoimi granicami. Ale najważniejszą częścią Chin jest populacja, 1,4 miliarda odmiennych, podstępnych i odważnych ludzi, których wybory są często bardzo odległe od decyzji podejmowanych przez pekińskich polityków. Książki te stanowią wprowadzenie do wydarzeń, które ukształtowały niedawną przeszłość Chin i ludzi żyjących w ich teraźniejszości.

Red Memory autorstwa Tanii Branigan

Czym była Rewolucja Kulturalna? Dekada masowych mordów, politycznych czystek i bezwzględnego dążenia do władzy „jest niemożliwa do zrozumienia”, pisze Branigan, pisarka Guardiana i była korespondentka w Chinach. Niemniej jednak ma ona kluczowe znaczenie dla zrozumienia dzisiejszych Chin. Zamiast skupiać się na historycznej analizie tego, jak taka nienawiść ogarnęła cały kraj, Branigan skupia się na ludziach, których życie zostało zrewolucjonizowane przez ten okres przemian społecznych. Przekonująco argumentuje, że Rewolucja Kulturalna nie jest tylko historyczną ciekawostką: jej terror i wysiłki, by zapomnieć o okrucieństwie wywołanym przez kampanię, są nadal odczuwalne.

Leftover Women autorstwa Leta Hong Fincher

Kiedy Hong Fincher po raz pierwszy opublikowała swoją przełomową książkę o nierówności płci w Chinach w 2014 roku, wskaźnik urodzeń w Chinach wynosił 14 na 1000 osób. Do stycznia 2024 r., tuż po opublikowaniu zaktualizowanego 10. jubileuszowego wydania Leftover Women, liczba ta spadła o połowę. Zrozumienie, dlaczego coraz więcej kobiet odrzuca społeczną i polityczną presję, by zostać matkami, wymaga również zrozumienia, dlaczego chińskie kobiety są tak rozczarowane małżeństwem. W przystępnej, zabawnej prozie, Leftover Women prowadzi czytelnika przez ekonomiczne i społeczne nierówności osadzone w małżeństwach w Chinach, które są tak odpychające dla coraz lepiej wykształconych młodych kobiet.

The Souls of China autorstwa Iana Johnsona

W tej tętniącej życiem i fascynującej książce autorstwa weterana kronikarstwa, obywatela Chin, Johnson bada wewnętrzne i zewnętrzne życie setek milionów ludzi, którzy twierdzą, że wyznają jakąś formę uduchowienia w cieniu oficjalnie ateistycznej Komunistycznej Partii Chin. Oprócz chrześcijan i muzułmanów, którym szczególnie trudno jest wyrażać swoje przekonania religijne - zwłaszcza tej drugiej grupie, której meczety zostały zrównane z ziemią, a społeczności są prześladowane na niezwykłą skalę w ciągu ostatniej dekady - Johnson bada złożoną i często sprzeczną rolę mieszanych nauk buddyzmu, taoizmu i konfucjanizmu. Rezultatem jest ludzki portret chińskiego społeczeństwa, który ujawnia więcej o codziennym życiu w Chinach niż jakikolwiek tekst polityczny.

Owlish autorstwa Dorothy Tse, w tłumaczeniu Nataschy Bruce

Ta nawiedzona „anty-baśń” opowiada o profesorze Q, „nauczycielu-oszuście w podupadłym, pozbawionym kultury małym mieście”. Rozpoczyna on pozamałżeński romans z naturalnej wielkości lalką baletnicą w powieści, która jest wciągająca, erotyczna i momentami koszmarna. Owlish, będący alegorią Hongkongu, rozgrywa się w fikcyjnym świecie Nevers, który jest kształtowany na nowo przez swojego potężniejszego sąsiada, Ksanę, z pomocą posłusznych biurokratów, takich jak żona profesora. Ale miłosna ekstaza profesora Q pozostawia go w błogiej nieświadomości zmian zachodzących wokół niego, pomimo protestów jego studentów. Przetłumaczona na język angielski przez Bruce'a, sugestywna proza Tse ożywia bogate życie kulturalne Nevers - i Hongkongu - a także jego zmieniający się krajobraz polityczny.

Waiting to Be Arrested at Night autorstwa Tahira Hamuta Izgila, w tłumaczeniu Joshuy L. Freemana

Zrozumienie, jak wygląda życie w Xinjiangu, rozległym regionie północno-zachodnich Chin, gdzie Ujgurzy i inne mniejszości, głównie muzułmańskie, zostały poddane brutalnemu reżimowi represji religijnych i społecznych, jest niezwykle trudne. Niewielu dziennikarzy jest w stanie odwiedzić ten region, a ci, którzy go opuścili, często boją się wypowiadać z obawy o swoich bliskich w ojczyźnie. Poetycki pamiętnik Izgila, sugestywnie przetłumaczony przez Freemana, jest więc ważną pozycją. Tym bardziej, że ilustruje nie tylko to, jak to jest mieć monitorowany każdy swój ruch, a nawet swoje DNA, ale także atmosferę zbliżającego się strachu, która przenika codzienne życie w Xinjiang.