Starożytne przykłady odbitych tekstów będą wystawione w Melbourne: „To łączy nas wszystkich”

Jeden z najwcześniej odnotowanych przykładów odbitego tekstu na świecie: Hyakumantō Darani. 
Zdjęcie: Eugene Hyland/State Library Victoria

Jeden z najwcześniej odnotowanych przykładów odbitego tekstu na świecie trafi w tym miesiącu na pokaz w Melbourne, aby upamiętnić 20. rocznicę długotrwałej wystawy celebrującej ewolucję książki.

Historycznie odbity materiał – znany jako Hyakumantō Darani – pochodzi sprzed 1250 lat, kiedy najpotężniejsza kobieta w Japonii, cesarzowa Shōtoku, nakazała stworzyć milion papierowych zwojów noszących buddyjskie modlitwy. Każdy zwój był przechowywany w swoim miniaturowym drewnianym pagodzie, choć niejasne jest to, czy ambitny dekret kiedykolwiek osiągnął swój cel. Obecnie uważa się, że istnieje około 44 tyś. egzemplarzy Hyakumantō Darani, w tym jeden nabyty w zeszłym roku przez Bibliotekę Stanową Wiktorii.

To część wystawy przebojowej instytucji World of the Book, która jak na razie przez dwie dekady przyciągnęła pięć milionów odwiedzających. Nabycie Hyakumantō Darani upamiętnia rzadki przykład odbitych tekstów pochodzenia azjatyckiego – około 700 lat przed wynalezieniem prasy drukarskiej Gutenberga demokratyzującą umiejętności czytania i pisania w całej Europie.

„Powiedziałabym, że to najbardziej ekscytujący nabytek, który został ustawiony w bibliotece za moich czasów” – powiedziała dr Anna Welch, główna kuratorka kolekcji.

Historia książki jest ogólnoświatowa i jednoczy nas wszystkich jako ludzi – powiedziała Welch – a Hyakumantō Darani jest uosobieniem tej idei: To tekst w sanskrycie buddyjskim, mający swoje korzenie w Indiach, wydrukowany w Japonii, w chińskich znakach.

Mały i skrajnie kruchy – zwój był chroniony w swoim ornamentalnym odlewie przez przeszło tysiąclecia. Kuratorzy biblioteki na krótko go odsłonili, by dokonać digitalizacji i stworzyć jego faksymilie, który trafi na wystawę obok pagody, z oryginalnymi pozostałościami osłanianymi przed współczesnym oświetleniem, które mogłoby spowodować gwałtowne pogorszenie stanu eksponatów.

Kolejny starożytny obiekt znacznie bardziej wytrzymały w przyrodzie w rzadkiej kolekcji książek biblioteki to 4-tysiącletnie pismo klinowe, pochodzące z około 2050 roku p.n.e.

„To niezwykle solidna i trwała postać nośnika danych oraz świetny sposób [...], aby ukazać początki historii słowa pisanego” – powiedziała Welch o glinianych tabliczkach pochodzących z sumeryjskiego imperium w południowej Mezopotamii (współczesny Irak oraz części Iranu).

Starożytne symbole pisma klinowego – wykorzystywane przez ludzi z wielorakich grup językowych od początku do końca epoki brązu oraz do brzasku naszej ery – są zaskakująco prozaiczne.

„Można by mieć nadzieję, że te pisma wyrażają coś pięknego i poetyckiego – pozostałość starożytnej przeszłości czy głos zwracający się ku nas” – powiedziała Welch. W rzeczywistości jest to pokwitowanie: zapis podatków zapłaconych za zakup owiec i kóz. „Jednak to właśnie tu zapoczątkowało pismo – jako narzędzie dla rządowej biurokracji”.

Wraz z Hyakumantō Darani trafi po raz pierwszy kolejny najnowszy nabytek na publiczny pokaz w rozwijającej się wystawie. Jest to starożytny prekursor korektora – uważa się, że średniowieczny nóż skrybów pojawił się w XV wieku. Był wykorzystywany do zeskrobywania literówek z przygotowanej skóry zwierzęcej, znanej jako pergamin – materiał, z którego wykonywano wiele książek przed wprowadzeniem prasy drukarskiej w erze papieru w Europie.

„To, co naprawdę w tym piękne – poza rzadkością posiadania przedmiotów takich jak ten z Australii – to, że jego uchwyt [...] jest wydrążony w kształt książki” – powiedziała Welch. „Było to narzędzie dla uczonych w piśmie, którzy oczywiście bardzo kochali swoją pracę”.

• Nowa edycja wystawy World of the Book w Bibliotece Stanowej Wiktorii otwiera się w sobotę, 31 maja, w Dome Galleries (Kopułach Galerii).