Poprzednie życie: To nieprzetłumaczalne koreańskie słowo oznaczające wieczną miłość ma starożytne buddyjskie korzenie

Teo Yoo i Greta Lee w filmie ,,Poprzednie życie’’. Zdjęcie: A24

Jakiego słowa użyłbyś do opisania kogoś, z kim trzymałeś się za ręce, ale nigdy nie całowałeś? Być może byliście zakochanymi osobami z dzieciństwa, które odnowiły kontakt w dorosłym życiu, ale nigdy nie wypowiedzialiście słów ,,kocham cię’’. Jak opisałbyś swój związek z osobą, dla której spieszyłeś się do domu, aby porozmawiać przez telefon, ale nigdy się nie umawiałeś? Jak nazwałbyś osobę, którą mogłeś kochać w poprzednim życiu? W języku angielskim słowo to może łączyć intensywność soulmate (bratniej duszy) z bardziej niewinną wersją situationship (relacji, która nie jest jasno zdefiniowana). Jednak w Korei jest to zawarte w słowie inyeon.

W 2023 roku Celine Song ożywiła swoją interpretację inyeon we własnym debiucie reżyserskim pt. Poprzednie życie - dwujęzyczny film koreańsko-angielski, w którym słowo jest również jego głównym tematem. Nominowany do Oscara za najlepszy film i scenariusz oryginalny, opowiada on historię głównej bohaterki Nory Moon (w tej roli Greta Lee), która migruje z Seulu do Nowego Jorku przez Kanadę i radzi sobie z relacjami z jej dwoma miłościami - jej mąż Arthur (John Magaro) i jej najlepszy przyjaciel z dzieciństwa Hae Sung (Teo Yoo), z którym ponownie nawiązuje kontakt jako dorosła.

Nora po raz pierwszy przedstawia inyeon w lektorze, podczas gdy wizualny montaż splata sceny z jej pierwszego spotkania z Arthurem ze scenami przedstawiającymi przeprowadzkę Hae Sung do Chin i późniejsze spotkanie tam z inną kobietą. Opisuje to słowo Arthurowi w ten sposób: ,,Oznacza opatrzność lub… los’’. Natomiast chodzi konkretnie o relacje między ludźmi. Myślę, że wywodzi się to z buddyzmu i reinkarnacji. Jest to inyeon, jeśli dwóch nieznajomych przejdzie obok siebie na ulicy i przypadkowo ocierają się o swoje ubrania. Ponieważ oznacza to, że w ich poprzednich wcieleniach musiało coś między nimi być. Jeśli dwoje ludzi bierze ślub, mówią, że dzieje się tak dlatego, że w ciągu 8000 wcieleń powstało 8000 warstw inyeon. 

Od czasu sukcesu filmu, Song opisała inyeon własnymi słowami, nazywając je powszechnym słowem w Korei: ,,czymś co Koreańczycy mówią, aby kogoś uwieść’’ (także wers z filmu) i słowem głęboko powiązanym z filozofią Wschodu, odróżniając to od zachodnich koncepcji przeznaczenia jako ,,czegoś, czego nie możesz powstrzymać przed przyjściem do Ciebie’’. Lecz co tak naprawdę oznacza to słowo i jak interpretacja tego słowa dokonana przez Song zarówno w scenariuszu Poprzedniego życia, jak i w realu, ma się do jego prawdziwego znaczenia?

W poszukiwaniu słownikowej definicji

Doktor Lisa Jeon, adiunkt lingwistyki na Uniwersytecie Północnego Teksasu, twierdzi, że Koreańczycy używają inyeon, aby zasugerować, że jest to wszechpotężna, z góry przeznaczona siła, której nie można zmienić, niezależnie od czyjejś woli.

Jednak użycie tego słowa i jego faktyczne znaczenie komplikuje szereg czynników: Koreański jest powszechnie uważany za język „odpowiedzialny za słuchacza’’, co oznacza, że ​​na słuchaczu spoczywa ciężar zrozumienia znaczenia słowa na podstawie kontekstu. Tak się składa, że ​​to konkretne słowo ma różne znaczenia, więc możliwe jest, że znaczenie określone przez mówiącego może różnić się od jego interpretacji przez słuchacza. Chociaż słowo to ma korzenie w buddyzmie, niemal całkowicie odeszło od używanej religii buddyjskiej i z czasem nabrało bardziej świeckiego znaczenia.

W ,,Poprzednim życiu’’: Nora Moon (Greta Lee) jako dorosła nawiązuje kontakt ze swoim najlepszym przyjacielem z dzieciństwa (Teo Yoo). (kredyt: A24)

Zdaniem dr Jeona, rzeczywista definicja tego słowa może obejmować cztery różne znaczenia: więzi między dwojgiem ludzi na przestrzeni ich życia, los, przeznaczenie lub z góry przesądzony związek, połączenie karmiczne i dharmiczne [porządek moralny], konsekwencje przyczyny i skutku. Nie jest łatwo znaleźć polski odpowiednik, ponieważ słowo to ma tak wiele niuansów - mówi.

Ten kontekst jest również niezbędny do zrozumienia użycia inyeonu w Poprzednim życiu. Pod koniec filmu Nora wyjaśnia Hae Sung, że ich związek nie miał takim być, używając tego słowa w kontekście romantycznym: ,,Ale w tym życiu nie mamy inyeonu, aby być dla siebie takimi osobami’’. Później tego samego wieczoru Hae Sung zadaje pytanie, podając zamiast tego dharmiczne znaczenie tego słowa: ,,Jeśli to jest także poprzednie życie, czy myślisz, że w następnym życiu mamy już dla siebie nowy inyeon?’’ W zależności od tego, jak Twoim zdaniem bohaterowie używają tego słowa, interakcje w Poprzednim życiu mogą być albo platoniczne, albo stwarzać ryzyko przekroczenia granicy pozamałżeńskiej.

Zapomniane buddyjskie korzenie

Etymologia tego słowa jest równie trudna do ustalenia, jak jego definicja słownikowa. Według Jaehee Han - profesora kulturoznawstwa i języków orientalnych na Uniwersytecie Dongguk - inyeon pochodzi z sanskryckiego hetu-prataya, czyli słowa oznaczającego ,,przyczyny’’ i ,,warunki’’, które można znaleźć w tekście buddyjskim datowanym już na II wiek. Chociaż te dwa słowa są ze sobą powiązane, hetu-prataya nie jest równoznaczna z inyeon w kategoriach ,,losu’’. Mówi, że słowo to, podobnie jak sam buddyzm, prawdopodobnie przybyło z Indii przez Chiny i dotarło do Korei gdzieś pod koniec dynastii Goguryeo.

Słowo inyeon, które ma starożytne korzenie buddyjskie, wskazuje na potężną, przesądzoną siłę, której nie można zmienić. (Getty Images)

Doktor Victor Fan, czytelnik na wydziale filmoznawstwa w King's College w Londynie, który pisał o zastosowaniu buddyzmu w filmach, wyjaśnia koncepcję inyeonu w odniesieniu do hetu-prataya w następujący sposób: ,,Na co dzień często wierzę, że istnieję i wydaje mi się, że moje istnienie wynika z trwałego ,,ja’’. Buddyzm nie zaprzecza, że ​​istnieję, ale moje istnienie nie wynika z pojedynczej jaźni, lecz z sieci warunków: deszcz, powietrze, moi rodzice, moi przyjaciele, a nawet całe społeczeństwo. Jeśli wierzę w transmigrację (istnienie przeszłych wcieleń), wspomnienia z tych przeszłych wcieleń nadal wpływają na sposób, w jaki myślę, czuję, działam i mówię, nawet w subtelny sposób’’.

Chociaż religijna definicja tego słowa może być używana w niektórych kręgach, słowo to jest powszechnie słyszane w codziennych rozmowach i używane jako motyw przewodni w programach telewizyjnych i piosenkach - rzadko bierze pod uwagę swoją buddyjską historię.

Nie jest pewne, kiedy inyeon zaczął nabierać bardziej świeckiego znaczenia, ale patrząc na chińskie znaki tego słowa, może pojawić się jedna wskazówka. ,,Chociaż chiński i koreański nie są genetycznie spokrewnione, chiński był pierwszym spisanym językiem w Azji Wschodniej, dlatego na przestrzeni wieków był źródłem tysięcy zapożyczonych terminów’’ - mówi dr Jeon, dodając, że jest to prawdopodobne, że idea ,,predestynacji’’ została wbudowana w pierwotny chiński. Chociaż istnieją niewielkie różnice w użyciu tego słowa, istnieje ono w kilku językach, na które wpływa język chiński. Odpowiednikiem tego słowa jest na przykład mìng yùn w języku mandaryńskim, innen w języku japońskim i nhân duyên w języku wietnamskim.

Nora opisuje inyeon swojemu przyszłemu mężowi, Arthurowi (John Magaro), jako ,,coś, co Koreańczycy mówią, żeby kogoś uwieść’’. (kredyt: A24)

Jednym z powodów, dla których we współczesnym społeczeństwie koreańskim można przeoczyć buddyjskie korzenie tego słowa, jest spadek użycia hanja. Hanja, czyli chińsko-koreański, był systemem pisma w języku koreańskim wykorzystującym chińskie znaki przed wynalezieniem nowoczesnego koreańskiego systemu pisma Hangul w 1443 roku. Podczas gdy Koreańczycy nadal używają Hanja do demontażu i badania znaczenia słowa, jednym z powszechnych nieporozumień na temat inyeon jest to, że wynika ono z charakteru człowieka (ingan) i połączenia (yungeol).

Indywidualne interpretacje inyeonu

,,Oczywiście sposób, w jaki interpretujemy [inyeon], może zmienić sposób, w jaki podchodzimy do filmu’’ - mówi dr Fan w dyskusji prowadzonej mailowo. Czy Hae Sung i Nora byli sobie przeznaczeni, a może Arthur stanął im na drodze? Czy wierzysz, że losy bohaterów i późniejsze relacje były wynikiem działań i uczuć? A może wierzysz, że o ich losach zadecydowało przeznaczenie?

Chociaż dr Fan nie wierzy, że wyrażanie wolnej woli w Poprzednim życiu pozostaje wierne buddyjskiemu znaczeniu inyeon, przekonuje, że buddyjska interpretacja filmu nie jest konieczna. Zamiast tego jest to dla widza okazja do sprawdzenia stosunku twórcy filmu do koncepcji, a być może także naszego.

Zaangażowanie się w ideę jest ważniejsze niż to, czy film podaje nam poprawną definicję i reprezentację koncepcji filozoficznej - mówi. ,,To samo w sobie jest pięknym sposobem na zwrócenie naszej uwagi na wzajemne powiązania wszystkich czujących istot, zwłaszcza tych, które kochamy i na których bardzo nam zależy’’.

Poprzednie życie można już oglądać w Prime Video i Paramount+.